Пайдаланған әдебиеттер тізімі

2. О.Құрманұлы, Ж.Абдула. Электрлік тізбектер теориясы. –Астана, 2001. -220б.

3. Адольф В.А. Формирование профессиональной компетентности – будущего спесиалиста. – М.; 2000. –-180с.

4. Мурзин Ю.М., Волков Ю.И. Электротехника.Изд. программа. 300 лучших учебников для высшей школы. –Москва.; 2007. 440с.

5. Тарасевич Н.Н. Обретение педагогического мастерства.// Советская педагогика. –1999. №11. – с. 11-15.

ИНТЕРАКТИВНАЯ ЛЕКЦИЯ КАК ОСНОВНАЯ ФОРМА ОБУЧЕНИЯ В ВУЗЕ В УСЛОВИЯХ КРЕДИТНОЙ СИСТЕМЫ ОБУЧЕНИЯ
Сагинов К.М. доктор PhD по педагогике, старший преподаватель

Кафедра социальной педагогики и самопознания

Начальник отдела развития УМР
В нынешних условиях развития рынка образовательных услуг в Казахстане и требований эпохи информационных технологий, преподавание должно сочетать в себе выработанные практикой директивную и, современную, носящую инновационный характер, интерактивную модели обучения.

Интерактивные методы включают в себя: метод проблемного изложения, презентации, дискуссии, кейс-стадии, работу в группах, метод мозгового штурма, метод критического мышления, викторины, мини-исследования, деловые игры, ролевые игры, метод Insert (или метод индивидуальных пометок, когда студенты пишут 7-10-минутное ассоциативное эссе), метод блиц-опроса, метод анкетирования, прием "Жигсо" и др. Сам процесс передачи информации построен на принципе взаимодействия преподавателя и студента. Он предполагает большую активность обучаемого, его творческое переосмысление полученных сведений. Основные критерии интерактивной модели обучения: возможность неформальной дискуссии, свободного изложения материала, меньшее число лекций, но большее количество семинаров, инициатива студента, наличие групповых заданий, которые требуют коллективных усилий, постоянный контроль во время семестра, выполнение письменных работ. Формирующаяся казахстанская система высшего образования в условиях рыночных отношений одним из приоритетов для успешного решения задач подготовки квалифицированных кадров выделяет принцип учета интересов обучаемого. В этой связи перед преподавателями казахстанских вузов стоит задача выработки и внедрения таких приемов и методов обучения, которые бы были нацелены на активацию творческого потенциала студента, его желания обучаться. Среди моделей обучения выделяют: экстраактивный, интраактивный и интерактивный режимы.

Слово «интерактив» пришло к нам из английского языка от слова «interact». «Inter» - это «взаимный», «act» - действовать. Интерактивный – означает способность взаимодействовать или находится в режиме беседы, диалога с чем-либо (компьютер) или кем-либо (человеком). Интерактивное обучение – диалоговое обучение, в ходе которого осуществляется взаимодействие преподавателя и учащегося. В отличие от односторонней коммуникации при линейной системе обучения, многосторонняя коммуникация при кредитной системепредполагает активность каждого субъекта образовательного процесса, а не только преподавателя, паритетность, отсутствие репрессивных мер управления и менторства. Возрастает количество интенсивных коммуникативных контактов между самими студентами. Интерактивное обучение рассматривается как стратегия университетского образования, под целью которого подразумевается интеллектуальная автономность студента при развитой социальной компетентности.

Что же значит «интеллектуальная автономность студента»? Существуют две точки зрения на появление знания у студента. Первая говорит о том, что знания находятся вовне, преподаватель вносит их в аудиторию и передает студентам по частями крупицам. Вторая точка зрения – противоположная, «знания находятся в умах людей, формируются на основе индивидуального опыта, а значит, знания конструируют, создают и получают» (Бар, Таг).

Если преподаватель хочет воспитать творческую, самостоятельно думающую, сомневающуюся и умеющую принять решение личность, то он естественно должен поощрять это, давать возможность ошибаться, стимулировать самостоятельную работу, возможность принять решение, и быть ответственным за это. Только так студент приобретает необходимые навыки, как личностные, так и профессиональные, без которых невозможен успех в современном мире.

Таким образом, в результате интерактивного обучения, у студентов формируется интеллектуальная автономность или самостоятельность, творческий поиск, социальная и коммуникативная компетентность.

При интерактивном обучении в условиях кредитной системы обучения основной акцент делается на развитие интеллектуальной автономности, творческого поиска и коммуникативной компетентности. В связи с этим актуализируется вопрос постановки критериальных требований к самому интерактивному обучения в ходе академических занятий. По нашему мнению в университете, как образовательному учреждению предоставляющему универсальные и фундаментальные знания по различным наукам, основной формой все-таки выступает интерактивная лекция, раскрывающая основные концептуально-теоретические вопросы наук.

Интерактивная лекция – основная форма обучения теории вводной части курса при КСО. Целью интерактивной лекции является донесение информации и активное усвоение этой информации студентами.

Требования к проведению интерактивной лекции:

- двусторонний поток информации или диалогичность (студент не пишет конспект в классическом понимании);

- активный раздаточный материал (инновационный характер информации) и хорошая подготовка к лекциям студентов;

- постоянная интеркативизация, т.е. преодоление односторонности информационного потока с помощью ряда педагогических средств, технологических приемов, методов и технологий обучения, к которым можно отнести:

- интерпретационный диалог в ходе диалогового обучения (для конструктивного диалога необходимо, чтобы разрыв в опыте студента и опыте, который будет предложен преподавателем, не был велик);

- создание внутренней мотивации к предстоящей совместной работе, обеспечение психологического комфорта, установки на активный поиск и обретение новых знаний;

- преподавателю в ходе интерактивного занятия лучше «разговаривать, а не говорить» с аудиторией, что способствует созданию диалоговой формы обучения или же при необходимости имитировать диалог;

- немаловажный фактор современного педагога – «провоцирование улыбки». Добрый юмор способствует созданию необходимой среды для развития критического мышления;

- слушатели лучше воспринимают то, что «хотят услышать», а потому, нужно «говорить то, что хотят услышать». Отсюда нужно помнить о личном интересе студентов, практической направленности материала;

- необходимо всегда помнить имена студентов, называть их по имени;

- соблюдение правил коллективной тренинговой работы – «все мнения имеют место быть», «критикуются не личности, а их идеи» и т.д.

- использование интерактивных методов обучения (метод проблемного изложения, презентации, дискуссии, кейс-стади, работу в группах, метод мозгового штурма и т.д.);

- применение стратегий и приемов развития критического мышления (ассоциация, развернутая лекция, взаимное обучение, дневник двойной записи, дневник тройной записи, направленное чтение, кластер с категоризацией, общее и отличное, таксономия Блюма, т-таблица, мини-эссэ, аналитическая записка и т.д.);

- контрольные, которые позволяют проверить исследования и решать творческие задачи направленные на самостоятельность и творческий поиск;

- фасилитирующая и целеполагающая роль преподавателя: преподаватель выступает как организатор, консультант и советчик в ходе занятия в субъект-субъектном режиме;

- информатизация образования или мультимедийное сопровождение занятия:

1) мультимедийная презентация материала лекции; 2) видеолекции; 3) демонстрация видеоматериалов; 4) работа с е-портфолио студентов и ППС; 5) работа в образовательном портале университета; 6) работа ППС со студентами в on-line и off-line режимах.

На интерактивной лекции кроме традиционных средств обучения – доски, мела, маркера целесообразно использовать мультимедийные средства обучения, что повышает качество и эффективность образования, так как возрастает значение визуализации учебной информации, так как активизируется наглядно-образное мышление - самое действенное и запоминающееся. Ученые утверждают, что при восприятии информации, человеческое вниманиераспределяется следующим образом: 7% идет на восприятие того, что говорит человек – информации; 38% - идет на тембр, интонации, звучание голоса; 55% - идет на невербальныеметоды воздействия – внешний вид, дистанция, мимика, жесты, взгляд, поза, физиономия, взгляд, улыбка, пантомимика; к этой же категории относятся средства визуализации информации, т.е. наглядные технические средства обучения.

Преподаватель в мультимедиа лекционной аудитории получает вместо доски и мела мощный инструментарий для представления информации в разнородной форме (текст, графика, анимация, динамика, звук, цифровое видео). В таких системах лектор сам определяет последовательность и формы изложения материала.

«СРСП как инструмент развития самоорганизации работы студентов».

СРСП – это планируемая работа студентов, выполняемая по заданию и при методическом руководстве преподавателя, но без его непосредственного участия.

СРСП предназначена не только для овладения каждой дисциплиной. Но и для формирования навыков самостоятельной работы, учебной. Научной, профессиональной деятельностей, способности принимать на себя ответственность, самостоятельно и с помощью преподавателя решать проблему, находить конструктивные решения и выходы из проблемной ситуации и т.д.

Согласно новой образовательной парадигме, независимо от специализации и характера работы любой специалист должен обладать фундаментальными знаниями, профессиональными умениями и навыками деятельности, опытом творческой и исследовательской деятельности по решению новых проблем, опытом социально-оценочной деятельности. Две последние составляющие формируются именно в процессе самостоятельной работы студентов в вузе. Самостоятельная работа завершает задачи всех видов учебной работы.

СРС включаетвоспроизводящие и творческие процессы в деятельности студента. В зависимости от этого различают три уровня СРС:

1. 
   репродуктивный (тренировочный) уровень.
   
2. 
   реконструктивный уровень.
   
3. 
   творческий, поисковый уровень.
   

1. 
   Тренировочные СРС выполняются по образцу: решение задач, заполнение таблиц, схем и т.д. Познавательная деятельность студента проявляется в узнавании, осмыслении, запоминании. Цель такого рода работ – закрепление знаний, формирование умений и способов деятельности.
   
2. 
   Реконструктивные СРС. В ходе работы происходит перестройка решений, составление плана, тезисов, рецензирование, аннотирование. На этом уровне могут выполнятся рефераты.
   
3. 
   Творческая СРС требует анализа проблемной ситуации, получения новой информации. Студент должен самостоятельно произвести выбор средств и методов решения (учебно-исследовательские задания, курсовые и дипломные проекты, научные проекты и т.д.).
   

При проведении СРСП необходимо применение дифференцированного и индивидуального подхода к личности студентов, чтобы преодолеть характерологические аспекты личности студентов.

Во-первых, аудиторные занятия следует проводить так, чтобы обеспечить безусловное выполнение некоторого минимума самостоятельной работы всеми студентами и предусмотреть усложненные задания для учащихся подготовленных лучше; во-вторых, необходим регулярный контроль достижений студентов; в третьих, для успешности СРСП необходимы четкие методические указания по ее выполнению; в пятых, задания для СРСП могут содержать две части – обязательную и факультативную, рассчитанных на более успешных в группе студентов, в шестых, проводить индивидуальные консультации или тьюториалы.

Активизация СРСП.

1.Обучение студентов методам самостоятельной работы: временные ориентиры выполнения для выработки навыков планирования времени; сообщение6 рефлексивных знаний, необходимых для самоанализа и самооценки. 2. повышение мотивации учения. 3. Проблемное изложение материала.

4.использование материалов инновационного характера. 5. Применение операционных формулировок с целью установления однозначной связи теории с практикой. 6. Применение методов интерактивного обучения (кейс-стади, дискуссии, групповая и парная работа, деловые игры и т.п.). 7. Применение мультимедийного сопровождения занятия. 8. Разработка комплексных учебно-методических пособий для СРС, сочетающих теоретический материал, методические указания и задачи для решения. 9. Разработка учебных пособий междисциплинарного характера. 10. Индивидуализация заданий. 11. присвоение статуса «студентов-лекторов» и «студентов-консультатнов» наиболее продвинутым и способным студентам, оказывая им всяческую помощь. 11. Совместная разработка и внедрение коллективных методов обучения и работы.

Университеттегі жалпы білім беретін пәндерді оқытудың басты мақсаты білім беруді ізгілендіріп, болашақ маманның тұлғалық-коммуникативтік қалыптасуына жағдай жасау.

Университеттің ӘҒФ бойынша 7 кафедра 8 бакалавр, 8 магистратура және 3- PhD мамандықтары бойынша 547 пәннен оқытушы-профессорлар дәріс оқып, практикалық сабақтар, СӨЖ,СОЖӨ жүргізеді. Олардың 137 сі таңдау пәндері. Бұл жүктемелерді өз дәреженсінде өткізіп, студенттерге сапалы білім, саналы тәрбие беруде оқытушы-профессорлар оқытудың белсенді әдістерін, ақпараттық технологияны колданады.

Базалық әлеуметтік пәндер болашақ маманның тұлғасының қалыптасып, әлеуметтену процесінде алатын орны ерекше. Философи,Психология, Педагогика, Әлеуметтану піндерінен білім беру білім саласын арттыру және ізгілендіру, адамгершілікке тәрбиелеу, болашақ интеллектуалды көшбасшыны тәрбиелеуге бағытталған. Факультет оқытушы-профессорлары бұл міндетті терең түсінеді.

Университет бойынша бакалавриаттарға берілетін жалпы білім беретін базалық пәндер саны-7,таңдау пәндері-3. Магистратурада 2 базалық, 1 таңдау пәндерінен дәріс беріледі.(1-кесте).

1-кесте

Қазіргі таңда берілетін білімді ғалымдар негізінен репродуктивті және конструктивті деп бөледі.(2-кесте).

2-кесте

Білімнің түрлері

Репродуктивті білім	Конструктивті білім
Жоғарыдан қысым жасау; Қатаң тәртіп сақтау; Кітаптан оқу Жүйесіз іскерлік пен дағдыны қайталау арқылы қалыптасу; Белгісіз, бұлынғыр келешекке дайындау Статистикалық (өзгермейтін) мақсат және материалдар.	Тұлғаның өзін - өзі дамытуы, өзіне-өзін ашу; Еркін қарым – қатынас; Өмірлік тәжірбиесі арқылы оқу; Өмірлік мақсатына жету үшін іскерлік пен дағдыны игеру; Қазіргі күннің мүмкіндіктерін пайдалану; Күнделікті өзгеріп отыратын әлемнің динамикасы.

• 
  Конструктивті берілген білімде:
  

2. Білім алушы рефлекция арқылы өзін-өзі өзгертіп дара тұлғасын дамытады.

3. Конструктивтік білім адамның өзін-өзі өзгерту мақсаты мен құралдарын нақтылап қана қоймай, адамды өзімен өзін жетілдіру бағытында жұмыс істеуге жұмылдырады.

Конструктиивтік білімнің тұлғаны өзгерту әсерінің тиімділігі сол алған білімнің адамның өзін - өзі өзгерту процесіне жұмылдыру мүмкіндігіне, қабілетіне байланысты. Сондықтан конструктивтік білімнің негізгі құрылымдық белгісі оның тартымдылығына, мәнді, мазмұнды болуына байланысты.

Конструктивті, шығармашылықпен жұмыс істеуге баулуда қазіргі таңда білім беру процесінде ақпараттық технологиялар, білім берудің белсенді әдістері кеңінен пайдалануда.

