Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Исакова С. А., Айнабекова И. Т

 
99 
мұндағы D
В
N
- сату көлемiнiң табыстылығы; 
D
В
 - жалпы табыс; 
D
N
 - өнiмдi өткiзуден алынған табыс. 
Сату көлемiнiң табыстылық деңгейiне өткiзiлген өнiмнiң құрылымының, 
оның  өзiндiк  құнының  және  өнiмдi  сату  бағаларының  өзгерiсi  ықпал 
жасайды. Ол келесi кестеде көрсетiледi. 
12-кесте 
«Айша» ЖШС сату көлемiнiң табыстылығын талдау 
 
Р/с  Көрсеткiш 
Өлшем 
бiрлiгi 
Iс жүзiнде 
Ауытқу  
(+, -) 
2015ж. 
2016 ж. 
1. 
Жалпы табыс 
мың тг  784098.8 
440299.6 
-343799.2 
2. 
Өнiм  өткiзуден  түскен 
табыс 
мың тг  3487199.4  3118810.6  -3175388.8 
3. 
Сату 
көлемiнiң 
табыстылығы (1:2х100) 
% 
22,4 
14,6 
-7.8 
 
Кесте  мәлiметiндегi  сату  көлемiнiң  табыстылығы  -7.8  пайызға  кемуі 
жалпы табыстың 343799,2 м.тг. азаюымен байланысты. 
Нарықтық жағдайдағы маңызды көрсеткiш - қызметтен алынатын табыс, 
ол келесi формула бойынша анықталады: 
D
0
D
= 
п
P
S
D
N

0
 
мұнда D
0
D
 - негiзгi қызметтен алынатын табыс; 
S
N
 - өткiзiлген өнiмнiң өндiрiстiк өзiндiк құны; 
Р
п
 - кезең шығындары. 
Кәсіпорынның    негiзгi  қызметтен  алынатын  табысты  2015  және  2016 
жылғы мәлiметтердi қолдана отырып келесi кестеде талдап көрсетелiк. 
13 кесте 
«Айша» ЖШС негiзгi қызметтiң табыстылығын талдау 
Р/
с 
Көрсеткiштер 
Өлшем 
бiрлiгi 
Iс жүзiнде 
Ауытқу 
(+,-) 
2015 ж. 
2016 ж. 
1. 
Негiзгi 
қызметтен 
түскен табыс 
мың тг 
465196,9 
113215,7 
-351981,2 
2. 
Өткiзiлген 
өнiмнiң 
өзiндiк құны 
мың тг 
2703100,6 
2678511,0 
-24589,6 
3. 
Мерзімдік шығындар 
мың тг 
318901,9 
327083,9 
+8182,0 
3. 
Негiзгi қызметтiң 
табыстылығы 
% 
15,3 
3,7 
-11,6 
 

 
100 
13-кесте  мәлiметiндегi  негiзгi  қызметтiң  табыстылығы  11,6  пайызға 
төмендеуі  негізгі  қызметтен  түскен  табыстың  351981,2  м.тг  азаюымен  және 
мерзімдік шығындардың 8182,0 мың тг. көбеюімен байланысты. 
Қазiргi 
кезде 
активтердiң 
тиiмдiлiк 
деңгейi, 
кәсiпорындарда 
инвестициялық шешiмдер қабылдауда, қаржылық жоспарлауда, үйлестуруде, 
сондай-ақ шаруашылық қызметi мен оның нәтижесiн бақылау мен бағалауда 
маңызды  роль  атқарады.  Берілген  кәсіпорын  үлгiлi  кәсiпорындардың  бiрi 
болып  табылады.  Ол  табыстың  қалыптасуын,  оның  әрбiр  орталықтары 
бойынша  қатаң  түрде  бақылап  отырады  және  сәйкесiнше  осы  нәтижелер 
негiзiнде бөлiмше басшыларына сыйақылар берiледi. 
Активтерге немесе жобаларға жаңа қаржы салымдарын салу қажеттiлiгiн 
бағалаған  кезде,  олардан  алынатын  табыс  есептеледi  және  бұл  есептер, 
шешiмдер қабылдау негiз болып табылады. Барлық активтердiң авансталған 
жиынтық капиталы мына формула бойынша есептеледi: 
=
a
D
Таза  табыс  /  Барлық  активтер  (авансталған  капитал=баланс 
валютасы) 
Талданып  отырған  кәсіпорынның  мәлiметтерi  бойынша  қоғамның 
барлық  капиталының  табыстылық  коэффициентi,    кестеде  берiлген 
мәлiметтермен сипатталады. 
14-кесте 
«Айша» ЖШС активтердің табыстылық деңгейi, % 
Р/
с 
Көрсеткiштер 
Өлшем 
бiрлiгi 
Iс жүзiнде 
Ауытқу 
(+,-) 
2015 ж. 
2016ж. 
1. 
Таза табыс 
мың тг  480321,6 
147032,3 
-332289,3 
2. 
Жалпы активтер 
мың тг  10663605,1  9933072,4  -730532,7 
3. 
Жалпы 
активтердiң 
табыстылық деңгейi  
% 
4,5 
1,4 
-3,1 
 
