Науқасқа келесі сұрақтарды қою керек

1. Сіздің ата-аналарыңыздың қайсы бірінде аздап жарақаттанудан кейін сан сүйегі мойнының сынығы болды ма?

2. Сізде аздап жарақаттанғаннан кейін сынық болды ма?

3. Сіз стероидты гормондарды 6 айдан астам уақыт қолдандыңыз ба ? (преднизолон және басқа)

4. Сіздің бойыңыз 3 сантиметрге азайды ма?

5. Сіз аптасына бір рет немесе жиі ішімдік қолданасыз ба ?

6. Сізде диарея жиі болады ма (іш өту)?

7. Сіз күніне бір қорап темекі тартасыз ба?

8. Сізде тестостерон деңгейінің төмендеуіне байланысты мәселелер болды ма? (жыныстық құштарлықтың төмендеуі, импотенция)

9. Сізде етеккірдің үзілісі қашан басталды, сіздің жасыңыз 45 жастан төмен болғанда ма ?

10. Сізде етеккіріңіздің бір жылдан астам уақытқа тоқтауы байқалды ма? (жүктілік кезінен басқа)

Дәрігерге қаралу үшін осы сұрақтардың бір немесе бірнешеуіне жағым-ды жауап берілсе және зертханалық-аспаптық зерттеу жүргізуге себеп бола-ды. Екінші остеопорозды болдыратын жағдайда қосымша тамақтану ерекше-лігі және рацион құрамында сүт тағамдарының барлығы анықталады, физикалық белсенділігін, жеке басының қауіпсіздігі және тұрмысының қауіп-сіздігін сақтауы,созылмалы аурулары анықталады. Остеопороз диагнозын қойған науқасқа қойылатын сұрақ: ол диета және су – тұз режімін ұстайды ма, физикалық күш түсіреді ме, бойын және дене салмағын бақылайды ма, жазып берген дәрі-дәрмектерді қолданады ма, өзін өзі емдеумен айналыс-пайды ма.

Дәрігерлік қарауда омыртқаның кифоз немесе лордозына байланысты кеуде қуысының әртүрлі деңгейдегі ақауы жиі кездеседі, «кәрілік бүкір», төмен түскен қабырғалық доға және иек, қол-аяқтың өзгерісі және қысқаруы. Қарт адамның дене бітімі өзгереді, «сұрағыш қалып», еңкею пайда болады.

Физикалық зерттеуде паравертебральды нүктені немесе омыртқаны соққылап тексеруде және денені саусақтармен басып қарағанда, қол-аяқ сүйектерінің сынған жерінде кездесетін ауырсынулар.

Мейірбике сұраған мәліметтің негізінен және объективті зерттеуден мейірбикелік диагноз қалыптастырады – остеопорозда науқастың ең маңыз-ды мәселелері болып табылатындар:

• 
  арқасының (омыртқаның) және қол-аяқ сүйектерінің ауырсынуы;
  
• 
  физикалық белсенділігінің шектелуі;
  
• 
  сынықтың пайда болу қауіпі;
  
• 
  сүйектің сынуына байланысты қаңқаның ақауы және дене бітімінің өзгерісі;
  
• 
  психологиялық және әлеуметті-экономикалық мәселелер және үйрен-шікті өмір салтының өзгеруі.
  

Нақты уақытта диагностикалаудың ең тиімді әдісі болып сүйек денсито-метриясы саналады (рентгендік және ультрадыбыстық). Оның көмегімен остеопороздың бастапқы сатысында 2-6% дейін қысымы және сүйек тінінің жоғалтуын дәл бағалауға болады. Ресейдің көп қаласында остеопороздың денситометриясы үшін орталықтар аппараттармен қамтамасыз етілген.

Диагностикалық күрделі жағдайда қандағы және зәрдегі жыныс гормондары, ұйқы безі және қалқанша маңы безінің жыныс гармондары, D дәруменінің мөлшері анықталады, сонымен бірге (қаңқаның сцинтигра-фиясы) және сүйек тінінің биопсиясы, радиоизотопты әдістер қолданылады.

Дәрігер-мамандардың кеңесі (ревматолог, травматолог, гериатр, эндокринолог және басқа) қажетті болған жағдайда жүргізіледі.

Остеопороз болған науқасқа емханада сонымен бірге амбулаторлы-емха-налық жағдайда тексеріс және емдеу жүргізуге болады. Жанұялық дәрігер және мейірбикенің науқасқа амбулаторлы жағдайда медициналық көмек көрсетуде рөлі өсе түседі (үйінде көмек көрсеткенде де рөлі арта түседі).

Науқастың әртүрлі мәселелерін шешудегі негізгі рөльге емдік тамақтану және дәрілік терапия жатады, сүйек тінінің алмасу үрдісінің қалпына түсі-ретін, сүйек салмағының жоғалтуының азаюы немесе тоқтауы, сүйектің мықтылығын күшейту, сынықты болдырмау, физикалық белсенділігін артты-ру және өмір сапасын жақсарту. Қарт адамдардағы остеопороздың алдын-алуда және кешенді емдеуде ең маңызды фактор дұрыс тамақтану болып табылады. Негізгі тағамдық заттардың әртүрлілігі және құрамы бойынша үйлестірілісі, D дәрумені, кальцийдің, фосфордың және кейбір басқа микроэлементтердің жеткілікті түрде болуы организмнің энергиялық қажет-тілігін қанағаттандыруы керек.

Остеопороздың медикаментті емінің жеткілікті болуы күрделі және жауапты мәселе, дәрігердің компетенциясына жатады. Остеопороздың айқындығы және түріне байланысты, қарт адамның жасы мен жынысына, сынықтың және қосымша созылмалы ауруларының болуында дәрілерді дұрыс таңдау және оларды қолдану мерзімінің ұзақтығы мәселелерді шешеді. Организмге кальцийдің тиімді түсуі мақсатында және ас-қорту жүйесінде оның тиімді сіңірілуі біріктірілген препараттарды элементарды кальций жоғары мөлшерде болуы және D дәрумені (Кальций-Dз Никомед, Кальций-Dз Никомед форте, Витрум Кальциум+Dз және басқа ) ұсынады. Кальций (Витакальцин, карбонат, цитрат, трифосфат кальция және басқа) препара-тымен бірге D дәруменін (холекальциферол, эргокальциферол) қолдану тиімді екенін көрсетті. Кәдімгі кальций мен D дәруменінің оптимальды сөткелік мөлшері 1500 мг және 800 ME. Остеопороздың өршуін тоқтату және сынықтың алдын-алуға бағытталған патогенетикалық терапияға жатады:

- әйелдің жыныстық гормондарымен (эстрогендер, эстрадиол) қосымша емдеу;

- биофосфонаттарды қолдану (алендронат, ризедронат, золедронат);

- кальцитонин препаратарын қолдану (миакальцик).

Емдеу мақсатында селективті эстрогендердің модуляторының рецеп-торларын (ралоксифен) сирек қолданады. Барлық аталған терапияның түр-лері сүйек тінінің бұзылуының алдын алады. Оның пайда болуын күшейтетін затқа (натрий фториді) жатады, соңғы уақытта оның улылығына және оның жеткіліксіз тиімсіздігіне байланысты оны абайлап қолданады.

Мейірбике науқас күтімі үрдісінде ақпараттың жеткіліксіздігіне байла-нысты, оның қорқыныш пен қобалжуын басуға тырысады, аурудың мәнін, оның емі мен алдын-алу әдістерін түсіндіреді. Ол айналасында науқастың қасында жағымды жайды құруға мүмкіндік береді – палатада және үй жағдайында, мінез-құлқын және тамақтану режімін (диетаны ұстауын), дәрігер тағайындаған медикаментті, дәрі-дәрмектерді қолданауын қадаға-лайды, олардың жағымсыз реакцияларын табады, остеопороздың клиникалық көрнісінің динамикасын бақылайды және бұл жөнінде дер кезінде дәрігерді ақпарттандырады.

Мейірбикенің міндетінің ішіне өмір салтын өзгерту бойынша өзгеріс-тер, қарт адамның жеке басының қауіпсіздігі және оның үй-тұрмысының қауіпсіздігі шараларын сақтауы, құлауы мен сүйек сынудың алдын-алу кіреді. Ол сынықты диагностикалап немесе оған күдіктеніп, дәрігерге дейінгі медициналық көмекті көрсетуі керек.