Инновациялық оқыту технологиясы білім берудің эмперикалық инновацияларын ескере отырып, оқыту үрдісін дұрыс, ұтымды басқаруды қарастырады. Оған өзара бір-бірімен байланысты екі үрдіс енеді: білім алушының іс-әрекетін ұйымдастыру және оқушы тұлғасын дамытудағы жоғары нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған іс-әрекетті бақылау. Адамның әрекетін, біліктілігін, тәжірибесін еңбекке қажетті заттарды, әлеуметтік шындықты сапалы өзгертуге бағытталған әрекеттер жүйесі технология деп аталады. Ақпараттық технология (АТ, ағылшын тілінде . information technology, IT) — іс-әрекет саласындағы пәндердің жиынтығы сонымен қатар есептеу техникасын қолдану арқылы басқару технологиясына жататын мәліметтерді талдау, өңдеу және сақтау.[2] Соңғы кездерде көбіне ақпараттық технология деп компьютерлік технологияны түсінеді. Ақпараттық технология ақпаратты алу және беру, қорғау, өңдеу, сақтауды бағдарламалық қамтамасыз етуде компьютерлік технологиямен жұмыс істейді. ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша АТ - ақпаратты өңдеп, сақтайтын адамдардың еңбегін ұйымдастырудың тиімділігін арттыратын әдістерді зерттейтін ғылыми, технологиялық, инженерлік пәндердің тығыз байланысты кешені. Қазіргі АТ-негізгі сапалары:

• 
  Берілген алгоритм бойынша ақпаратты компьютермен өңдеу;
  
• 
  Тасымалдаушы машинада көп көлемде ақпарат сақтау.
  

Ал А.Горячев Білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың ақпараттық технологиялары ұғымы пайда болды деп тұжырымдайды. «Ақпараттық технология» - мәтінідік редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік редактор, мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады.

«Ақпараттық технологияны» оқыту құралдары жүйесінің элементі.

Н.Апатова «Ақпараттық технология » ұғымына екі түрлі анықтама береді;

2.«Ақпараттық технология» - бұл ақпаратты өңдеу көмегімен жүзеге асырылатын әдістер және тәсілдер жинағы.

Әлеуметтік ғылымдар факультеті білім беру процесiн ұйымдастыру барысында мынадай ақпараттық қызмет типтерiн пайдаланылады:

Электрондық пошта телеконференция:

• 
  мәлiметтердi жiберу (FTP-сервер)
  
• 
  гипермәтiндiк орта (WWW-сервер)
  
• 
  Интернет желiсiнiң әлемдiк ресурстары (WWW кеңiстiгi, деректер қоры, ақпараттық iздеу жүйелерi)
  
• 
  видеоконференциялар
  

Электрондық пошта көмегiмен оқытушы мен студент арасында оқу материалдарын жiберу және оқытушыға өздерiне түсiнiксiз болған материалдар бойынша сұрақтар жiберуiне мүмкiндiк алады. Бiр жағынан, ол оқытушының жұмысын жеңiлдетедi.

Телеконференция оқу тақырыптары бойынша үйренушiлер арасында жалпы пiкiрталасты ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi. Телеконференция мұғалiмнiң басқаруымен өткiзiледi. Оқытушы пiкiрталастың тақырыбын белгiлейдi, конференция барысында өткiзiлетiн мазмұндарды бақылайды. Телеконференцияға қатынасушылар түскен хабарламаларды қарап, конференцияға өзiнiң хабарламаларын (хаттарын) жiбере отырып, пiкiрталасқа қатынасады. Аталған типтердiң көмегiмен оқытушы білім алушыларға білім береді, оны талдап, жіберілген қателіктердің туу себептерін талдайды. Сөйтіп, студенттің білім алу барысында материалды өз бетімен саралауына, білім саласындағы өз күшін байқап көруіне мүмкіндік туғызылады.

FTP-серверлерiнiң қызметi өте үлкен көлемдегi файлдарды (ақпараттарды) жiберуге мүмкiндiк бередi. Мұндай жiберулердi ұйымдастыру мен оны бақылауда FTP-серверлерiнiң қызметiн атқаратын функциялар орналасады. Ал WWW-серверi оқу материалдарын орналастыруға мүмкiндiк бередi. Гипермәтiн материалдарды жүйелеп құруға, атап айтқанда, оқу материалдарының бөлiмдерiн гипербайланыс арқылы бiр-бiрiмен байланыстыруға, материалдарды бiр-бiрiмен толықтырып отыруға мүмкiндiк бередi.

WWW-желiсiнiң әлемдiк ресурсындағы гипермәтiн түрiнде орналастырылған көрнекi және анықтамалық материалдарды пайдаланады. Оқытушы iздеу жүйелерiнiң көмегiмен WWW-беттерiнде Интернет ресурстары бойынша анықтамалар арқылы сiлтемелер жинағын дайындай алады. Студенттердің үйренетiн материалдарын да осы құжатқа енгiзедi және ол жөнiнде оған хабарлама берiледi.

Жаңа ақпараттық технология құралдары оқыту құралы қызметiн атқарады. Дәстүрлi оқу құралдарынан басқа тыңдаушыға мына типтегi материалдар ұсынылады:

• 
  компьютерлiк үйрету бағдарламалары
  
• 
  электрондық оқу құралдары
  
• 
  компьютерлiк тестiлеу жүйесi мен бiлiмдi бақылау
  
• 
  электрондық анықтамалар мен энциклопедиялар
  
• 
  аудио және видеоматериалдар
  
• 
  Интернет желiсiндегi ақпараттық материалдар
  

Қашықтықтан оқытудың техникалық базасы (телефондық және телекоммуникациялық арналар, телевидение және радио) ақпараттарды жiберу жүйесiн құрайды.

Интернеттiк ақпараттық ресурстар: E-Mail, WWW.

Білім беру процесінде кеңінен қолданылатын активті оқыту әдістері:

1Пікірталастар

2.Ойын әдістері

3.Рейтинг әдістері

4.Тренингтік әдістер.

Ақпараттық кеңістік, ақпараттандыру құралдары үнемі даму, жетілу үстінде. Мәселен Ресейлік компаниялар мемлекеттік органдардағы электронды құжат айналымында өз көмектерін ұсынумен қатар ABBY PDF Transforms» бағдарламасын қазақ тіліне аударып, интерфейсін де қазақ тілінде жасауды қарастыруда.

Сингапур және Малайзия тәрізді ақпараттық технология саласында әлемде көш ілгері келе жатқан елдердің озық үлгілерін саралап, білім беру процесінде пайдалану өте қажет мәселе.

Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл Фараби: «Ұстаз тумысынан өзіне айтылғанның бәрін жетік түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрселерінің бәрін жадында сақтайтын, олардың ешбірін ұмытпайтын, алғыр да зерек ақыл иесі, өте шешен, өнер–білімге құштар, аса қанағатшыл, жаны таза және әділ, жұртқа жақсылық жасап, үлгі көрсететін, қорқу мен жасқануды білмейтін батыл, ержүрек болуы керек» – деген еді [3]. Осы бір қасиетті мамандық иесінің ұрпақ тәрбиесіндегі алар орны ерекше. Демек, білім сапасын көтерудің негізгі тетігі – ұстаз, сондай-ақ оның теориялық білімі мен кәсіби шеберлігі, шығармашылық қызметі.

Әлеуметтік ғылымдар факультетінің жалпы білім беру пәндерін оқытудың маңыздылығы және оның өзектілігін көтерудегі күшті жақтары:

1.Оқытушы-профессорлар құрамының ғылыми-практикалық деңгейінің жоғарылығы;

2. Оқытушы-профессорлар құрамының жаңалыққа жақындығы;

3.Оқытушы-профессорлар құрамының студенттердің білімі мен ғылыми-зерттеу жұмыстарына талпыныстарын қолдап, басшылық жасауы;

4.Факультеттегі мамандықтарға студенттердің қызығушылығының басымдығы;

5. Оқытушы-профессорлар құрамының студенттерді мемлекеттік тілдегі оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етудегі жұмыстары;

6. Оқытушы-профессорлардың әлемдік оқу орындарымен байланысының артуы,Темпус және Болашақ бағдарламалары бойынша тәжірибеден 4 оқытушы-профессорлар өтсе, 2011 жылы бұл сан екі есеге артып отыр.

7.Деканаттың кредиттік оқыту жүйесі жағдайында жалпы білім беру пәндерін оқытудың маңыздылығы және оның өзектілігін арттыруға басымдылық беріп, жағдай жасауы.

әлсіз жақтары:

1. Оқытушы-профессорлардың оқу жүктемесіндегі пәндердің көп болуы/7-11 пән/;

2.Импакт –фактор журналдарға мақалалар жариялаудың аздығы.

3.Ғылыми-зерттеу жұмысының жүйелі жүрмеуі.

Ұсыныстар:

1. Оқытушы-професорлардың жүктемесін әлемдік талаптарға сәйкестендіру;

2.Мемлекеттік тілде оқулықтар мен оқу -әдістмелік құралдар дайындауды оқытушылардың жүктемесіне енгізу, немесе арнайы уақыт беру;

3.Дәріс оқитын оқытушылардың дәріске дайындығына апта ішінде бос күн беру;

4.Оқытушылардың әлемдегі алдыңғы қатарлы оқу-орындарымен байланысын, өзара тәжірибе алмасу ауқымын кеңейту;

5.Оқытушы-профессорлардың студенттермен СӨЖ, СОӨЖ жүргізу әдістері бойынша семинарлар, дөңгелек үстелдер ұйымдастыру;

6.Білім беруді бақылау комитетінің тізіміндегі және импакт-фактор журналдарына мақала жазу.

7.Оқытушылардың оқитын пәндері бойынша силлабусы және сабақ кестесінде өткізетін уақыты көрсетілгендіктен жүктеме журналын толтыру бос уақыт алатын артық жұмыс. Сондықтан ондай журналды толтыруды талап ету артық.

8. Магистратура мамандықтары бойынша бақылау, бағалау кезіндегі ведомостарды бір орталықтан беру жолға қойылса, себебі оқытушы әр семестрде кемінде 8 факултеттен ведомость жинап, оны қайта апарып өткізуі тиіс.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан - 2030». Алматы: Білім,1997.-176 б.

2.«Қазақ Совет Энциклопедиясы», 2010-168 б.

3. Әл - Фараби. Әлеуметтік-этикалық трактаттар. - Алматы: Ғылым, 1975.-382 б.

ТАРИХШЫ ЕМЕС МАМАНДЫҚТАРДА «ҚАЗАҚСТАН

ТАРИХЫ» ПӘНІН ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
Ибраева А.Г. т.ғ.к., Қазақстан тарихы кафедрасының

доценті
Тәуелсіздік алғаннан кейін республикамыздың білім беру жүйесіндегі ізденістер мен бастамалары әлемдік білім кеңістігіндегі ықпалдастықты арттыру мен сапаны көтеруге бағытталды. Білім беру нормаларын өзара мақұлдау жөніндегі Лиссабон конвенциясын, жоғары білім саласы мен құрылымындағы бірізділікке қатысты Сорбон декларациясын қолдап, белсенді араласуға талпыныс жасаған мемлекеттердің арасында Қазақстан алғашқылардың қатарында. Еліміздің Болон процесіне қосылуы отандық білімнің жаңа талаптары мен республиканың саяси-экономикалық таңдауына толық жауап береді. 2004 жылдың ақпан айында Үкіметтің «Білімді дамытудың 2015 жылға дейінгі тұжырымдамасын» қабылдауы жоғары мектептегі оқу үдерісін ұйымдастыру мәселесіне түбегейлі өзгеріс енгізіп, кредиттік оқыту жүйесіне көшу қолға алынды. Жаңа жүйеге көшу жоғары оқу орындарында мамандықтар бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт және оның негізінде құрастырылатын типтік оқу жоспарларын қайта жасауды талап етті.

Бүгінгі күні еліміздің жоғарғы оқу орындарының студенттері таңдаған мамандықтары бойынша 2006 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігі бекіткен мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт және типтік оқу жоспарлары негізінде білім алуда. Типтік оқу жоспарындағы жалпы білім беретін пәндердің қатарына Қазақстан тарихы курсы ерекше мәнге ие болып, жоғарғы оқу орындарындағы барлық мамандықтардың оқу жұмыс жоспарына енгізілді. Пәннің мәртебесін өсіру ең алдымен халықтың бұрмаланған тарихи жадын қалпына келтіру, ұлттық сана мен бірлікті қалыптастыру, азаматтанушылық пен патриотизмге тәрбиелеу мақсатын көздеген мемлекеттік саясат болып отыр. Сондықтан Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің шешімімен жоғарғы оқу орындарының студенттері “Қазақстан тарихы” пәнінен мемлекеттік емтихан тапсырады. Мұның өзі Қазақстан тарихын оқытатын оқытушылар мен білім алушы студенттерге үлкен міндеттер жүктеуде. 2005 жылдан бастап университетімізде емтихан компьютерлік тестілеу әдісі арқылы алынады.

Мамандықтар бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті стандартқа сәйкес Қазақстан тарихы пәні ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейінгі ірі-ірі тарихи оқиғалар мен уақыт өлшеміне байланысты мынадай кезеңдер негізінде оқытылады: 1. Көне заманнан, палеолит дәуірінен ХІІІ ғасырдағы монғол шапқыншылығына дейінгі кезең; 2. ХІУ-ХУІІІ ғасырдың басын, яғни Қазақ хандығының ұлттық мемлекет ретінде құрылып, дамуы мен қазақ этносының қалыптасу уақыты; 3. ХУІІІ ғасырдың 30-жылдарынан 1917 жылға дейінгі кезең; 4. 1917 жылдан 1991 жылға дейін; 5. Тәуелсіз Қазақстан.

Пәнге мемлекеттік жалпыға міндетті стандарт бойынша 135 сағатқа тең 3 кредит бөлінген. Оның 45 сағаты (30 сағат – дәріс, 15 сағат – семинар), 45 сағаты студенттің өздік жұмысы (СӨЖ), 45 сағаты студенттің оқытушымен өздік жұмысы (СОӨЖ) түрінде өтіледі. Пәнді жүргізу Қазақстан тарихы кафедрасының белді оқытушыларына жүктелген. Атап айтсақ, т.ғ.д., профессор С.И. Ковальская, т.ғ.к., доценттер С.Ә. Мәкен, Д.Н. Баймағамбетова, К.М. Жақыпова, А.Қ. Рақымбекова, А.Ғ. Ибраева, А.М. Жәркенова, Ө.Ж. Бекмағанбетов, семинар және СОӨЖ-на аға оқытушылар және оқытушылар Ж.О. Хасенова, Қ.О. Сейтқазина, Н.Ж. Исабаев, Д.М. Маратова, Г.Қ. Битниева, Қ.А. Сарин және Ә.М. Молдашева жұмылдырылған. Кафедра меңгерушісі т.ғ.д., профессор Т.С. Садықовтың жетекшілігімен пәннің оқу-әдістемелік кешені, Мемлекеттік емтихан бағдарламасы және тест сұрақтарының базасы қазақ және орыс тілдерінде әзірленді. (Проектордан көрсету)

Болашақ маман жоғары оқу орны аудиториясында қалыптасады, одан болашақ түлектің біліктілік деңгейі анықталады. Оқытудың дәстүрлі әдісі студент пен оқытушы арасындағы қарым-қатынасты ұсынады, оқытушы студенттің оқу қызметіне үнемі бақылау жасап, оқу материалын студенттерге дұрыс меңгертуі керек. Бір сөзбен айтқанда сабақтың нәтижелілігі оқытушыға байланысты. Оқытудың бұл түрі директивті болып есептелінеді. Директивті оқытуда білім деңгейі оқу үрдісінің мазмұнын ұйымдастыра отырып ақпарат беру үлгісіндей саналады. Бір жақты сұхбат (диалог) болған кезде ақпараттың көпшілігі беріледі бір жағынан оқытушы сөйлейді. Директивті оқыту үлгілерінің негізгі критерийлері нақтылы қорытынды бақылау, сабақтан тыс уақыттағы өзіндік жұмыстарға болжам жасау, жазба жұмысы қарастырылмайды.

Қазіргі таңда компьютер және интернет – жаңаша технологиялар Қазақстанның жоғары оқу орындарында білім беруде маңызды роль атқаруда. Бұл жағдайда қазақстандық студенттер жастардың жаңаша танымдық көзқарастары қалыптасатыны анық. Әсіресе инерактивті әдістерді оқу үрдісінде қолдануда компьютер және интернет технология пайдаланылады. Жаңаша әдістерді түсінуде, мүмкіндігінше жаңа технологияларды пайдалануда, оқытудың интерактивті әдістері қолданылады.

Сондықтан, бүгінгі таңда оқу үдерісіне енгізіліп жатқан инновацияның түріне интерактивті оқытуды жатқызамыз. Интерактивті оқытудың үлгілері: материалды еркін мазмұндауда дисскуссия ұйымдастыру, дәріс санын қысқарту, семинар санын көбейту, топтық тапсырмалардың түрлері, бақылау жасау, ауызша, жазбаша жұмыстар орындау т.б. жатады.

«Интерактивті оқыту» 1990 жылдары интернет желісінің дамуымен байланысты пайда болған. «Интерактив» деген сөз ағылшынның «interact» («inter» – «өзара», «act» – «әрекет ету») деген сөзінен шыққан. Яғни, интеракция – жеке индивидтердің, топтың, жұптың өзара біріккен әрекетте бір-біріне алма-кезек әсер етуі. Интерактивті оқыту – бұл таным әрекетін ұйымдастырудың арнаулы формасы. Оқытудың бұл формасы алдына нақты және бағдарланған мақсат қояды. Сондай мақсаттарының бірі – оқу процесінің өнімділігін арттыратын білім алушының ақыл-ой кемелділіктерін, өз жетістіктерін сезінетіндей жағдай тудыру

Жоғары оқу орнында қолдануға болатын оқытудың қазіргі әдістерінің аспектілеріне келетін болсақ: көкейкесті – мазмұнды әдіс, тұсаукесер (презентация) пікір-сайыс (дискуссия), кейс – стади, топта жұмыс істеу, мимен ойлау әдісі (мозговая стака), викториналар, сыни ойлау әдісі, кіші – зерттер, іскер ойындар, ролдік ойындар, Insert әдісі (студенттер 10 минутта ассоциативті эссе жазады), блийц – сұрақ, дебат, анкета алу әдістері жатады.

Қазақстан тарихы барынша кең ауқымды, гуманитарлық және сөз өнеріне тоқталатын пән. Оқу курсы ретінде тарихтың мақсаты – танымдық тапсырмаларды шешу, студенттердің тарихтың ғылыми түсініктерін қалыптастыру жолында жұмыстар жүргізу, онсыз тарихты жан-жақты түсіну мүмкін емес. Оқытушының міндеті бұл жағдайда белгіленген білімнің ара қатынасын аша білу, бір жағын студенттің өзге жақтарын біліммен байланыстыра отырып дамыту болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшін кафедра оқытушылары жаңаша (инновациялық) әдістерді қолдануды тәжірибеге енгізуде. Кафедраның әдістемелік секциясның мүшелері Қазақстан тарихын оқытуда белсенді әдіс-тәсілдерді қолдану түрлеріне байланысты семинар өткізіп, онда т.ғ.д., профессор С.И. Ковальская мен т.ғ.к., доцент А.Ғ. Ибраеваның арнайы тақырыптар бойынша баяндамалары тыңдалып, тұсаукесер жасады.

Қафедра оқытушыларының интерактивті технологияны оқыту үдерісінде пайдалану әдістерін жан-жақты зерделей келе үшке бөліп қарастыруға болады:

• 
  техникалық құрал-жабдықтарды қолданбай өту әдісі,
  
• 
  техникалық құрал-жабдықтарды жарым-жартылай қолдану әдісі;
  
• 
  техникалық құрал-жабдықтарды қолдана (аудиовизуалды) оқыту әдісі.
  

Интерактивті тақтаның көмегі оқу барысында өте зор екені зерттеу жұмыстарында айқын көрсетіліп жүр. Бұл – жаңашыл аудиовизуалды техникалық құрал-жабдықтар мен оқытудың үдемелі де қарқынды әдістерін қолдану арқылы тыңдаушыларын қызықтырып, сабаққа белсенді түрде қатысуын арттыратын, материалдарды меңгеруді жеңілдететін, студенттерге ауқымды оқу материалдарымен көмектескісі келетін оқытушыларға өте тиімді таңдау. Сонымен қатар, интерактивті тақта арқылы Power Point бағдарламасы негізінде оқу файлдарын және бейне-роликтер әзірлеуге, оқу прцесінде DVD, бейне-кассеталарды көрсетуге мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндіктер 2009 жылы Қазақстан тарихы кафедрасына интерактикті тақтасы бар кабинет бөлінген кезде тиімді пайдаланылған еді. Өкінішке орай, бір корпустан екінші корпусқа көшу барысында кафедраға тиесілі техникалық жабдықтар берілмегендіктен кафедра оқытушылары оңтайлы мүмкіндіктен қол үзе бастады. Сонымен қатар, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде интерактивті тақта деканаттар мен кафедраларға берілгеніне біраз уақыт өткенімен іске қосылып, қызмет көрсетіп жатқаны шамалы. Оған бірнеше себептерді көрсетуге болады: 1. Оқытушылар тақтамен жұмыс істеуді әлі де жете меңгермеген; 2. Қазақстан тарихы сияқты үлкен аудиторияларда өтілетін пәндердің ерекшеліктері сабақ кестесін жасау кезінде мүлдем ескерілмейді және сабақ өтілетін аудиторияларда тақта түгілі микрофон да болмайды; 3. Кезінде оқыту үдерісіде интерактивті тақтаны қолдану арқылы ақпараттық технологияны пайдалану деген жақсы бастаманың аяқсыз қалғаны.

Дегенмен, кафедра оқытушылары дәріс, семинар, СОӨЖ сабақ материалын Elluminate Live және Power Point бағдарламасында слайд әзірлеу және оны тұсаукесер (презентация) түрінде дайындауда. Материалдардың құрамына кесте, сұлба, диаграмма, сурет, басқарушы батырмалар, гиперсілтемелер, графиктер ендіру мүмкіндігі бар. Осыған орай, кафедра оқытушылары тарапынан тарихшы емес мамандықтардың студенттеріне Қазақстан тарихы пәнінен өтілетін семинар, СӨЖ және СОӨЖ тапсырмаларының кесте, сұлба, тест сұрақтары түріндегі әдістемелік нұсқаулары жасалды. (Проектор арқылы көрстеу). ElluminateLive бағдарламасы әр түрлі бағдарламаларды (Паскаль, Visual Mind, офистік т.б. бағдарламаларды) бірлесіп қолдану, дауыс беру, тестілеу, файлдармен алмасу мүмкіндіктерін беретіндіктен, алдын-ала қажетті материалдарды басқа бағдарламада да әзірлеп қолдануға болады. Кафедра оқытушылары тарапынан жиі қолданылатыны Power Point бағдарламасы. Себебі бұл бағдарлама арқылы әзірленген материалды көрсету үшін кафедра арнайы техникалық жабдықпен (ноутбук, проектор) қамтамасыз етілген. Осыған орай, тарихшы және тарихшы емес мамандықтарда сабақ жүргізуші оқытушылар Қазақстан тарихының бірқатар тақырыптарын аталмыш бағдарлама негізінде құрастырып, жаңаша әдіспен дәріс, семинар, СОӨЖ сабақтарын жүргізуде. Мәселен, т.ғ.к., доцент А.Ғ. Ибраева «Қазақстан территориясындағы тайпалық бірлестіктер», «Қазақстан территориясындағы ерте ортағасырлық мемлекеттер», «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан», т.ғ.к., доцент А.Қ. Рақымбекова «Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс», т.ғ.к., доцент Ө.Ж. Бекмағанбетов және аға оқытушы Н.Ж. Исабаев «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан», аға оқытушы Ж.О. Хасенова «1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы» тақырыптарындағы дәріс сабақтарын ақпараттық технологияны пайдалану арқылы интерактивті түрде өткізуде. (Проектор арқылы көрстеу қажет). Кафедраның басқа оқытушылары тарапынан мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады.

Қазақстан тарихы курсында пайдалануға тиімді әдістердің бірі – (мәселелі) проблемелы оқыту болып табылады. Бұл әдісті дәріс, семинар, СОӨЖ сабақтарында қолдануға болады. Сабақтың өтілу барысы диалогке (сұхбақа) ұқсас келеді. Бұл әдіс студенттің танымдық, шығармашылық қабілеттерін арттырып, қызығушылық тудырады және оқыту үрдісіне енгізеді. Мәселені ашуда қайшылықтар туындап, студенттің білімін кеңінен пайдалануға мүмкіндік береді. Сабақ алдында студенттерге проблемалы сұрақ қойылады немесе проблемалы тапсырма беріледі. Мәселені шешу үшін оқытушы материалдағы қарама-қайшылықтарды студенттің қабылдауына дайындайды. Мұның тиімділігі жеке мәселелерді студенттердің өзі көрсетеді. Бұл әдістің басты жетістігі оқытушы аудиториядан қойылған мәселенің студенттің «өзіндік шешімін» тыңдау мүмкіндігіне жетеді. Проблемалы оқытуды ұйымдастыру – дәріс оқушының күрделі, маңызды дайындығының негізінде жүзеге асады. Қазақстан тарихы курсында проблемалы тақырыптар және мәселелер көп болғандықтан С.Ә. Мәкен, К.М. Жақыпова, Д.Н. Баймағамбетова, А.Ғ. Ибраева, А.М. Жәркенова, Ж.О. Хасеновалар тарапынан бұл әдіс дәріс кеңінен қолданылуда. Мысалы, т.ғ.к., доцент К.М. Жақыпова Халықаралық қатынастар факультетінде шежіре құрастыру, «Менің туған қалам» атты тақырыптарды шығармашылық тапсырмалар әдісін қолдану арқылы жүргізсе, т.ғ.к., доцент Д.Н. Баймағамбетова сабақта көрнекі құралдарды тиімді пайдалану арқылы интерактивті дәріс сабағын өткізді. Сонымен қатар, кафедра оқытушылары ҚР Тұңғыш Президенті музейіне, «АЛЖИР» мемориалды музей-кешеніне экскурсиялар ұйымдастыруды тәжірибеге айналдырып, студенттердің білімін жетілдіруде.

Қазақстан тарихы кафедрасында оқыту үдерісінде ақпараттық технологияларды қолдану мақсатында 050203 – «Тарих» мамандығын игеретін студенттерге «Тарихи информатика» және 6N0203 – «Тарих» мамандығының 2 курс магистранттарына «Оқытудағы инновациялық технологиялар» таңдау бойынша пәндері оқу жоспарына енгізілді. Аталмыш пәндердің оқу жоспарына енгізілу мақсаты – кредиттік оқу жүйесі бойынша білім алатын студенттерге ақпараттық технологиялар жөнінде білім, іскерлік және дағды қалыптастыруды теориялық және тәжірибелік тұрғыдан негіздеуді көздеп отыр. Мәселен, «Тарихи информатика» пәні бойынша СОӨЖ Интернет желісіне қосылған компьютерлік сыныпта өтіліп, студенттердің интернет қорын пайдалану арқылы реферат, курстық жұмыс, ғылыми жобаларды әзірлеуге мүмкіндіктерін әлдеқайда арттыратыны сөзсіз. Тарих мамандығын игеретін студенттерге арналған пәннің оқу-әдістемелік кешені оқу құралы ретінде жарық көрді (С.И. Ковальская. Тарихи информатика. – Астана: Изд-во Национального центра археографии и источниковедения. – 2007. – 120 с., 7,5 п.л.)

Дегенмен, Қазақстан тарихы кафедрасының оқытушылары студенттердің білімін жетілдіру мақсатында атқарып жатқан іс-әрекеттері қаншалықты қажет, әрі тиімді болғанымен әлі де болса шешімін табу қажет қордаланған мәселелер жеткілікті. Осыған орай, бүгінгі жағдайды пайдалана отырып, кафедра тарапынан мынадай ұсыныстарды білдіргенді жөн көрдік:

Проекторды оқу процесінде, докторлық, магистрлік диссертациялар мен студенттік ғылыми жобаларды қорғау бырысында, ғылыми және әдістемелік семинарлар мен конференцияларды өткізуде пайдалануға болады. Осыған орай, жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, Қазақстан тарихы кафедрасына EIKI LC – XIP200 интерактивті проекторын алып беруге ұсыныс жасалған еді, әлі күнге дейін жауап жоқ. Осы мәселе жылдамырақ шешімін тапса дейміз.

Бұл үрдіс жоо оқытушы – профессорлар құрамының (ОПҚ) белсенділігі мен жауапкершілігін арттырумен қатар, студенттер арасында таңдау ісінің жоғары ұйымдастырушылықпен өтуін талап етеді.

Амалдағы мемлекеттік стандарттарға сай студент акедемиялық бакалавр дәрежесін алу үшін 4 жылдық оқу кезінде теориялық (назариялық) оқу нәтижесінде 128 кредит және мамандық бойынша ондірістік тәжірибе өтуден 6 кредит жинауы қажет. Осы 128 кредиттің 80-85 алдыннан белгіленген міндетті пәндер есебінен топталып, қалған 48-43 таңдау арқылы анықталған пәндерден тұрады. Таңдауға ұсынылған пәндердің жалпы саны таңдалуы керек пәндерден 2 – 3 есе көп болуы керек. Студентке бір семестрде орта есеппен 16-18 кредит жинауға мүмкіндік беріледі. Оқытушыларды таңдау мүмкіндігін жарату үшін, әр-бір пәнге де 2-3 оқытушы көрсетіледі.

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінің Экономика факультеті студенттерінің жеке оқу жоспарларын жасау тәжірбиесін талдау нәтижесінде келесідей жағдайлар орын беретіні анықталды. Оқу бағдарламасын жасау студент үшін де, оқытушылар үшін де өте маңызды кезең. Студенттің жеке оқу жоспарын жасауы бірнеше сатыдан тұрады. Бұл жоспар келесі оқу жылы үшін үстіміздегі оқу жылының соңына дейінгі уақытта жасалады. Әдетте, ақпан – наурыз айларында басталып, сәуір – мамыр айларында жоспарлар деканатқа талқылау үшін жиналады. Ал, бірінші курс студенттері үшін 1 оқу жылына оқу бағдарламасын жасау уақыты 1 семестр соңы болып белгілінген. Жаңадан ғана университет табалдырығын аттаған жеткіншектер үшін бұл жұмыс әжептеуір қиыншылықтар тудырады. Сондықтан, көпжағдайларда бірінші курс студенттері үшін, ұзақ уақыт бойы университетте қалыптасқан дәстүр негізінде кафедра және деканат ұсынған оқу бағдарламасын қабылдау дұрыс шешім болады деп ойлаймыз.

Білім берудің кредиттік жүйесі студенттердің міндетті түрде дәрістерге қатысуын талап қылады. Сонымен бірге, өз бетімен еркін оқып уйрену және жаңа ғылыми жетістіктерді терең иеленуімен ерекшеленеді. Студент тек жеке оқу жоспары көлемінде ғана емес, білім алудың кредиттік жүйесі талаптарына сай қалыптастырылған бағалау әдістерін де еркін меңеруі қажет.

Осы талаптарға сәйкес келетін білім жүйесін қалыптастыру студенттің жеке оқу бағдарламасын жасауды толыққанды, ықыласпен орындауына байланысты болады.

Бағдарламаны жасаудың негізгі кезеңдері мыналардан тұрады:

• 
  әр мамандық бойынша типтік жеке оқу жоспарында көрсетілген міндетті түрде оқылатын және таңдау арқылы оқылатын пәндердің тізімі жасалады. Егерде бір мамандық ішінде бірнеше мамандандырылу қажеттігі болса, онда әр-бір мамандандырылу бойынша жеке оқу жоспары жасалуы керек;
  
• 
  студенттерге әр пән бойынша бір оқу тобында кем дегенде неше адам болуы керектігі айтылады;
  
• 
  ұсынылған жеке оқу жоспары негізінде тәжірибелі ОПҚ арасынан тағайындалған кеңесші – эдвайзер көмегі арқылы студенттер өздерінің жеке оқу жоспарын жасайды. Бұл оқу жоспары бір оқу жылына арналып, жыл бойы 32-36 кредит көлеміндегі оқу пәндерін қамтуы қажет;
  
• 
  жеке оқу жоспары жасалғаннан кейін, қойылған талаптарға жауап беретін оқу топтары қалыптастырылып, студенттерге хабарланады;
  
• 
  қайсы бір студенттердің жеке оқу жоспары қалыптастырылған топтарға сай келмесе, студент өзінің жеке жоспарын қалыптастырылған топтардың оқу жоспарына сәйкес өзгертуі еркін түрде талап етіледі.
  

Еліміздегі оқытудың кредиттік жүйесі бойынша оқу бағдарламаларын жасау кезеңдерін талдау нәтижелерінен дұрыс қорытындылар шығару, нәтижесінде бағдарламалар сапасын арттыру арқылы, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бастауымен елімізде кең өріс алған оқудың кредиттік жүйесі, біздің білім беру саламыздың Еуропаның оқу жүйесінің жоғарғы талаптарына сәйкестігін арттырады. Университеттеріміз Болон процессіне қосылу арқылы, студенттердің білім дәрежесін бағалудың талаптарын арттырып, кредиттерді есепке алудың (трансфертінің) еуропалық жүйесі шеңберінде акедемиялық ұткырлықтарын да (мобильность) кеңейтеді.

Осы мақсатта, оқу бағдарламарын жасау әдістерін жетілдіру үшін келесі шараларды орындау қажеттілігі анықталды.

1.Студенттер келесі оқу жылында оқылатын пәндер туралы толық ақпаратқа ие болуы;

2. Пәндерді оқытатын оқытушылар туралы толық деректер жиынтығы: ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы, оқытушылық әлеуеті, тәжірибесі ашық жариялануы;

3. Әр-бір пәнді оқытудағы негізгі мақсат мен міндеттері және кейінгі оқылатын пәндерді игеруге қажеттілігі;

4. Оқылатын пәндердің осы жоғарғы оқу орнындағы ғылыми ізденістер тақырыптарымен тығыз байланыстылығы;

5. Болашақ жұмыс орындарында мамандардың біліктілігіне қойылатын талаптарға сәйкестілігі;

6. Заманауи білім беру жүйесінің талаптарына жауап беретін пәнді оқытудағы инновациялық тұрғыдан, компьютер кластары, интернет, интерактивті тақталармен, кітапхананың ақпараттандырылуымен қамтамасыз етіліуі;

7.Оқу бағдарламаларына қосылған пәндердің басқа жоғары оқу орындарында, сонымен бірге дамыған шет елдік оқу бағдарламаларында өзара мойындалуы мен баламалылығы және акедемиялық ұтқырлыққа әсері дәрежесі анықталуы қажет;

8. Бірінші курс студентері үшін, ұзақ уақыт бойы университетте қалыптасқан дәстүр негізінде кафедра және деканат ұсынған оқу бағдарламасын қабылдау ыңғайлы болар еді. Студенттерді 1 оқу жылының қысқы сессиясынан кейінгі кезеңде екінші курс пәндерін таңдау арқылы жеке оқу бағдарламаларын жасауға белсенді қатыстыру.

Ұсынылған осы шаралардың орындалуы оқытудың кредиттік жүйесі бойынша оқу бағдарламаларын жасаудағы мәселелердің шешілуі мен оның сапасының жоғары болуы, уақыт талаптарына сай сұранысқа ие мамандар дайындауға әсері мол болады деп ойлаймыз.

1. 
   Материалы Международного семинара по внедрению кредитной системы в вузы Республики Казахстан. М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті. 22-23 мая 2007 года. Тараз қаласы.
   
2. 
   Үздіксіз Экономикалық білім беру: оқытуды жаңарту және әдістемелік қамтамасыз ету. 2 Республикалық оқу-әдістемелік Конференция. Т.Рысқұлов атындағы Экономикалық университеті . 25-26 қаңтар 2007 жыл. Алматы қаласы.
   
3. 
   Жансейіт Түймебаев. Білім беру жүйесіндегі серпінді жобалар мен жаңа мүмкіндіктер. «Егемен Қазақстан» газеті. 2010 жыл. 1 қырқүйек. 3 бет.
   
4. 
   Тұяқбай Рысбеков. Академиялық ұтқырлық ұтымдылығы. «Ұлттық мектептің ұлы мұраты» айдарымен. «Егемен Қазақстан» газеті. 2010 жыл. 1 қырқүйек. 5 бет.
   
5. 
   Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасының Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 Жарлығымен бекітілген. «Егемен Қазақстан» газеті. 2010 жыл. 14 желтоқсан. 5 бет.
   

Теория человеческого капитала, связанная с научным толкованием этой сложной социально-экономической проблемы, рассматривая категорию «человеческий капитал» в узком смысле называет одной из форм капитала - образование. В широком смысле человеческий капитал формируется за счет инвестиций в человека путем затрат на образование.[2]

Возрастание роли и значения современной системы образования, человеческого капитала, как критерия уровня общественного развития, составляющей основы нового качества жизни общества, важнейшего фактора и базы экономической мощи и национальной безопасности страны, связано с серьезными изменениями во взаимодействии двух факторов производства: субъективного и объективного.

В современных условиях оптимальный период обновления технологий и техники сократился до 4-5 лет, а в наиболее продвинутых отраслях – до двух трех лет, причем требование обновления диктуется не столько физическим старением, сколько моральным.

Вышесказанное позволяет сделать вывод, что человеческий капитал стал главным ресурсом дальнейшего развития цивилизации. Уже сегодня он является главным компонентом национального богатства многих стран мира, доля которого, по оценкам ООН, составляет от 60 до 75 %. Возможность эффективного использования человеческого капитала в современном обществе во многом зависит от его качества и требует опережающего развития человеческих ресурсов. При этом ключевым фактором здесь становится уровень образования, его опережающее развитие по сравнению с другими социальными сферами. Все это требует развития научной и инновационной деятельности и интеграции Казахстана в мировое образовательное пространство.

Разрыв между возрастающей сложностью действительности и способностью человека ориентироваться в новых условиях при существующих в нашей республике методах обучения делают актуальным «инновационное обучение», основанное на предвосхищении неожиданных и новых ситуаций при активном участии в них человека.

Понятие «инновационный процесс» определяется как создание, восприятие, оценка и применение новшеств. В научной литературе различают понятие «новшество» и «инновационные технологии». При этом новшество рассматривается как конкретное средство, а инновация как развивающийся по определенным этапам процесс внедрения новшества.

Конкретно-историческая ситуация обновления мира и нашего общества, перестройки образования переводит эти процессы на качественно новый уровень, нацеливает на постоянное обновление содержания и форм учебно-воспитательного процесса и науки.

Фактором, обеспечивающим конкурентоспособность образовательной системы республики, является, в первую очередь, инновации. Целью инновационных технологий является создание системы внедрения инновационного педагогического опыта в образование Республики Казахстан, путем заимствования у развитых зарубежных стран и его адаптации и дальнейшего совершенствования.

Новые условия требуют новых технологий обучения, особенностью которых является активное участие самого студента в процессе получения знаний. В результате у студента должно развиться проблемное мышления, то есть не только умение сформулировать проблему, наметить пути ее решения, но и оценить необходимые условия для ее решения, в том числе и способы получения новой информации, овладение новыми информационными технологиями. Самостоятельная работа и самостоятельный поиск должны стать постоянной творческой деятельностью студента.

В этой связи важное место в процессе обучения занимает самостоятельная работа студентов. Она представляет собой совокупность многообразных видов индивидуальной и коллективной деятельности студентов, как под руководством преподавателя, так и без его непосредственного участия. Самостоятельная работа студента - это важная форма обучения, основанная на разработанных преподавателем заданиях. Выполнение заданий требует от студента активной познавательной деятельности, самостоятельного решения задач, использование ранее усвоенных и поиска новых знаний и видов деятельности.

Содержание самостоятельной работы определяется в основном структурой учебного процесса в аудиторных и внеаудиторных условиях, опытностью, профессионализмом преподавателя и кафедрального коллектива, возможностями, характером будущей специальности и степенью подготовленности студентов.

Основной целью организации самостятельной работы является:

• 
  углубление и расширение теоретических знаний;
  
• 
  систематизация и закрепление полученных теоретических знаний и практических умений;
  
• 
  развитие познавательных способностей и активности студентов, творческой инициативы, самостоятельности и ответственност;
  
• 
  формирование самостоятельного мышления, способности к саморазвитию, самосовершенствованию и самореализации;
  
• 
  развитие исследовательских умений.
  

В ходе развития творческих способностей студентов на основе самостоятельной работы, преподаватель должен умело сочетать репродуктивую, продуктивную и творческую деятельность студентов при разработке заданий для самостоятельной работы. При этом необходимо отойти от запоминания готовых знаний и направить познавательную деятельность на решение задач, требующих нестандартных решений, поиск и получение новых знаний, самостоятельную постановку проблемы и путей ее решения. Разработанные для самостоятельного выполнения задания должны заставить студента размышлять, самостоятельно добывать знания и применять их.

В организации самостоятельной работы важное значение имеет правильное выделение вопросов для самостоятельной проработки из общего содержания темы. Они должны вытекать из рассмотренных на лекциях и семинарских занятиях вопросов. Являясь частью темы, задания для самостоятельной работы студента должны быть, направлены на углубление знаний в изучаемой проблеме.

На лекционных занятиях необходимо обозначить место вопроса, выносимого на самостоятельное освоение, в общей системе знаний по дисциплине. Студента необходимо направить на поиск новых знаний и решений, предварительно указав на те знания, умения, которые он получил до данной темы, также в курсе других дисциплин и должен использовать при выполнении самостоятельных заданий.

Самостоятельная работа студента обеспечиваетя системой учебно-методического сопровождения, предусмотренного для изучения конкретной учебной дисциплины: методические рекомендации по выполнению самостоятельной работы, примеры решения поставленной задачи, отсылки к литературным источникам.

Перед выполнением студентами самостоятельной работы необходим инстуктаж по выполнению задания, который включает в себя цель заданий, содержание, сроки выполнения, ориентированный объем работы, критерии оценки.

Результативность самостоятельной работы зависит от качества контроля за деятельностью студентов и уровня их самоконтроля. Контроль результатов самостоятельной работы может существляться в различной форме (писменная, устная, смешанная) с представлением результата творческой деятельности.

Критериями оценки результатов самостоятельной работы студента являются:

• 
  уровень освоения студентом учебного материала;
  
• 
  умение студента использовать теоретические знания при выполнении практических задач;
  
• 
  сформированность общеучебных умений;
  
• 
  обоснованность и четкость изложения;
  
• 
  офомление материала в соотвествии с требованиями.
  

Современные направления совершенствования образования основываются на создании новых образовательных технологий, включая ряд таких задач как технизация учебного процесса, интеграция в международное информационное и коммуникационное пространство, переход от информационного типа обучения на активнодеятельный, увеличение научной и практической направленности процесса обучения.

Достижению задач образования способствуют методы обучения. В последнее время получили широкое применение такие инновационные технологии как дистанционное обучение и кредитная система обучения.

Методы обучения как обязательный элемент в структуре образовательной деятельности должны способствовать достижению задач образования. Для достижения целей образования необходимо использовать в учебном процессе активные творческие и деятельные формы, такие как тренинги, диспуты, круглые столы, семинары, дебаты, деловые игры. Так по дисциплине «Статистика и СНС» одним из вопросов самостоятельной работы студентам предложено расчетно-графическое задание на основе реальных статистических данных по выбранной индивидуальной проблематике в рамках программы дисциплины, нацеленное на закрепление навыков применения статистических методов исследования социально-экономических явлений.

Интерактивные методики являются необходимым элементом кредитной технологии, требуют своего переосмысления и дальнейшего совершенствования. Они достаточно разработаны и широко представлены в литературе и вопрос заключается в их широком использовании в учебном процессе.

Эффективное функционирование названных форм требует обеспечения условий: интернет, электронные учебники и учебные пособия, организация научно-исследовательской деятельности студентов посредством электронного варианта, телекоммуникационные технологии, игровые технологии в образовании.

Одним их вариантов применения информационных технологий в самостоятельной работе являют обучающие программы различных видов, которые предоставляют студенту возможности для самопроверки, закрепления полученных знаний и формирования определенных умений, навыков. Применение моделирующих обучающих программ во много раз повышают эффективность обучения.

В западных ВУЗах применение подобных программ освоено еще в прошлом столетии. Обеспечение названными программами учебного процесса в РК на сегодняшний день требует своего внимания.

Эффективность самостоятельной работы студента зависит от качества руководства ею со стороны преподавателя. Он выбирает приемлемые методы, разрабатывает задания, формулирует их цель, консультирует перед выполнением заданий, наблюдает за ходом выполнения самостоятельной работы студента, своевременно оказывая помощь в преодолении возникающих трудностей, оценивает результаты. При организации внеаудиторной самостоятельной работы студентов нужно избегать шаблонов, подходить к этой работе творчески. Одним из моментов организации консультирования являтся обеспечение реального доступа студента для снятия возникающих проблем и вопросов. Одним из возможных вариантов такого доступа является использование электронной почты при помощи которой студент может общаться с преподавателем, задавать возникающие вопросы, сдавать выполненные задания на проверку.

Таким образом, в достижении целей инновационного образования большое место отводится преподавателю, от него необходим качественно новый уровень профессиональной подготовленности.

Следует помнить, что образование является основным приоритетным направлением и основным индикатором развития общества во всех цивилизованных странах мира. Ведь по сути, страны конкурируют не только товарами и услугами – они конкурируют системами общественных ценностей и системой образования. Задача вхождения Республики Казахстан в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира может быть решена только тогда, когда будет создана эффективная система образования, удовлетворяющая потребностям мировой рыночной экономики.

Эффективность инвестиций в человеческий капитал одна из самых высоких, а отдача от этих вложений наступает через определенное время, следовательно, ошибки от этих вложений очень дорого обходятся обществу. Таким образом, наиболее приоритетным направлением инвестиций нужно считать, по нашему мнению, инвестиции в подготовку и переподготовку педагогических кадров, и в первую очередь, для высшего образования. Это заставляет по-новому взглянуть на вопросы как подготовки педагогических кадров для высшего образования, так и повышения их квалификации.

1. 
   Концепция развития образования Республики Казахстан до 2015 года.
   
2. 
   Щетинин В.П. Образование в контексте теории человеческого капитала // Педагогика. 2003. № 6.
   
3. 
   Колин К. Человеческий потенциал и социальные технологии в 21 веке //Вестник высшей школы. 2003. № 6
   
4. 
   Коханец А. Условия эффективности кредитной системы обучения в Казахстане. 2007
   
5. 
   Иренов Г. Н. Потенциал политических знаний и активизация самостоятельной работы студентов. НИР ПГУ. 2007
   

Бұған дәлел ретінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға білім беру стандарттарына (ҚР МЖМБС 3.08.311-2006 және ҚР МЖМБС 3.08.314-2006) сәйкес 050507- Менеджмент 050510 – Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандықтары бойынша бакалаврдың біліктілік сипаттамасын қарастыруымызға болады (1 кесте).

Кестеден болашақ мамандарды даярлау үшін бүгінгі студентке білім беруде университеттің профессор-оқытушылар құрамына көп міндеттер жүктелетіндігін көруге болады. Кредитік оқыту жүйесінде бұл міндеттерді шешу инновациялық технологиямен ғана оң нәтиже беретіндігі және ЖОО оқытушысының оны таңдау және қолдануда басты рөл атқаратындығы көпшілікпен мойындалып отыр.

Оқытудың инновациялық технологиясының оң нәтижесіне келетін болсақ, оқу үрдісіне инновациялық технологияларды қолдану қазіргі заманғы білім берудің анықтаушы белгісі ретінде қарастырылуда. Бүгінгі күні жиі кездесетіндері келесілер болып табылады:

• 
  ЭЕМ пайдалануға негізделген технологиялар;
  
• 
  Интернет-технологиялар;
  
• 
  Компьютерлік оқытушы және бақылаушы бағдарламалар;
  

1 кесте. 050507- Менеджмент 050510 – Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандықтарының біліктілік сипаттамасы

• 
  Білім беру сапасын арттыруға ықпал етуші оқытудың ақпараттық технологиялары;
  
• 
  Оқыту тиімділігін көтеруге мүмкіндік беретін ақпараттық технологиялар;
  
• 
  Студенттердің танымдық қызметін белсенді етудің инновациялық формалары, белсенділік фокусын оқушы тарапына ауыстыру.
  

• 
  оқытушыдан пән бойынша оқу-әдістемелік қамтамасыз етуге көп күш пен уақытты бөлуді;
  
• 
  ЖОО-дан технологиялық құралдармен қамтамасыз етуді талап етеді.
  

Инновациялық технологияларды әзірлеу және тарату, білім беру үрдісінде қазіргі заманғы компьютерлік және телекоммуникациялық технологиялық құралдарды қолдану инновациялық технология тиімділігін арттырудың негізгі факторы болып табылады. Жаңа ақпараттық технологияларды үнемі жетілдіру соңғы жылдары білім беру сферасында жоғары қарқынмен жаңа енгізулерді ынталандыруға және жеделдетуге өз үлесін қосуда. Білім беру үрдісінде инновациялық технология тиімділігіне қол жеткізу үшін кең мүмкіндіктер спектрінен қолданылатын технологиялық құралдарды таңдау мәселесін шешу қажет.

Бүгінгі күні қазіргі заманғы технологиялық құралдар арсеналы жеткілікті көп түрлі, сонымен бірге ол біздің көз алдымызда тез кеңеюде.

Инновациялық білім беруде бүгінгі күні қолданылатын технологиялық құралдардың негізгі типтері ретінде келесілерді атауға болады:

• 
  басып шығарылған материалдар;
  

• 
  аудио және бейнекассеталар, бейнедискілер;
  
• 
  телефон;
  
• 
  радио және телевидение;
  
• 
  электронды пошта;
  
• 
  компьютерлік оқыту бағдарламалары;
  
• 
  World Wide Web.
  
• 
  Телеконференциялар (аудио-конференциялар, аудио-графикалық, бейнеконференциялар, компьютерлік конференциялар).
  

• 
  Оқу үрдісінде ақпараттық технологияның өзі емес, оны қолдану білім беру мақсатына қаншалықты қызмет ететіндігі маңызды.
  
• 
  Неғұрлым қымбат және неғұрлым қазіргі заманғы технологиялар неғұрлым күшті білім беру нәтижесін қамтамасыз ететіндігі міндетті емес. Керісінше, көбінесе жеткілікті үйренген (дәстүрлі) және қымбат емес технологиялар неғұрлым тиімді болады.
  
• 
  Оқыту нәтижесі коммуникациялық және ақпараттық технология типінен емес, курсты әзірлеу және ұсыну сапасынан едәуір тәуелді.
  
• 
  Технологияны таңдауда кейбір технологиялардың студенттерге тән белгілерге, нақты пән облысының спецификалық ерекшеліктеріне, оқу тапсырмалары мен есептерінің басым типтеріне неғұрлым үлкен сәйкестігін ескеру қажет.
  

2 кесте. Интервью нәтижесі

2 кестедегі жауаптар кафедраның «Менеджмент» жәнен «Мемлекттік және жергілікті басқару» мамандықтары студенттеріне дәріс, практикалық және СОӨЖ сабақтарын жүргізетін оқытушыларының жауаптары екендігін ескеретін болсақ, 1 кестеде келтірілген аталмыш мамандықтардың біліктілік сипаттамаларына қатысты қойылған талаптарға инновациялық технологияны қолданудың тиімділігі толықтай сәйкес келетіндігін, яғни ақырғы нәтижеге қол жеткізіліп отырғанымызды байқауымызға болады.

Дегенмен, уақыт өте қазіргі қолданылып жүрген технологиялардың көнеретіндігін, жаңа технологиялардың пайда болатындығын, еңбек нарығында мамандарға талаптардың да күшейетіндігін ескеру қажет. Мұнда, оқытудың инновациялық технологиясының дамуына мониторинг жүргізу ЖОО үшін маңызды міндет болуы тиіс, яғни оқытудың инновациялық технологиясын құру және пайдалану туралы ақпаратты жинау және өңдеу.

Мұндай мониторингтің негізгі ақпарат көздері ретінде келесілерді көрсетуге болады:

• 
  инновациялық оқыту облысындағы ұйымдар мен мамандардың Web парақтардағы ақпараттары;
  
• 
  инновациялық білім беру мәселелері бойынша пошталық компьютерлік конференцияларға қатысу;
  
• 
  инновациялық оқыту мәселелеріне арналған дәстүрлі және электронды журналдар.
  

Процессы глобализации, планируемое вступление Казахстана во Всемирную Торговую организацию, развитие экономики усиливают конкурентность трудовых ресурсов и соответственно возрастают требования к знаниям, умениям и навыкам специалистов, которые должны быстро ориентироваться в сложной обстановке, компетентно решать существующие проблемы, обладать творческим мышлением.

Главной целью современного образования в Республике Казахстан является формирование и развитие высокообразованной творческой личности, способной жить в динамично развивающейся среде, готовой к саморазвитию, самовыражению и максимальной самореализации, как в своих собственных интересах, так и в интересах общества.

Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев говорил о необходимости повышения уровня образованности как фактора конкурентоспособности нации, в связи с чем существует проблема создания национальной системы образования, соответствующей современным требованиям и мировым стандартам. «Знания превращаются в основной источник стоимости в информационном обществе. В качестве источника прибыли все чаще выступают знания, инновации и способы их практического применения. Происходит переход от концепции функциональной подготовки к концепции развития личности. Новая концепция предусматривает индивидуализированный характер образования, который позволяет учитывать возможности каждого конкретного человека и способствовать его самореализации и развитию».

С целью решения поставленной задачи в вузах Республики Казахстан в последние годы внедряется кредитная система обучения. Кредитная система обучения — образовательная система, направленная на повышение уровня самообразования и творческого освоения знаний на основе индивидуализации, выборности образовательной траектории и учета объема знаний в виде кредитов.

Кредитная технология весьма существенным образом меняет работу преподавателей, ставит перед необходимостью постоянного самосовершенствования и самообучения, создания нового учебно-методического обеспечения учебного процесса. Обеспечивая, прежде всего, более высокую качественную значимость самостоятельной работы студентов, уделив серьезное внимание содержанию материала для аудиторной работы.

При внедрении кредитной технологии обучения коренным образом меняется методика преподавания учебных дисциплин, т.к. преподаватель теперь не только передает знания, а учит как надо самому студенту добывать знания, приобретать навыки и умения и применять их в практической деятельности. Усиливается роль самостоятельной работы, повышаются требования к качеству преподавания.

Одной из главных задач организации учебного процесса с использованием кредитной системы является усиление роли самостоятельный работы студента (СРС), поскольку радикальное сокращение объема аудиторных занятий и перенос акцента на самостоятельную работу способствует выработке у студентов способности к самообразованию и саморазвитию, навыкам свободного аналитического мышления.

Целью преподавания каждой дисциплины является развитие интеллекта студентов, их способностей к логическому мышлению, то есть формирование студентов как личностей. Большую роль в достижении этого играет самостоятельная работа студентов (СРС). Самостоятельную работу мы рассматриваем как непрерывную аудиторную и внеаудиторную работу по выполнению текущих заданий, решению задач, подготовке презентаций, рефератов. Результаты анализа показывают неритмичность работы студентов в течение недели, семестра и в экзаменационной сессии. В конце семестра наблюдается увеличение внеаудиторной нагрузки по нескольким дисциплинам одновременно, так как надо наверстать упущенное, приближается сессия. Одной из основных причин неритмичности работы студентов является отсутствие согласования между кафедрами при планировании самостоятельной работы студентов.

В составе рабочих программ разработан график СРС и СРСП по дисциплине, который выдается обучающемуся в начале семестра в течении первых 2-3 дней.

График содержит:

1) перечень заданий (реферат, доклад, эссе, презентация, расчетно-графическая работа, контрольная работа, курсовой проект, коллоквиум, обзор по теме, анализ конкретной производственной ситуации);

2)темы заданий с указанием литературы;
3) сроки выполнения;

В графике отражено, какие задания должны быть выполнены к 1 и 2 рейтинговому контролю.

Основой планирования обязательной самостоятельной работы являются графики самостоятельной работы, составляемые на семестр. График самостоятельной работы студентов - это своеобразный стимул, заставляющий студента планировать свое время и рационально его использовать. Успех СРС обеспечивает хорошо организованная домашняя работа. Она включает в себя: изучение лекционного материала; решение задач; чтение и конспектирование по учебнику заданного материала с целью подготовки обзора, эссе; самостоятельное изучение отдельных не пройденных тем; подготовка к практическому занятию, коллоквиуму, контрольным работам; написание реферата, доклада. Приучить студента самостоятельно работать дома можно, только систематически помогая ему, контролируя его ежедневную работу и обеспечивая необходимой литературой, раздаточным материалом.

Эффективность СРС зависит от методической обеспеченности, то есть наличия учебников, пособий, раздаточного материала. Большую роль играет доступность персональных компьютеров, Интернета, наличие множительной техники, электронная книга. Анализируя проведенную работу по внедрению кредитной технологии, можно сделать следующие выводы:

Сильные стороны - достижение международной «прозрачности» функционирующих национальных образовательных систем; гибкость - студент может выбирать большое количество предметов для самостоятельного изучения;

Слабые стороны - малое количество аудиторных часов требует хорошую материально-техническую базу; низкий контроль над ходом обучения студентов.

Основные усилия преподавателей и администрации колледжа в настоящее время направлены на выполнение требовании общеобязательного стандарта и эффективную организацию самостоятельной работы студентов (СРС), заключающуюся:

• в формировании высокой степени самообразования обучающихся, основанной на мотивации студентов к выполнению СРС и СРСП;

• в эффективном планировании и организации самостоятельной работы студентов;

• в усилении и активизации стимулирующей и консультационно-методической работы преподавателей;

• в информационной и методической поддержке студентов, использовании компьютерных технологий и интерактивных методов обучения;

• в построении доверительных и партнерских отношений между студентами и преподавателями.

Инновационное развитие Республики Казахстан нуждается в интеллектуально развитых, широко образованных, социально зрелых выпускниках учебных заведений. Инновационная образовательная технология призвана стать мостом, соединяющим социальную практику с развитием личности, нацеливающим каждое отдельное педагогическое усилие на формирование личности, востребованной временем и жизнью.

Исходя из потребностей инновационного развития казахстанского общества, тенденции общечеловеческого развития, учитывая новые ценности образования, можно сформулировать следующие основные принципы конструирования современных образовательных технологий.

К сожалению, существующая система обучения учит больше соглашаться, чем думать самому. Одновременное привитие и знаний, и умения мыслить и делать в настоящее время является проблемой, плохо разработанной методически. А на рынке труда, как раз, мал спрос на знания, зато есть огромный спрос на умение мыслить и делать. Для приобретения соответствующих навыков ясно и четко мыслить, критически подходить к существующему, искать новое можно привлекать студентов к творчеству. Интеллектуальный потенциал учащихся в полной мере развивается, если они приобретают знания в ходе самостоятельной деятельности, то есть учатся обрабатывать информацию, добывать знания. Приобретение навыков в самостоятельной творческой работе — высшая ступень обучения. Студент, не усвоивший элементов самостоятельной творческой работы, став специалистом, как правило, не сможет быть творцом на производстве.

Сам процесс обучения, роль преподавателя начинают существенно меняться. Акцент в преподавании всё больше переносится на самостоятельную работу студента. Преподаватель должен научить студентов превращать информацию в знания.

Процесс инноваций в области образовательных технологий необходимо поддержать научными исследованиями (психолого-педагогическими, социологическими), апробацией, социологической экспертизой с использованием ее современных средств диагностики.

Исходя из вышеуказанного, переход к кредитной технологии обучения должен быть основан на кропотливой методической, учебно-научной и организационной работе, направленной на обеспечение обучающихся всем спектром информационной и методической поддержки.

Мемлекетімізде бұл мәселе «Қазақстанның 2030 жылдарға дейінгі дамуының президенттік стратегиясында» және «Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік білім беруді дамыту бағдарламасында» ерекше айтылып көрсетілген. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты – білім беру жүйесінің барлық деңгейінде қоғамның жаңа талаптарына сәйкес келетін білімді, кәсіби біліктілігі жоғары жастарды тәрбиелеуге қол жеткізетін сапалы, бәсекеге қабілетті білім ордаларын қалыптастыру. Осы мақсатқа қол жеткізудің бір жолы әлемнің алдыңғы елдерінде қалыптасқан білім берудің мол тәжірибесін зерттеу арқылы ұтымды жақтарын алу болды. Сол ұтымды жақтардың бірі - оқытудың кредиттік жүйеге көшуі.

Лиссабон конференциясының «Еуропа аймағында жоғары білім мамандықтарын мойындау туралы» шешімін Қазақстан Республикасының қабылдауы республика жоғары оқу орындарының студенттеріне басқа елдердің оқу орындарында оқуларын жалғастыруға немесе бітіріп шығуларына мүмкіндік жасап отыр. Сонымен қатар республика оқу орындарының кредиттік оқыту жүйесіне көшуі жастардың өзіндік білім деңгейлерін көтерулеріне және өз беттерімен білім алуларына, оқу орындарын таңдауларына және білім көлемдерін кредит түрінде есепке алуларына әсерін тигізуде. Осыған байланысты XXI ғасырдың өзекті талабы экономика саласында туризм бағыты бойынша бакалавр мамандығын еркін меңгеру. Туризм саласы бойынша оқу, үйрену бүкіл дүниежүзілік нарыққа шығу, бүкіл дүниежүзілік мәдениетке араласу мақсатында әрбір тұлға үшін маңызды және болашақта адамдар туризмдегі кәсіпкерлікті өздерінің кәсіби іс-әрекеттерінде батыл қолданатын болады.

Көп жылдар бойы кәсіпкерлік біліктілікті кәсіптік білімнің негізгі көрсеткіші деп бағалау теория мен тәжірибе жұмысы дайындығы арасындағы табиғи байланысқа мән берілмеуіне, мамандарды кәсіпке дайындауда білім қорының жеткілікті болмауына әкеліп, кейбір студенттердің оқуға, одан кейін болашақ кәсібіне деген біліктілігінің төмендеуіне әсерін тигізді. Жоғары мектептің білім беру барысындағы осы мәселені шешу жолының бірі - студенттердің кәсіби біліктілігін қалыптастыруды қайта бағдарлау арқылы оларды таңдаған кәсібі саласында өз білімдерін, іс-тәжірибелерін, мақсаттарын толықтай жүзеге асыруға тұлғалық құлшыныстарын ынталандыру. Кәсіби біліктілік - ол маманның таңдаған кәсібі алдындағы талаптарды, міндеттерді және оған сәйкес көзқарастарды, пікірлерді, нұсқауларды барынша қабылдау деген сөз.

Дәстүрлі оқыту жүйесінде кәсіпке бағыттау жұмысы халық шаруашылығының мамандарға деген қажеттіліктеріне байланысты шешілсе, ал қазіргі әлеуметтік–экономикалық саланың дамуы нарықтық қағидаларға негізделіп, жаңа өндірістік қатынастардың қалыптасуына әкелді. Жеке тұлғаларға кеңінен еркіндік беріліп, олардың әр түрлі кәсіп саласында кәсіпкерлікпен айналысуына жағдай жасалынды. Қоғамда және елдің сана – сезімінде болып жатқан түбегейлі өзгерістер жастарды жаңа кезеңнің талаптарына сай бағыттауды қажет етеді. Сонымен қазіргі республика білім жүйесінің әлемдік білім кеңістігімен бірігуі, атап айтқанда кредиттік оқыту жүйесіне көшуі де кәсіптік бағыттылық мәселесін қайтадан қарауға себеп болды. Дәстүрлі және инновациалық оқу әдістерін іріктеп, талдау жүйелі түрде 1 суретте көрсетілген.

Материалды жеткізу			Практика
Оқытушы Мақсаты: айтып жеткізу Материал Студент Мақсаты: есте сақтау	Мысалы: Дәріс Оқу Шеберлік сыныптары		Студент Мастер Мақсаты: үйрену Практикалық қызмет	Мысалы: Тәжірибе жинау
Дәстүрлі оқыту әдістері Инновациалық оқыту әдістері
Ситуацияны іріктеу және талдау			Жобалық негіз
Модератор Мақсаты: талдауды ұйымдастыру Студент Мақсаты: талдау, Практикалық түсіну қызмет	Мысалы: Диспут Кейс студия		Куратор Мақсаты: жобалық жұмысқа жетекшілік жасау Студент Мақсаты: нақты және имитациалық жобаны топпен өңдеу	Мысалы: Консалтингтік жоба Зерттеулік жоба Шеберхана

Имитация			Ойын
Тренер Мақсаты:модельге кіруді ұйымдастыру Модель Практикалық Студент қызмет Мақсаты: жұмыс нормасын қалыптастыру	Мысалы: Стөлдік ойын Имитациалық ойын Іскерлік ойын Тренажер		Ойын технигі Мақсаты: коммуникацианы ұйымдастыру «Практикалық қызмет» Студент Мақсаты: Тәртіп нормасын қалыптастыру	Мысалы: Рөлдік ойын Ұйымдастыру ойыны Макет

1-сурет. Оқыту әдістері

Қазіргі таңдағы жоғары оқу орнында кредиттік оқыту жұмысын ұйымдастырудағы басты міндеттердің біріне студенттердің өзіндік жұмыстарының ролі мен тиімділігін арттыру және оның кәсіби бағыттылықты дамытуға көзделуі жатады.

Кредиттік оқыту жүйесіндегі жоғары білім беру орны Қазақстан Республикасының Мемлекеттік білім беру стандарты талаптарына сәйкес студенттердің оқу дәрежесін алуына барынша қолайлы жағдайлар жасайды. Ең алдымен жоғары оқу орны оқу жұмысын әдістеме жағынан қамтамасыз етуге жауапты. Осы мақсатта: әрбір студентті қамтамасыз ету үшін анықтамалар, әрбір пәннен студенттер мен оқытушылар үшін оқу-әдістемелік кешендер, әрбір пәннен дәрісхана жұмыстарына материалдар: лекция көшірмелері, тәжірибе және зертхана сабақ жоспарлары, оқу құрал жабдықтары, студенттердің өзіндік жұмыстарына арналған материалдар: үй тапсырмалары мәтіндері, әр пәннен бақылау, тексеру сұрақтары, тақырыптық баяндамалар және курстық жұмыстар, электрондық оқу құралдары, білімді бақылауға материалдар: жазбаша бақылау жұмыстары, тестілер, емтихандық билеттер және т.б., тәжірибе жұмысы материалдары: тәжірибе жұмысын жүргізу әдістеме нұсқаулары және жоспарлары, есеп беру құжат түрлері әзірленеді.

Университет қабырғасында студенттерді кәсіпке бағыттау маман тұлғаны қалыптастыру ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманғы қоғамның экономикалық даму жағдайларына тез бейімделіп, еңбек нарығында өз орындарын тауып, өз іс-әрекеттерінен тұрмыстық және рухани қанағат алатын, өз қабілеттерін орынды пайдаланып және шығармашылық күштерін дамытуға белсене ат салысатын озық ойлы, елжанды мамандарды дайындау қажетті деп есептелінеді.

Туризм мамандығы студенттерінің кәсіби бағыттылығын дамыту процесінің табыстылығына әсер ететін шарттарға: туризмдегі кәсіпкерлік кәсіптің маңыздылығын, оның әлеуметтік беделдігін, оның жеке тұлғаларға қоятын талаптарын жете түсіну; кәсіби нарық инфрақұрылымының өзгеруіне, дайындаудың мазмұны мен нысанына бейімделу; студенттің жоғары оқу орнында өзіндік оқу траекториясын жүзеге асыру; студенттің кәсіби өз тағдырын өзі шешу процесіндегі белсенділігі жатады. Нарық экономикасы жағдайында бәсекелестік қабілеті бар, жоғары шығармашылық потенциялы кәсіби жаңа түрдегі маманды дамытудың негізгі жолы – оқытудың белсенді әдістері негізінде жоғары оқу орны білімін қайта құру, ол әдістердің бірі ситуациялық талдау. Айта кететін бір жай, бұл шарттардың орындалуына кредиттік оқыту жүйесі көптеген мүмкіндіктер жасайды. Оқытудың белсенді әдістерінің бірі болып ситуациялық талдау тәсілі есептеледі.

Ситуациялық талдау тәсілі оқытудың белсенді әдісіне жатады және әлемнің барлық оқу орындарында пәндерді жүргізуде кең қолданылады, соңғы жылдарда Қазақстанда да кең тарала бастады. Ол тікелей нақты ситуациялармен байланысты және студентке шешім қабылдауына мүмкіндік береді. Осы жағдай маркетинг пен бизнесті, кәсіпкерлік негіздерін оқыту барысында да маңызды. Ситуациялық талдау әдісі 20 жылдарда Гарворд заң мектебінде өңделген. Бүгінгі таңда ситуациялық талдау әдісімен оқытатын екі классикалық мектеп бар, олар: Гарвордтық және Манчестерлік, американдық және батысеуропалық. Олардың бір-бірінен ерекшелігі - жеткізілетін ақпараттың көлемі мен шешімдердің көпнұсқалы болуы.

Ситуациялық талдау тәсілін қолдана отырып, туризм мамандығы студенттеріне барлық керекті кәсіпкерлік біліктіікті алуға болады:

- талдауды үйрену, ақпарат ағымында барлық қажетті мәліметтерді таңдап алу, ақпараттың кіші көлемін қолдану, шешім қабылдау, нақты жағдайда алған теориялық білімін қолдану; ойларды өңдеуде ситуациялық проблемаларды шешуде шығармашылықпен қарау;

- жазбаша және ауызша қарам-қатынаста тәжірибесін дамыту, ойын нақты және қысқаша жеткізе білуді үйрену, сандық мәліметтермен жұмыс істеу, оларды өңдеп және әртүрлі есеп айырысу тәсілдерінде қолдану.

Ситуациялық талдауды әртүрлі түрде қолдануға болады: бақылау-тест түрінде, практикалық сабақта ситуацияларды қарастырғанда, бақылау және курстық жұмыстарды орындағанда, т.с.с. Әрбір нақты жағдайда студенттер мынадай сұрақтарға жауап берулері тиіс: «Қандай іс ойлағаныңдай істелінбей жатыр және осы ситуацияны түзету үшін не істеу керек?». Бұл, берілген ситуацияда жалғыз шешім бар деп айтуға болмайды. Көп жағдайда нәтиже белгісіз және ұтымсыз.

Ситуациялық талдаудың жалпы сызбасы 2 суретте көрсетілген.

2-сурет. Ситуациялық талдаудың жалпы сызбасы

Қиындық деңгейі бойынша ситуацияны үш топқа бөлуге болады: қысқа (2 бетке дейін), сұраққа жауап беру үшін барлық керекті ақпараттардан тұрады; керекті ақпараттың мәтін ішінде шашыраңқы орналасуы (10-15 бет), газеттік ақпаратты қолдануы мүмкін; толық шешілмейтін мәселелерден тұратын ситуация (30-40 бет), (біліктілігін жоғарлататын мамандарды оқыту барысында немесе жоғарғы топ студенттері қолданады).

Ситуация - кәсіпорын туралы шынайы ақпарат негізінде өңделуі мүмкін. Шынайы мәліметтерден құрылған ситуациялар ішкі мәселелерді анық көрсетеді, олар техникалық құралдарды қолдана отырып өңделуі мүмкін, ол зерттеуге мүмкіндік береді. Ойдан алынған ситуациялар оңай құрастырылады, олар пәннің зерттелетін тақырыбына бағытталуға мүмкіндік береді, дайындауда арзан.

Кәсіпорын нақты мәліметтерін баспаға шығаруға қарсылық білдірсе, ситуацияны мәлімдеу кезінде «маскировка» тәсілін қолданады: атауын өзгерту, орналасқан жері мен аттарын, бір ұйымды басқа қосымша мәліметтермен талдауға қажетті әртүрлі ақпаратпен араластыру, өзгерту коэффициентінің көмегімен қаржылық мәліметтерді өзгерту, т.с.с.

Практикалық сабақта техникалық құралдармен, интерактивтік тақтаны қолданып қосымша материалдарды қолдануға болады. Сабақ беру процесінде техникалық құралдарды, интерактивтік тақтаны қолдану көріктілікті қамтамасыз етеді, аудиторияның қызығушылығын тудырады, қиын жағдайларды сипаттауды жеңілдетеді.

Ситуация мәтіні студенттерге практикалық сабақтан бір күн бұрын беріледі. Берілген ситуация алдын-ала өтілген теориялық материалдарға негізделіп өңделуі тиіс. Ситуациялық талдауды жүргізуде келесі стадияларды бөліп көрсетуге болады: жеке дайындалу; топшаларда талқылау; топта дискуссия жүргізу.

3-сурет. Ситуациялық талдау тәсілін практикалықсабақта қолдану артықшылықтары

Студент жеке дайындалу процесінде алғашқыда ситуация туралы жалпы көрініс алу үшін ситуациямен және ұсынылған мәселемен тез танысып шығуы керек. Содан соң тапсырманы бірнеше рет оқып шығып, негізгі мәселелерді анықтауға; мән-жайды және оқиғаның барысын бағалауға; талқылау кезінде пайда болатын сұрақтар тізімін дайындауға, дәріспен немесе оқулықтармен тіркелген нақты, ситуацияның теория және түсініктердің арасындағы байланысты анықтауға; ситуацияда жазылған мәсені шешетін альтернативті нұсқаларды біріктіруге, маңыздылық дәрежесі бойынша оларды бөлуге, шешімдерді жүзеге асыру жолдарында ғы бөгеттерді анықтауға, негізгі мәселені шешудегі қолдануға болатын нұсқаны ұсынуға тырысу керек.