Жалпы  активтердiң  табыстылық  деңгейi  2015  жылмен  салыстырғанда 
2016 жылы – 3,1%-ке төмендеген. Осы көрсеткішке әсер еткен факторлардың 
есебiнен болғанын және активтердiң табыстылық деңгейiн өсiру және сақтау 
үшiн  бұл  факторлардың  сенiмдiлiгiн  талдау,  әлдеқайда  маңызды  болып 
табылады. 
1.  2015  жылғы  табыс  және  2016  жылғы  жалпы  активтер  бойынша 
анықталады 
а) 480321,6: 9933072,4 х100=4,83 
б) (4,83-4,5) = 0,33 
2. Таза табыстың 332289,3 мың тг. азаюы, көрсеткiшті 
(1,4-4,83) = -3,43 %-ға төмендеді. 
3.  Бұл  екi  фактордың  жиынтық  әсерi,  өткен  жылғы  мәнімен  салыстырғанда 
жалпы  активтердің  табыстылық  деңгейінің  теріс  нәтижелi  екендiгiн 
растайды. (-3,43+0,33) =-3,1 
Қорыта келгенде кәсіпорынның жалпы активтердiң табыстылық деңгейi 
2015  жылмен  салыстырғанда  2016  жылы  –  3,1%-ке  төмендеуіне  таза 

 
101 
табыстың  төмендеуі  және  жалпы  активтердің  құнының  төмендеуімен 
байланысты. 
Сонымен қатар, «Айша» ЖШС  табыстылығын талдау арқылы бұл 
кәсіпорынның қаржы нәтижесін анықтайық. 
Кәсіпорынның табысын талдау және деңгейі мен серпінін талдау үшін № 
2  «Табыстар  мен  шығыстар  туралы  есеп»  нысанының  мәліметтері  негізінде 
жүргізіледі. 
Есепті  кезеңдегі  жалпы  қаржылық  нәтиже  есеп  беру  нысандарына 
ашып көрсетіледі және өнімді өткізуден, негізгі қорларды, материалды емес 
активтерді,  басқа  мүліктерді  өткізуден  түсетін  таза  табыстың  алгебралық 
қосындысы ретінде болады. 
15-кесте 
Табыс көрсеткіштерін талдау 
Көрсеткіштер 
2015ж 
2016ж 
Ауытқу 
Абсолюттік (+,-), 
мың тенге 
Салыстыр-
малы, %  
1 
2 
3 
4 
5 
1. Өнімдерді өткізуден 
түсетін табыс 
38868,5 
46456,8 
+7588,3 
19,5 
2. Өткізілген өнімнің 
өзіндік құны 
34525,5 
43736,5 
+9211 
26,7 
3. Жалпы табыс 
4343,0 
2720,3 
-1622,7 
-37,4 
4. Кезең шығындары 
3079,4 
3424,2 
+344,8 
+11,2 
5. Негізгі қызметтен 
түсетін табыс (зиян) 
1264,8 
-703,92 
-1968,7 
-44,4 
6. Негізгі емес қызметтен 
түсетін табыс (зиян) 
13,6 
84,402 
+70,8 
+620,6 
7. Салық салуға дейінгі 
қызметтен түсетін табыс 
(зиян) 
1278,4 
-619,518 
-1897,5 
-51,5 
8. Салық салудан кейінгі 
қызметтен түсетін табыс 
(зиян) 
894,8 
-619,518 
-1514,3 
-30,8 
9. Таза табыс (зиян) 
894,8 
-619,578 
-1514,3 
-30,8 

жүктеу/скачать 1,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: