11. Тарихи және логикалық (қисынды) зерттеу. Ғылыми танымда
тарихи және логикалық зерттеу әдістері бірге қолданылады.
тарихи әдіс бір немесе басқа құбылыстың қалай пайда болғанын, даму бары-
сында қандай сатылардан өткенін, осы жолда басқа үдерістер арқылы
қалай бұрмаланғанын анықтауға мүмкіндік береді. Аталған әдіс әсіресе
қоғамдық ғылымдарда кеңінен пайдаланылады. Мысалы, тәуелсіздік
алғаннан кейін республика қандай кезеңдерден өтті, оның жолында
қандай кедергілер болды, қазір ол қандай күйде және т.с.с.
логикалық зерттеу, компьютер тілімен айтқанда,
заттың дамуының ішкі бағдарламасын немесе, Аристотельдің сөзімен айтқанда, оның
«эн - телехиясын» анықтайды. Демек, логикалық зерттеу – қысқартылған
тарихи зерттеу, ал соңғы – логикалық зерттеудің басқа болмысы.
