Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Исакова С. А., Айнабекова И. Т


Негізгі құраладарды тиімді паудалану көрсеткіштеріне



Pdf көрінісі
бет55/77
Дата19.06.2020
өлшемі1,79 Mb.
#74023
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   77
Байланысты:
Isakova Karjilik esep

Негізгі құраладарды тиімді паудалану көрсеткіштеріне: 
1. 
Қор  
қайтарымы 

Өнім көлемі 
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 
2. 
Қор  
сиымдылығы  

Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 
Өнім көлемі 
3. 
Қормен  
қарулану  

Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 
Жұмыскерлердің саны 
 
Қор  қайтарымы  жоғары,  қор  сиымдылығы  төмен,  ал  қормен  қарулану 
жоғары  болған  жағдайда  негізгі  құралдар  тиімді  пайдаланады.  Негізгі 
құралдардың тиімділігі өнім көлемін көбейтуге ықпал етеді.  
Кәсіпорында негізгі құралдардың тиімділігіне әсер ететін факторлар: 
- Негізгі қорлардың орташа жылдық құнының өзгеруі
- Негізгі қолардың активті бөлігі үлесінің өзгеруі; 
- Негізгі қорлардың активті бөлігінің қайтарымдылығы. 
 
1 Фактор ±Э
опф
 = ОПФ
1
 – ОПФ
0
 *IВП 
2 Фактор фо = уд
а
 * фо
а
 
3 Фактор Δ фо = (фо
1
 – фо
0
)*ВП
ф
 
Осы  сы  көрсетілген  факторлар  нәтижесінде  негізгі  қорларды  тиімді 
пайдалану резервтерін есептеуге болады. 
Негізгі  құралдардың  амортизациясы  ай  сайын  есептеліп,  ол  есеп 
саясатында көрсетілген әдістермен жүргізіледі. Негізгі құралдардың рөлі өте 
зор.  Олардың  бір  бөлігі  еңбек  құралдарына  тікелей  әсер  етеді  де  активтік 
бөлігі  аталады.  Екінші  бір  бөлігі  еңбекке  қажетті  жағдайы  да  бөлігі  болып 
табылады.Төменде  келтірілген  кесте  арқылы  кәсіпорынның  негізгі 
құралдарының құрамы және құрылымына баға береміз. 


 
113 
 
 
20 кесте  
«Айша» ЖШС өндірістік негізгі құралдарының құрамы және құрылымын 
бағалау 
 
Көрсеткіштер 
2015 ж. 
2016 ж. 
Ауытқуы (+;-) 
мың тг.  үл.сал 

мың тг. 
үл-сал 

мың тг. 
үл.са
л 


Негізгі 
құралдар 
барлығы: 
182877,0  100 
208196,0  100 
+25319,0 

1.1  Ғимарат  және 
құрылыс 
жайлары 
33149,0 
18,2 
34010,0 
16,3 
+861,0 
-1,9 
1.2  Машина  және 
жабдықтар 
5943,0 
3,2 
5526,0 
2,6 
-417,0 
-0,6 
1.3  Көлік 
құралдары 
 
141243,0  77,2 
166045,0  79,7 
+24802,0 
2,5 
1.4  Өзге де негізгі 
құралдар 
2542,0 
1,39 
2615 
1,25 
+73,0 
-0,14 
 
Кестенің  келтірілген    мәліметтерінен  көретініміз,  талданып  отырған 
кезеңде  негізгі  құралдардың  артуы,  негізгінің  көлік  құралдарының  артуы 
есебінен  24802,0  мың  тг-ге,ғимараттар  есебінен  861,0  мың  теңге,  өзге  де 
негізгі  құралдардың  есебінен  73,0  мың  тг-ге  артуынан  болған.  Мұның  өзі 
өндірістің  техникалық  деңгейінің  көтерілгенін  көрсетеді.Негізгі  өндірістік 
құралдарндың  құрылымы  да  едәуір  өзгерген.  Олардың  актив  бөлігінің  үлес 
салмағы  жыл  басындағы  1,39  %-  тің  орнына  1,25%-  ке  жеткен.  Мұның  өзі 
кәсіпорынның  өндірістік  қуатының  артуын  және  оларды  пайдалануының 
тиімділігін қамтамасыз еткен. 
 
21-кесте 
«Айша» ЖШС 2016 жылға кәсіпорынның негізгі құралдарына баға беру 
 
 
Р/с 
Көрсеткіштер 
жыл  
басындағы 
қалдық 
Жыл 
 Бойына  
Түскен 
Жыл ішінде  
Есептен 
шығарылған 
жыл аяғындағы 
қалдық 


 
114 
1. 
 
1.1 
 
1.2 
Негізгі құралдар 
Барлығы 
Өндірістік негізгі  
құралдар 
Өндірістік емес 
негізгі құралдар 
 
184068,0 
182777,0 
 
1791 
 
32362,0 
32362,0 
 

 
7043,0 
7043,0 
 

 
209987,0 
208096,0 
 
1791 
 
Кестенің мәліметтерінен көріп отырғандай, негізгі құралдардың жаңару 
коэффиценті  15,4%  болған,  яғни  ол  (32362,0  х  100)  :  209987,0 
анықталады.Өндірістік  емес  негізгі  құралдар  бойынша  жыл  басына  және 
соңына ешқандай өзгеріс болмаған. 
Ал, өндірістік негізгі құралдар жыл басында 182777,0 мың теңге болса, 
жыл соңында 208196,0 мың теңге болып отыр. 
Кестенің  мәліметінен  көріп  отырғандай  тозу  және  жарамдылық 
коэффициенттері  жыл  басына  төмен  баға  болса,  соғұрлым  жарамдылық 
коэффициенті жоғары болады. 
Тозу  коэффициентінің  төмендігі  негізгі  құралдардың  техникалық 
жағдайының жақсы екенін көрсетеді. 
  22-кесте 
«Айша» ЖШС негізгі құралдарының техникалық жағдайына баға беру 
 
№  Көрсеткіштер 
өлшем 
бірлігі 
Іс – жүзінде 
2016 ж. 
ауытқуы 
(+;-) 
 
 
 
жыл 
басы  
жыл соңы   

Негізгі 
құралдардың 
бастапқы құны 
мың тг. 
184771,9  210091,7 
+25319,1 

Негізгі 
құралдардың 
тозуы  
мың тг. 
119787,1  123896,0 
+4108,9 

Негізгі 
құралдардың 
тозу коэффициенті 

64,8 
58,9 
-5,9 

Негізгі 
құралдардың 
жарамдылық 
коэффициенті 

35,2 
41,1 
+5,9 
 
Есепті кезеңде негізгі құралдар бастапқы құны + 25 319,1 мың теңгеге 
артқан  болса,  олардың  пайдалану  мерзімі  ішіндегі  тозуы  да  +4108,9  мың 
теңгеге  артқан.  Бұл  жағдай  тозу  деңгейінің  59  %  ке  төмендеуіне  әкеледі. 
Атап  айтқанда  бұл  көрініс  есепті  жылдағы  кәсіпорын  негізгі  құралдарының 
техникалық жағдайының жақсаруын көрсетеді. 
Сонымен  бірге  кәсіпорын  қорларының  техникалық  жағдайы  уақытылы 
және сапалы жүргізілген жөндеу жұмыстарына да байланысты болады. 
Жауапты  тұлға  негізгі  құралдардың  техникалық  құжаттарында  белгіленген 
тәртіпке  сәйкес  күрделі  жөндеуге  қойылып,  жөндеу  жұмыстарының  жүзеге 


 
115 
асырылғандығын  және  жұмсалған  шығындарының  негізділігіне,  олардың 
бухгалтерлік  есепте  дұрыс  көрсетіліп,  өнімнің  (жұмыс,қызмет)  өзіндік 
құнына  ендірілгендігіне  баса  назар  аударып,  анықтауға  міндетті.Негізгі 
құралдарды  тиімді  немесе  тиімсіз  пайдалануы  кәсіпорынның  қаржылық 
нәтижесіне  әсер  етеді.  Сол  себептен  негізгі  құралдың  тиімді  пайдалануына 
талдау жүргіземіз. 
 
23-кесте 
«Айша» ЖШС негізгі құралдардың тиімді пайдалануын талдау 
 
Р/
с 
Көрсеткіш 
Өлшем 
бірлігі 
Іс жүзінде 
Ауытқу 
(+,-) 
2015ж 
2016ж 
1. 
Көрсетілген қызметтің көлемі 
Мың 
тг. 
78393,5 
164022,7  85629,2 
2.  Негізгі қорлардың жылдық 
орташа құны 
Мың 
тг. 
184771,9  210091,7  25319,1 
3.  Қызметкерлердің орта тізімдік 
саны 
Адам 
11 
17 

4.  Қорлардың қайтарылуы(1:2) 
Тг. 
0,42 
0,78 
0,36 
5.  Қордың сыйымдылығы(2:1) 
Тг. 
2,35 
1,28 
-1,07 
6  Қормен қарулануы (2:3) 
тг. 
16797,4 
12358,3 
-4439,1 
 
Кестедегі мәліметтер бойынша 2016 жылы көрсетілген қызметтің көлемі 
85629,2 мың теңгеге және негізгі құралдардың орташа жылдық құны 25319,1 
мың  тг.  артқан.  Қор  қайтарымы  2015  ж.  0,42  тг  құраса,  2016  жылы  0,78 
теңгені  құрап  отыр,  ал  қор  сиымдылығы  1,07  теңгеге  төмендеген.  Бұл 
көрсеткіштер  субъектінің  өзінің  қызметі  барысында  негізгі  құралдарды 
тиімді пайдаланғанын көрсетіп отыр. Кәсіпорында еңбек ақы қорының 2016 
жылы көбеюі қызметкерлер санының 6 адамға артуымен байланысты, негізгі 
құралдардың  орташа  жылдық  құнының    25319,1  мың  тг.  артуы  қосымша 
негізгі  құралдардың  сатып  алынуына  және  қайта  бағалануына  байланысты. 
Қормен  қарулануы  2015  жылы  16797,4  тг.  болса,  2016  жылы  12358,3 
тг.құраған  4439,1  тг.  төмендеген.Сонымен,  кәсіпорынның  қызметкерлердің 
жұмыс қабілеттілігін тиімсіз пайдаланғаның аңықтауға болады. 
 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   77




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет