Вена конвенциясы
|
1985 жылы Халықаралық келісім қабатсаласының озон қабатын қорғау бойынша жаһанданған деңгейдегі қызмет үшін шектер қойды.
|
Галон
|
Құрамында бром бар химиялық заттар өрт сөндіру кезінде қолданылады және құрамында ОБЗ жоғары концентраттары болады.
|
Гидрофторкөміртегі
|
Құрамында хлор жоқ сондықтан да озон қабатын бұзбайтын құрамында сутегі, фтор және көміртегі бар химиялық заттар тобы.
|
Гидрохлорфторкөміртегі
|
Құрамында сутегімен қатар хлор, фтор және көміртегі бар химиялық заттар тобы. Сутегі атмосферада ұзақ болатын ХФК қарағанда ГХФК біршама қауіпсіз ете отырып олардың атмосферадағы өмірлік циклын қысқартады
|
Катаракта
|
Көз жанарының жартылай немесе толық қабықпен жабылуы арқылы көрудің нашарлауы және кей жағдайдағы соқырлықпен көздің көруінің бұзылуы.
|
Копенгаген түзетуі
|
А және Е қосымшаларындағы бақыланатын заттар тізімі толықтырылған 1992 жылы Копенгагенде болған Монреаль хаттамасының Тараптар конвенциясының төртінші конвенциясында қабылданған түзетуі. Сонымен қатар бұл кездесуде А және В қосымшаларындағы тұтыну заттарын қысқартудың ертелеу мерзімдері анықталды.
|
Түзету
|
Түзетулер бақылауда болатын заттарды біртіндеп қысқартудың кестесіне қатысты хаттамаға, сонымен қатар жаңа зерттеулер нәтижесінде негізделген ОБҚ тағайындаулар үшін өзгерістер.
|
Лондон түзетуі
|
В қосымшасында бақыланатын заттар тізімі толықтырылған Тараптардың екінші конвенциясында қабылданған түзетуі. Сонымен қатар бұл кездесуде А қосымшасының тұтыну заттарын қысқартудың ертелеу мерзімдері анықталды. Осы конвенцияда ОБЗ қолданудан алып тастау бойынша олардың іс-шараларында дамушы елдерге көмек көрсету мақсатында Көптарапты қорды құру туралы шешім қабылданды.
|
Бромид метилі
|
Сонымен қатар ол бромды метил ретінде да танымал. Көміртегі, сутегі және бромның химиялық қосылуы негізінен ауылшаруашылық пестицидтерде фумиганттар ретінде қолданылады.
|
Хлорформ метилі
|
Трихлорэтан – 1,1,1; - көміртегі, сутегі және хлордың химиялық қосылуы еріткіш және көбіктенетін заттар ретінде қолданылады. Бұл заттың ОБҚ ХФК – 11 оныншы үлесіне тең болады.
|
Озон молекуласы
|
Қабатсаласында озон қабатын жасаушы құрамында үш атом кислороды бар малекулалар
|
Монреаль түзетуі
|
ОБЗ импорты/экспортын лицензиялау жүйесін құру туралы Тараптардың талабына енгізілген Монреаль Тараптар конвенциясының оныншы конвенциясында қабылданған түзетуі. Сонымен қатар бұл кездесуде Бромид метилінің қолданудан алып тастаудың ертелеу мерзімдері анықталды.
|
Монреаль хаттамасы
|
1987 жылы қабылданған Вена конвенциясы озон қабатын мұздату, қысқарту және өнімдерді және тексерілетін заттарды өндірісте қолданудан алып тастау туралы нақты шараларды қолдануды міндеттеді.
|
Конвенция тарабы емес
|
Үкіметі бекітпеген, қабылдамаған, мақұлдамаған немесе Монреаль хаттамасына қосылмаған немесе оған бір немесе бірнеше түзетулер жасамаған кез келген ел жеке түзетудің немесе Хаттама тарапы болып табылмайды.
|
Озон қабаты
|
Қабатсаласында озон молекулаларының болуын көрсететін термин. Қабатсаласы бұл тропосаласынан кейінгі жердің атмосферасының бөлігі. Ол жер бетінен 10-20 км. басталып, 40-45 км. биіктікке созылып жатыр.
|
Озонбұзушылық қабілет (ОБҚ)
|
Хлор және бром сияқты озонға әсер етуші компонент құрамдарының болуы мен реакцияға түсу орнықтылық қабілеті, атмосферадағы өмірлік циклына негізделген қабатсаласындағы озон бұзушылық заттар қабілеті.
|
Озон бұзушы заттар
|
Монреаль Хаттамасымен тексерілетін және оларға енгізілетін түзетулердің кез келген заты. ХФК, ГХФК, галондар, көміртек тетрахлориді, хлороформ метилі, гидробромфлоркөміртегі, бромхлорметан және бромидметилі ОБЗ жатады. ОБЗ 0 жоғары озонбұзушы потенциялы болғандықтан қабатсаласының озон қабатын бұзады.
|
Қолданудың негізгі түрлері
|
Егер жеке ОБЗ адам денсаулығына қажетті, қауіпсіздік немесе азаматтар қызметі мен аталған мәселені шешудің басқа түрі болмағанда, Елдер жеке кәсіпорындар атынан ОБЗ қолданудың негізгі түрлерінен ерекшеліктері туралы сұрайды. Заттарды зертханалық және талдау жүргізу мақсатында жаһанданған деңгейде қолдануға рұқсат етілген. Ерекше жағдайларда ғана қолдануда ел тұтынуға қосылмайды
|
Пекин түзетуі
|
ОБЗ тізбесіне жаңа зат - бромхлорметан енгізілді және өндірістің ГХФК бақылауды анықтаған он бірінші Тараптар конвенциясында қабылданған түзетулер.
|
Түзету
|
Түзету Хаттамаға біршама маңызды өзгерістер енгізу болып табылады мысалы, бақыланатын заттар немесе жаңа міндеттер тізбесін ұлғайту. Тараптар Хаттаманың бұл өзгерістерінің түзетуі бекітілмей бұл өзгерістерге шығуға міндетті емес. Түзетулер бекітілген хронологиялық тәртіпте бекітілуі қажет. Белгілі түзетулерді бекітпеген Елдер осы түзетуге арналған міндеттер немесе жаңа заттарға қатысты Тараптар болып саналмайды.
|
Тұтыну
|
Тексерілген заттарды тұтыну өндіріс қосу импорт және алу экспорт ретінде анықталады.
|
Тұтынуды тоқтату
|
Өндіріс пен тұтынуды тексеруші заттар 0-ге тең болған жағдайда.
|
А қосымшасы
|
Монреаль Хаттамасының А қосымшасында аталған озонбұзушы заттар:
|
В қосымшасы
|
Монреаль Хаттамасының В қосымшасында аталған озонбұзушы заттар:
|
С қосымшасы
|
Монреаль Хаттамасының С қосымшасында аталған озонбұзушы заттар:
|
D қосымшасы
|
Хаттама Тараптары болып табылмайтын олардың елдерінде импортталмайтын Монреаль хаттамасының А қосымшасында көрсетілген құрамында тексеру заттары бар өнім тізімдері.
|
Е қосымшасы
|
Монреаль Хаттамасының Е қосымшасында аталған озонбұзушы заттар:
|
ОБЗ негізіндегі өнімдер/жабдықтар
|
ОБЗ үнемі қолдану қызметінде жабдықтарды қоса алғандағы құрамында ОБЗ бар жабдықтар немесе өнімдер
|
5 Бап елдері
|
Монреаль Хаттамасы Тараптары болып табылатын дамушы елдердің жыл сайынғы тұтынушы заттарды тексеру деңгейіндегі А қосымшада халықтың әрбір жанына 0,3 кг. және тұтынушы заттарды тексеру деңгейіндегі В қосымшада халықтың әрбір жанына 0,2 кг аз болады.
|
2 Бап елдері
|
5 бапқа қатысты емес Монреаль Хаттамасының барлық басқа органдары (негізінен дамыған елдерде).
|
Тараптар
|
Монреаль хаттамасына қосылатын немесе қол қоятын, бекітетін ел және олардың түзетулеріне енетін ел болады. Кез келген елдің Монреаль хаттамасының Тарапы болу тәжірибе жүзінде Монреаль хаттамасының Тарапы болатындығын анықтайды сонымен қатар осы елдің бекіткен түзетуі болады. Сондықтан да ел Монреаль Хаттамасы Тарапы бола алады, алайда Хаттаманың жеке түзетулері Тарапы болмау.
|
Қабатсаласы
|
Жер бетінен 40-50 км. ден 10-20 км. жуық биіктікте болатын тропосала және мезосала арасындағы атмосфераның жоғарғы қабатының бөлігі
|
Шикізат
|
Басқа химиялық заттарды өндіруде қолданылатын тексерілетін заттар бұл процестерде толығымен өзгереді және негізгі зат болып табылады.
|
Көмірсутегі
|
Сутегі атомдарымен қорғалатын бір және біршама атом көміртегінен тұратын химиялық қосылулар. Көміртектерінің мысалдары болып пропан, пропилен, бутан табылады. ГК көбіне ХФК орнында аэрозолдер мен хладагенттер қоспаларында қолданылады. Көмірсутектердің озонбұзушылық қабілеті 0-ге тең. Көмірсутектер – бұл ұшатын органикалық қосылулардың қолданылуы кейбір салаларда шектеледі немесе тыйым салынады. Бірақ олар хладагенттер ретінде қолданылады, олардың от қауіпсіздігі олардың қолданылуын шектейді.
|
Ультракүлгін сәулесі
|
Х сәулелері мен көрнекті жарық арасындағы толқын күннің сәулелену ұзындығымен бірдей болады. UV-B (280-320 nm) ультракүлгін сәулесінің негізгі бөліктерінің бірі және УК радиация әсерінің ұлғаюы адам денсаулығы мен қоршаған ортаны құртады.
|
Хлорфторкөміртегі
|
Хлор, фтор және көміртегінің органикалық химиялық қосылулар тобы. Бұлар толық галидирленген заттар.
|
Төртхлорлыкөміртегі
|
1.1. ОБЗ мысалға хлорлыстоукөміртекті еріткіш (CCL4) Молнреаль хаттамасымен тексеріледі. Бұл улы заттар және қатерлі ісік ауруларын зерттеу бойынша Халықаралық агенттіктің классификациясына канцерогендік сәйкес болуы мүмкін. Оның қолданылуы көптеген елдерде қатал реттеледі және ол негізінен басқа химиялық заттарды өндірудің негізі ретінде қолданылады.
|