Сабақ кезінде топты 4-5 адамнан топшаларға бөледі. Топшаларда талқылау барысында әрбір студент өзінің ойын толық айтуы, басқа қатысушылардың айтқандарына сын баға бере алуы керек. Топшалардағы дискуссиядан кейін тапсырманы шешудің нұсқаларын ұсынған соң, топта талқылау жүргізіледі. Талқылауды ынталандыру үшін келесі сұрақтар қолданылады: «Берілген ситуациядағы өзекті мәселе қандай?» Сіз берілген ситуация жөнінде не ойлайсыз? «Альтернативті шешімдер бар ма?» «Талқыланған ситуацияны түзету үшін не істеу керек?» «Оны қалай жүзеге асыруға болады?». Топша атынан сөйлеген студент өз ойын дәлелдеп және басқа топшалардың ұсыныстарын талқылайды. Оқытушы талқылау барысын дәріс мақсаттарына сәйкестігін үйлестіріп отырады. Талқылау соңында әрбір топшаның және қатысушының жұмысы бағаланады. Оқытушы талқылау барысында жіберілген негізгі жәйттерді көрсетеді және теориялық материалдармен байланысын ашады.

Ситуациялық талдауды тәсілін қолдану, практикалық сабақ жүргізудегі басқа тәсілдердің алдында анықталған артықшылықтары бар. Ситуациялық талдау тәсілін практикалықсабақта қолдану артықшылықтары 3 суретте жүйеленіп көрсетілген.

Ситуациялық талдау тәсілін меңгеру оқытушылар мен студенттерге тиімді. Оқытушы өзінің әдістемелік шеберлік аясын кеңейтеді, күрделі тақырыптарды жеңіл, әрі түсінікті тәсілдермен түсіндіре алады. Бұл тәсілді қолдану практикалық сабақты тренинг түрінде өткізуге мүмкіндік береді, ал студенттердің оқып үйреніп жатқан материалына ынтасы мен қызығушылығын арттырады.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. 
   Крылова Г.Д., Соколова М.И. Практикум по маркетингу. – М.: Банки и биржи, 1995г.
   
2. 
   Моррис Р. Маркетинг: ситуации и примеры: Пер. с англ. – М.: Банки и биржи, 1996г.
   
3. 
   Андреева О.Д. Технология бизнеса: маркетинг: учебное пособие. – М.: Инфра-М-Норма, 1997 г.
   
4. 
   Маслова Т.Д., Божук С.Г., Ковалик Л.Н. Маркетинг: задачи, логические схемы, тесты. – СПб: Питер, 2002 г.
   

надо поглощать их с удовольствием.

А.Франс
Качество подготовки специалистов во многом определяется методическим обеспечением образовательного процесса. Практика преподавания специальных дисциплин выявляет необходимость постоянного совершенствования методики преподавания, повышения качества методического обеспечения.

В целях чёткой организации и проведения учебного процесса необходимо должным образом организовать не только аудиторную, но и самостоятельную работу студентов.

Реализация кредитной технологии обучения акцентирует особое внимание на самостоятельную работу студентов. Роль преподавателя заключается здесь в умелой её организации. Сегодня методы обучения должны меняться в сторону приоритета личностной мотивации, аналитического мышления и умения учиться.

Самостоятельную работу студентов как вид учебной деятельности характеризует то, что:

- СРС связана со всеми формами планового учебного процесса,

- она специфична как по содержанию, так и по многообразию методических приёмов;

- руководство самостоятельной работой требует от преподавателя не только теоретических знаний и методических навыков, но и организаторских качеств.

Сложность руководства и организации самостоятельной работы студентов объясняется рядом факторов, в том числе отсутствием единства в организационных и методических требованиях к СРС. Между тем, результативность и качество выполняемой студентами самостоятельной работы во многом определяется соответствующим методическим обеспечением.

К сожалению, действующая практика разработки учебно-методических комплексов демонстрирует ряд недоработок как методического, так и организационного характера. Анализ существующих подходов к разработке учебно-методических комплексов в разных вузах выявляет широкий спектр набора структурных составляющих УМКД. Их количество варьирует от 4 до 9 и выше. Между тем, ГОСО чётко определяет порядок и содержание методического сопровождения учебного процесса. В частности, в ГОСО подготовки специалистов бакалавриата по специальности 050509 Финансы отмечается: «Учебно-методический комплекс по каждой дисциплине для студента состоит из Типовой программы обучения по каждой дисциплине обязательного компонента, силлабуса, методических указаний по СРСП, методических рекомендаций по СРС и учебно-практический материал по темам и видам занятий (кейсы, задачи, статьи для анализа)».

Таким образом, ГОСО акцентирует внимание на то, что учебно-методические комплексы необходимы для студентов. В практике преподавания специальных дисциплин большинства вузов УМКД хранятся на кафедре и, тем самым, не несут в себе должной смысловой нагрузки.

На наш взгляд, методическое сопровождение призвано, прежде всего, оказать помощь студентам в освоении специальных дисциплин, приобретении ими профессиональных знаний и навыков. Разработанные преподавателем методические материалы должны реально использоваться студентами в учебном процессе.

Основными требованиями, предъявляемыми к методическому обеспечению СРС должны быть:

- простота и доступность восприятия;

- определённость, ясность, чёткость содержания;

- направленность методических разработок на обеспечение максимальной помощи студентам в приобретении специальных знаний;

- постоянство содержания в течение одного семестра и мобильность (внесение корректировки в соответствии с изменениями практики хозяйствования) в последующем.

Немаловажным требованием, предъявляемым к методическому обеспечению, является компактность, максимальная сжатость информации в ограниченном формате.

На наш взгляд, в Методических рекомендациях по выполнению СРС важно не только определить цель курса и виды СРС, но и обеспечить взаимоувязку цели курса с результатами обучения, направленность учебного процесса (в том числе выполнения заданий по СРС) на достижение гарантированных результатов и приобретение студентами определённых навыков.

В методических рекомендациях по выполнению СРС важно обозначить чёткие требования преподавателя к студентам. Конкретизация требований является принципиальным шагом в методике преподавания и, как показывает практика, демонстрирует высокую степень эффективности. Это выражается, прежде всего, в оказании реальной помощи студенту при выполнении работы.

Наличие чётких критериев оценки самостоятельной работы студентов, а также сроков их сдачи и формата каждого задания обеспечивает качество выполняемой работы.

Практика показывает, что студенты отслеживают выполнение этих критериев, и выставленная оценка не является для них неожиданностью, она, скорее предсказуема.

Следует отметить, что специфика каждой дисциплины накладывает свой отпечаток на состав заданий для СРС. Важным моментом при разработке заданий для самостоятельной работы является её дифференциация. Задания направлены на выработку навыков работы с текстом, коммуникативной грамотности, работу с периодикой, самоорганизации, умение работать в команде. Применение разных заданий направлено на выработку конкретных навыков, реализуемых в дальнейшем при написании и защите дипломной работы.

В связи с вышеизложенным, повышается роль соответствующего методического обеспечения. В Методических рекомендациях по выполнению СРС должны быть отражены следующие моменты:

- резюме дисциплины (название, курс, семестр);

- информация о видах СРС, сроках их выполнения;

- критерии выставления оценки;

- подробное описание каждого вида задания;

- формат задания.

Последний пункт предполагает необходимость выработки чётких требований. Если задание выполняется письменно, то имеет смысл указать его объём, требования к оформлению. Если задание устное, то время выступления. Здесь также важным является компактность, вышеизложенные аспекты также могут быть вполне размещены на 1 листе формата А4.

Формы интерактивного обучения, в том числе виды СРС, являются отдельной темой. В то же время, в качестве примера можно привести отдельные из них (используемые при изучении курса «Корпоративные финансы»)

В данной статье целью является не столько описание заданий, сколько их методическое сопровождение.

Блок-схема. В рамках изучения темы 1 на основе представленного в лекциях материала и других источников следует представить финансовый механизм корпорации краткую информацию в таблично-графическом виде. При этом желательно отобразить взаимосвязи между элементами финансового механизма корпорации, указать, на какие именно аспекты деятельности компании они влияют. Рекомендация: структуру блок-схемы следует обосновать, пояснить, почему Вами финансовый механизм представлен так, а не иначе.

Презентация - это краткое (!) представление большой работы в доступной и интересной форме. Для хорошей презентации следует подобрать материал по конкретной теме, его обработать (т.е. построить стройную композицию из различных источников) и представить в устной форме. Для сценария презентации необходимо использовать все возможные источники информации; далее на их основе следует представить сценарий презентации в письменной форме в рамках заданного формата (возможно, с применением таблиц, схем для лучшего восприятия). Конечным результатом работы является устное представление.

Презентация предполагает выполнение совместной работы. Особенности работы в малых группах (4-6 человек) связаны с тем, что следует чётко распределить обязанности между членами группы с учётом персональных особенностей каждого для достижения общего максимального эффекта.

«Формирование и распределение доходов корпорации». В презентации должны быть отражены следующие аспекты деятельности:

- источники формирования доходов;

- анализ и оценка затрат, относимых на себестоимость продукции и расходы периода; пути снижения затрат;

- факторы, влияющие на формирование прибыли;

- оценка рентабельности деятельности корпорации (рентабельность активов, собственного капитала, и т.д.);

- механизм распределения и использования доходов корпорации;

- пути максимизации прибыли.

Формат задания: письменно – сценарий на А4 не менее 3 страниц; устно – не более 7 минут. В сценарии необходимо указать источники информации, а также состав малой группы с распределёнными обязанностями.

Формат задания: лист А4 – на одной стороне статьи, на обороте – ваша аннотация (минимум 5 предложений).

1. 
   Глубоко аргументировано раскрыта тема;
   

• 
  Работа свидетельствует об отличном знании материала, умении целенаправленно его анализировать, делать выводы и обобщения;
  
• 
  Логичная последовательность изложения, стройная по композиции;
  
• 
  Работа написана правильным литературным языком, стилистически соответствующая содержанию при отсутствии грамматических ошибок.
  

• 
  Тема достаточно полно и убедительно раскрыта;
  
• 
  Работа обнаруживает хорошее знание материала, источников по теме и умение пользоваться ими для обоснования своих мыслей;
  
• 
  Логичная последовательность в изложении;
  
• 
  Работа написана правильным литературным языком при отсутствии ошибок.
  

• 
  Тема раскрыта в главном и основном;
  
• 
  В целом дан верный, односторонний или недостаточно полный ответ на тему, допущены отклонения от неё;
  
• 
  Имеются нарушения в последовательности выражения мыслей;
  
• 
  Обнаруживается владение основами письменной речи.
  

• 
  Тема раскрыта поверхностно;
  
• 
  В целом дан недостаточно полный ответ, допущены существенные отклонения от темы;
  
• 
  Обнаруживается нарушения в последовательности выражения мыслей.
  

Теоретическое обучение, практические и творческие задания предполагают получение следующих результатов:

1. 
   Интеллектуальная и креативная деятельность;
   
2. 
   Самоорганизация;
   
3. 
   Работа с текстом;
   
4. 
   Коммуникативная грамотность;
   
5. 
   Широкая эрудиция и кругозор.
   

На основе вышеизложенного, можно сделать ряд выводов.

Выполнение СРС требует чёткого методического и организационного обеспечения.

Специфика той или иной дисциплины определяет конкретные виды СРС.

В Методических рекомендациях целесообразно продумать цель курса, виды СРС, требования к их выполнению, критерии оценки и нацеленность выполняемых заданий на получение конкретных результатов обучения.

В целях наибольшего охвата студентов Методическими рекомендациями и повышения качества выполняемых заданий по СРС целесообразно решить вопрос об оперативном обеспечении студентов этими методичками. В этой связи особую актуальность и остроту приобретают вопросы издания Методических рекомендаций типографским способом.

Мамандық пәндері бойынша оқытудың мақсаты- студенттердің білім алу саласында және кәсіби біліктілік саласында жеке бағдарламалар таңдауы үшін қажетті жағдай туғызу, бұл оқу бітірушілердің еңбек нарығындағы бәсекелестігін қалыптастырып, олардың өз мамандығы бойынша тезірек қызметке орналасуын және кәсіби өрлеуін қамтамасыз етеді.

Соңғы жылдары жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқытушылық-профессорлық құрамы студенттердің сапалы білім алуын және мамандардың кәсіби әзірлігін жетілдіру бағытында келелі жұмыстар жүргізуде. Оқытушылар кәсіби шеберлігін арттыру бағытында алыс және жақын шет елдерде, Болашақ бағдарламасы бойынша біліктіліктерін жетілдіруде.

Жоғарғы оқу орындарында оқытушы-профессорлық құрамның кәсіби деңгейінің жоғарылылығы сапалы мамандар дайындауда алар орны өте зор.

Оқытушы-профессорлық құрамның кәсіби деңгейінің жоғарылылығы бұл тиісті әдістемелік, ақпараттық, техникалық және оқу процесінің материалдық қамтамасыз етілуі, жаңа білім беру технологияларын қолдануы болып табылады.

Бәсекеге қабілетті маман дайындаудағы осы мәселелерді қарастырып көрелік:

Білім берудің әдістемелік жағынан қамтамасыз етілуі яғни оқу-әдістемелік кешеннің дайын болуы, негізгі және қосымша әдебиеттермен толық қамтамасыз етілуі қазіргі кредиттік жүйенің негізгі талаптарының бірі.

Бұл мәселеге әліде болса немқұрайлы қарайтын оқытушылардың бар екені де рас. Бұл студенттің білім деңгейінің төмендеуіне әсер етеді.

Студенттердің кәсіби дайындығын арттыруда білімді ақпараттандырудың маңызы зор.

Білімді ақпараттандыру – оқыту мен тәрбиелеу ісінің психологиялық-педагогикалық мақсаттарын жүзеге асыру бағытында білім беру саласын қазіргі кездегі жаңа ақпараттық технологиялармен қамтамасыз ету процесі.

Электрондық оқулық, көмекші құралдар, компьютерлік тапсырмалар, компьютерлік-есептеуіш, мультимедия, лабораториялық жұмыстар, педагогикалық бағдарламалық шаралар бұларды оқытушылар өздері құрастырып жетілдіре отырып, оқу үрдісінде пайдалануда.

Электрондық оқулық қазіргі заман талабы.

Электронды оқулықтың артықшылығы мынада:

• 
  тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді,
  
• 
  қажетті ақпараттық мәліметтерді жылдам тауып алуға мүмкіндік береді,
  
• 
  жан-жақты ақпараттық мәліметтерді алады,
  
• 
  әрбір жеке тұлғаның білімін, біліктілігін, іскерлігін тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
  

Қазіргі оқыту әдістемесінде ақпараттық технологиялар, модельдеу бағдарламалау мәселелері терең зерттелінуде.

Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту процесі студенттің жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жүйелік байланыстар мен заңдылықтарды табуға нәтижесінде өздерінің кәсіби деңгейінің қалыптасуына жол ашады.

Жаратылыстану факультетінде компьютерлік сыныптар-2, Интерактивті тақталар-4, Проекторлар-3. Факультетте дайындалатын мамандық саны-5. Бұл көрсеткіштер мамандықтың жаңа технологиялармен жеткіліксіз қамтамасыз етілгендігін көрсетеді.

