моральдық құндылықтарды таңдауы және оларды өзінің ішкі жан дүниесіне айналдыруы оның
өмірлік бағыт-бағдарларын, жалпы алғанда,
өмір салтын айқындайды.
Моральдық нормалар жалпылама, көпшілікке бірдей талаптар
қояды. Бірақ өмір, адамдар арасындағы нақты қатынастар оларға
өзгертулер, түзетулер енгізеді. Мысалы, батырлық және батылдық –
жалпы көзқарас тұрғысынан алғанда, тамаша құндылықтар. Қиын-
қыстау жылдарда әрбір азамат өз Отанын қорғау жолында осы
қасиеттерін көрсетуге тиіс. Алайда батылдық парақордың немесе
қанішердің де қасиеті болуы мүмкін. Кезінде Гитлер неміс халқына
«оларды ар-ождан сияқты тауқыметтен азат ететінін» жариялаған.
Күні бүгінге дейін адамзат фашистердің жасаған озбырлығын ұмыта
алмайды. Осындай бағаны өзінің туған халқын таптық ұстаным
348
бойынша ыдыратып, миллиондаған адамды аяусыз қуғын-сүргінге
ұшыратқан кеңестік тоталитаризмге де беруге болады. Әлемдік
қасіретті тәжірибе көрсеткендей, тоталитаризм және жалпыадамдық
моральдық құндылықтар бір-бірімен салыстыруға жатпайды.
