14 тапсырма
Мектептегі «Жас биолог» үйірмесінің мүшелері мынадай тәжірибені ортаға
салды. Кішкене құмыраның түбіне олар өсіп шыққан бұршақ тұқымын қойды.
Су қосылды тұқымдар құрғақ емес. Құмыраны қақпақпен мықтап жауып, жылы,
қараңғы жерге 3 күн бойы қойды. Бақылау үшін олар жақын жерде тығыз
жабылған қақпағы бар бос құмыраны қойды. 3 күннен кейін банктерде оттегінің
болуы тексерілді. Бұл үшін олар жануды төмендетті. Әрбір құмырада өз
кезегінде сынықтар. Бос құмырадағы сынық жануды жалғастырды.
Тұқым құмырадан тез шығып кетті. Себебі:
A) Құмырада жоғары ылғалдылық бар;
B) Оттегі сыртқа шығып үлгерді;
C) Тұқым барлық тірі организмдер сияқты оттегін сіңіріп, көмірқышқыл газын
бөліп тыныс алады.
Сұрақ:
Өзіңіз дұрыс деп санайтын қорытындыны таңдаңыз.
Жауабы:
Тұқым барлық тірі организмдер сияқты оттегін сіңіріп, көмірқышқыл
газын бөліп тыныс алады.
15 тапсырма
«Адам оттегісіз үш минут, сусыз үш күн, ал арасыз төрт жыл ғана өмір сүре
алады».
Сұрақ:
Пестицид, паразит, климаттың өзгеруі, урбанизация сияқты
құбылыстардың әсерінен экожүйедегі маңызды өсімдіктер, жәндіктер мен
жануарлардың түрлері жойылып кетуі мүмкін. Әсіресе бал арасының жойылу
қаупі басым. Егер осы ара жер бетінен тұтас жойылып кетсе не болар еді?
196
Жауабы:
Олардың адамзат өмірінде соншалықты маңызды екеніне аса
сеніңкіремесеңіз, қарапайым бургерді елестетіңіз.
Егер аралар болмаса, оның құрамында пияз, маринадталған қияр,
дәмдеуіш қызыл паприка болмас еді. Бұл көкөністерді аралар тозаңдандырмаса,
дұрыс пісіп-жетілмейді немесе мүлде өспейді. Бургерде ірімшік те болмас еді.
Себебі сүт беретін сиырдың рационына люцерн керек. Ал оны аралар
тозаңдандырады. Люцернді басқа шөппен алмастыруға болады, бірақ бұл сиырға
кететін шығынды көбейтеді, салдарынан сүт пен сүт тағамдары қымбаттайды.
Тіпті картоптан жасалған фрисіз қалуыңыз да мүмкін. Себебі картоптың кейбір
сұрпын аралар тозаңдандырады.
Гүлді өсімдіктердің 90%-і тозаңдандырғыштарға тәуелді. Араларсыз олар
да жойылып кетеді, демек азық пен жәндіктердің панасы да жойылып, экожүйе
тізбегі бұзылады. Сарапшылардың айтуынша, аралар жойылып кетсе, фермерлер
тозаңданатын өсімдіктерді өсіруден мүлде бас тартуы мүмкін. Тозаңдану
азықтың сапасына да әсер етеді. Бұдан бөлек аралар бал, балауыз, прополис (ара
желімі) жасайды. Бұл өнімдер медицина, құрылыс, косметикада пайдаланылады.
197
Достарыңызбен бөлісу: |