Жаратылыстану мамандықтары бойынша практикалық және зертханалық жұмыстардың техникалық және оқу процесінің материалдық қамтамасыз етілуі сын көтермейді. Студенттердің кәсіби дайындығын жетілдіру үшін теориялық алған білімдерін зертханада жасап дағдылану арқылы олардың кәсіби дайындығы қалыптасады. Техникалық құралдармен таныса отырып жұмыс істеуге үйренеді.

Студенттердің кәсіби әзірлігін жетілдіруде педагогикалық, оқу, өндірістік практикалардың алар орны ерекше. Факультете бұл жұмыс жақсы жолға қойылған.

Оқулықтар мен оқу құралдарына келетін болсақ бұл бағытта әліде көптеген жұмыстар жасау қажет, әсіресе қазақ тіліндегі оқулықтар өте аз.

Мемлекетік тілде оқитын тәжірибелі оқытушыларға жеңілдіктер жасай отырып оқулықтар жазуына мүмкіндіктер жасалса деген ұсыныс та бар(педагогикалық жүктемелері азайтылса т.б.).

Студенттерге заман талабына сай сапалы білім беру үшін олардың өздік жұмыстарын ұйымдастыру (СӨЖ және СОӨЖ) терең білім алуына мүмкіндік береді. Бұл студенттердің танымдық әрекетін және белсенділігін арттырады. Сондықтанда оқытушының өздік жұмысын педагогикалық шеберлікпен ұйымдастыра білуі студенттердің сапалы білімен қарулануына көмектеседі.

Методические аспекты внедрения кредитной технологии обучения
Нефедова Л.В., к.п.н., доцент

Кафедра социальной педагогики и самопознания
Факт подписания в марте 2010 г. Болонской декларации обуславливает необходимость полномасштабной реализации в казахстанских вузах кредитной технологии обучения, которая рассматривается как один из механизмов интеграции в единое европейское образовательное пространство.

Отметим, что кредитная технология у нас уже имеет свою историю: ее экспериментальная апробация была начата еще в 2002 г., правовое закрепление в законе «Об образовании» [1] произошло в 2007 г., как и утверждение «Правил организации учебного процесса по кредитной технологии обучения» [2]. В данной работе будут рассмотрены некоторые методические аспекты реализации кредитной технологии обучения, так как отдельные проблемы на практике все еще имеют место.

Как следует из нормативно-правовых документов, кредитная технология обучения – это обучение на основе выбора и самостоятельного планирования обучающимися последовательности изучения дисциплин с использованием кредита как унифицированной единицы измерения объема учебной работы обучающегося и преподавателя [1, 2].

Но любая технология обучения характеризуется тем, что:

1) имеет свою цель;

2) строится на идеях, отличных от идей других технологий;

3) идеи отражаются в проекте и затем реализуются на практике;

4) гарантирует достижение поставленных целей;

5) имеет четкие критерии оценки результатов;

6) может быть многократно воспроизведена.

Попробуем разобраться, отвечает ли кредитная технология обучения технологическим признакам, и как она реализуется на практике?

По информации официального сайта МОН РК [3], цель кредитной технологии обучения – интеграция казахстанской системы образования в международное образовательное пространство, обеспечение академической мобильности субъектов образовательного процесса, повышение качества образования, обеспечение преемственности всех уровней образования.

Основные идеи кредитной технологии обучения: унификация содержания образования; оценка трудозатрат обучающихся в кредитах; максимальная индивидуализация обучения; повышение роли самостоятельной работы обучающихся [3].

На практике данные идеи должны реализовываться через вовлечение обучающихся в формирование индивидуальной траектории обучения и составление индивидуального учебного плана с помощью эдвайзера, предоставление свободы выбора учебных дисциплин и преподавателей. Но между должным и реальным есть существенная разница. Так, формирование индивидуальных траекторий обучения чаще всего упирается в возможности выпускающих кафедр и зависит от предлагаемых элективных дисциплин.

К сожалению, многолетний опыт участия автора в экспертизе и разработке рабочих учебных планов показывает, что профессорско-преподавательский состав выпускающих кафедр не всегда в состоянии учесть все требования изменяющейся профессиональной деятельности и потребности обучающихся, а потому элективные дисциплины и их содержание своевременно не обновляются, предлагаемые курсы могут иметь второстепенное значение и не вызывать интереса у обучающихся. К тому же, нередко в рабочих учебных планах имеет место дублирование содержания курсов по выбору (об этом свидетельствуют почти идентичные названия элективных дисциплин), что исключает саму возможность построения индивидуальных траекторий обучения.

Понятно, что проблема качества учебных планов, а их в условиях кредитной технологии обучения три вида – типовые, рабочие и индивидуальные, это значимая учебно-методическая проблема, которая влечет за собой множество других.

Например, при разработке индивидуальных учебных планов обучающиеся обращаются к каталогу элективных дисциплин и нередко испытывают серьезные затруднения в выборе курсов. Проблемы могло бы не быть, если бы проводилась презентация курсов по выбору и своевременно оказывалась консультативная помощь эдвайзера, как это предусмотрено в «Правилах организации учебного процесса по кредитной технологии обучения» [2]. Но в вузовской практике на реализацию данных положений рассчитывать не приходится: презентовать курсы не имеет смысла, так как они планируются под одного и того же преподавателя и их содержание фактически совпадает, а должность эдвайзера в штатном расписании многих вузов все еще отсутствует.

При разработке индивидуального учебного плана обучающимся совершенно невозможно сократить или удлинить сроки обучения, выбрать удобный темп усвоения образовательных программ, так как организация образовательного процесса жестко регламентирована.

Право на выбор учебных дисциплин и преподавателей тоже реализуется не всегда и не везде. Так, даже на сайте МОН РК дается пояснение о том, что выбирать можно лишь «элективные дисциплины и преподавателей при условии достаточного количества ППС в вузе» [3].

В дополнение к этим ограничениям на практике добавляются еще и такие причины, как рентабельность учебных групп, отсутствие/наличие учебно-методического обеспечения элективных дисциплин, укомплектованность штатов кафедр и др. Таким образом, это уже не только методическая, но масштабная организационно-методическая проблема, ждущая своего незамедлительного решения.

Еще один аспект кредитной технологии обучения – это увеличение доли самостоятельной работы обучающихся, что, несомненно, требует качественного учебно-методического и информационно-технического обеспечения. В обязательном порядке каждый обучающийся должен быть обеспечен силлабусами и учебно-методическими комплексами по изучаемым дисциплинам, методическими рекомендациями по выполнению заданий для самостоятельной работы, учебными материалами в электронной форме – электронные учебники, компьютерные тесты для самоконтроля, доступ к ресурсам сети Internet и т.д.

Данные требования на практике все еще остаются не выполненными, и проблема не только в разработке принципиально нового и обязательно качественного методического обеспечения, что само по себе вызывает затруднения у профессорско-преподавательского состава, но и в тиражировании силлабусов, типографском издании УМКД, обеспечении авторских прав на электронные ресурсы и т.д.

На наш взгляд, в целях обеспечения эффективности и качества самостоятельной работы обучающихся надо бы детальнее продумывать и обеспечивать и то, где и как она будет выполняться? Аудитории и специализированные кабинеты, библиотеки и читальные залы, компьютерные классы с выходом в Internet должны быть в идеале доступны в любое время и для любого обучающегося, что на практике далеко не так.

Не всегда грамотно определяются объемы самостоятельной работы и трудозатраты обучающихся, что ставит под сомнение сам факт выполнения СРО. Например, при выдаче заданий на самостоятельное изучение источников и литературы рекомендуется исходить из следующих показателей: на усвоение 1 страницы печатного текста обучающийся в среднем тратит 5 минут. Так, если преподаватель дает на СРО на три дня изучить 5 источников по 200 страниц, то простая арифметика показывает, что обучающийся должен отработать 83 часа! Понятно, что в таких случаях трудозатраты обучающихся элементарно не просчитаны преподавателем, и, конечно же, это задание никак не может быть выполнено в полном объеме и с надлежащим качеством.

Отметим, что из всей самостоятельной работы обучающихся более или менее обеспечиваются и контролируются лишь занятия СРОП, которые входят в педагогическую нагрузку преподавателей и ставятся в расписание занятий. Хотя и здесь имеют место методические просчеты: за 15 часов лекционной работы или 15 часов семинарских занятий в нагрузке преподавателя это учитывается как 1 кредит, тогда как за 15 часов занятий СРОП всего 0,25 кредита. Логика подсказывает, что рано или поздно эти занятия будут проводится все менее качественно (преподаватели, получая в 4 раза меньше, будут и работать в 4 раза менее эффективно). К тому же, занятия СРОП в последние годы планируются не на студенческую группу, а на поток, что тоже приводит к снижению их эффективности.

В связи с вышеизложенным совершенно очевидно, что проблема грамотного методического обеспечения и сопровождения самостоятельной работы обучающихся тоже еще ждет своего решения.

Полагаем, что все еще недостаточно методически обеспечена балльно-рейтинговая система оценки результатов обучения: 100-балльная шкала на практике превратилась в 50-балльную, так как баллы от 0-49 никак не учитываются; четкие и ясные критерии оценки отсутствуют. Так, например, ГОСО РК 5.03.006 – 2006. Контроль и оценка знаний в высших учебных заведениях [4] и Типовые правила проведения текущего контроля успеваемости, промежуточной и итоговой аттестации обучающихся в высших учебных заведениях [5] указывают, что «хорошо» соответствует оценке В+, имеет цифровой эквивалент 3,33 и процентное содержание 85-89%; В с цифровым эквивалентом 3,0 и процентным содержанием 80-84%; В- с цифровым эквивалентом 2,67 и процентным содержанием 75-79% ставится за знание учебной дисциплины в том случае, если обучающийся освоил программный материал не ниже 75% и при этом не допустил грубых ошибок. Но ведь разница огромная: 75% или 89%, а критерии одинаковые! Это обуславливает невозможность четко и ясно объяснить обучающимся: почему преподаватель выставил тот или иной балл, так как критерии и 75% и 89% формально совпадают. Конечно же, это не очень сложная методическая проблема, но, к сожалению, и она пока не решена.

Очень много методических вопросов в обеспечении форм организации обучения при кредитной технологии. Арсенал инновационных форм обучения, с помощью которых можно организовать плодотворную работу обучающихся достаточно богат: кейс-стади, деловые игры, тренинги, диспуты, круглые столы, семинары, занятия с применением компьютерной и телекоммуникационной техники и др. [2, 7]. Но методическое обеспечение этих инновационных форм организации обучения все еще оставляет желать лучшего. Так, чрезвычайно популярная среди вузовских преподавателей в последние годы лекция-презентация имеет чаще всего одни и те же методические ошибки: формальный перенос на слайды учебного материала без структурирования; несоблюдение эргономических рекомендаций и нарушение технических требований к оформлению слайдов. Понятно, что такие занятия, где компьютерная техника и периферийные устройства используются без должного методического обеспечения, не могут принести никакой пользы и зачастую являются лишь формальным свидетельством якобы инновационной деятельности преподавателя.

Причина такого положения кроется, на наш взгляд, в элементарной методической и информационно-технической неподготовленности профессорско-преподавательского состава. В этой связи фактически не применяются такие перспективные в зарубежных вузах электронные формы организации обучения, как видеолекции, аудиолекции, электронные семинары, электронные консультации (индивидуальные и групповые), аудиоконференции, видеоконференции, виртуальные экскурсии, электронные лабораторные работы, электронные тренинги и др.

По этой же причине преподаватели недостаточно используют возможности электронной почты в образовательных целях, как правило, не имеют своих сайтов и личных страниц (приятно отметить, что дело сдвинулось с мертвой точки лишь в этом учебном году, когда на сайте ЕНУ появились личные страницы преподавателей, но пока в ограниченном составе), не участвуют в научных форумах, организуемых в сети Internet, не используют возможности интерактивных досок, не рекомендуют ресурсы электронных библиотек и энциклопедий, так как сами их не посещают и т.д.

Думается, что повысить мотивацию и уровень методической грамотности преподавателей для успешной деятельности в условиях информатизации высшей школы вполне возможно за счет курсов повышения квалификации, материального и морального стимулирования, правильного составления расписания занятий с учетом технической оснащенности аудиторного фонда.

Если же говорить о методах обучения, используемых на занятиях, то совершенно очевидно, что кредитная технология подталкивает нас к замене монологических методов на диалогические, методы общей активизации и стимулирования учебно-профессиональной деятельности обучающихся следует сменить на индивидуализированные (ведь индивидуализация обучения – это одна из идей КТО!), обновить методы контроля учебных достижений обучающихся – ведь компьютерное тестирование не единственный метод! За рубежом все чаще используются учебные портфолио, индивидуальные письменные работы (сохранность результатов контроля важное условие КТО), творческие задания и проекты, многоуровневые экзамены, экзамены на предприятиях и др.

Таким образом, всякий работник высшей школы может уверенно констатировать, что трудностей реализации кредитной технологии обучения все еще очень много, в том числе и методических. Понятно, что их решение невозможно усилиями только профессорско-преподавательского состава, хотя надо понимать, что преподаватели уже не смогут работать по-старому. Повышение квалификации с целью приобретения опыта внедрения инновационных технологий, форм, средств и методов обучения, постоянный профессиональный рост, неукоснительное соблюдение политики академического поведения, своевременная разработка учебно-методических материалов – это уже должно стать нормой для любого вузовского преподавателя.

Вместе с тем нельзя упускать из виду и деятельность структурных подразделений, ответственных за внедрение кредитной технологии обучения: учебно-методические отделы и организационные службы – отдел регистрации, диспетчерская и др. Именно их задачей является разработка нормативных документов и экспертная оценка всех учебно-методических материалов по кредитной технологии обучения; организация обучающих семинаров для ППС по вопросам методического обеспечения и реализации положений кредитной технологии; создание материально-технических условий для внедрения инновационных форм и методов обучения в соответствии с требованиями кредитной технологии; мотивация и стимулирование деятельности ППС по реализации идей Болонского процесса; составление оптимального расписания занятий с учетом аудиторного фонда и технического оборудования кабинетов; анализ степени реализации и выявление трудностей внедрения кредитной технологии и т.д.

Думается, что только совместными усилиями преподавателей, обучающихся и управленческого состава можно преодолеть существующие проблемы реализации кредитной технологии обучения, но уже нет времени говорить об этом, пришло время делать. Уверена, что нам это под силу, и Генри Форд прав: «Люди чаще капитулируют, чем терпят крушение».
Список использованной литературы

1. Закон РК «Об образовании». – Астана, 2007.

2. «Правила организации учебного процесса по кредитной технологии обучения». - Астана, 2007

3. Кредитная технология //Болонский процесс. www.edu.gov.kz.

4. ГОСО РК 5.03.006 – 2006. Контроль и оценка знаний в высших учебных заведениях. Основные положения.

5. Типовые правила проведения текущего контроля успеваемости, промежуточной и итоговой аттестации обучающихся в высших учебных заведениях. Утв. 18.03.2008.