Ќазаќстан республикасыныњ денсаулыќСАЌтау министрлігі
жүктеу/скачать 0,61 Mb.
|
ГЕРОНТОЛОГИЯ ЖӘНЕ ГЕРИАТРИЯНЫҢ ТАҢДАУЛЫ СҰРАҚТАРЫ
| Остеопороз
Остеопороз («кеуекті сүйек») – сүйек салмағының азаюымен және сүйек тінінің микроархитектоникасының бұзылысымен сипатталып, сүйектің морттығына әкеледі де сыну қаупін жоғарлатады. Сүйектің жиі кездесетін сынықтарына білектің дистальді бөлігінің, сан сүйегінің проксимальді бөлімінің (мойнының, ұршық үсті аймағының) және омыртқаның (омыртқа-ның денесі) жатады. Остеопароз әлеуметтік жағынан тек жүрек қантамыр, ісік аурулары және қантты диабеттен кейін орын алады және әрбір екінші әйелге және 50-ден асқан әрбір үшінші ер адамға қауіп төндіреді. Бұл ауру 61-70 жас арасында 40-66% және 71-89 жас арасында – әйел адамдарда 70-90% диагностика-ланады. Бұл жастағы ер адамдарда осы аурудың көрсеткіштері төмен болады. Остеопорозбен және сүйек сынықтарымен асқынған оның науқастардың емі мен қайта қалпына келуі едәуір материалды шығындармен байланысты. Этиология және патогенезі. Сүйектің қалыпты құрылымы және қызметі ағзаға жеткілікті мөлшерде кальций, фосфор, магний, цинк, мыс, марганец, фтор, D дәруменінің және т.б түсуімен байланысты. Өмір ағымына байла-нысты сүйек тіні үнемі жаңарып отырады. Бұл құбылыс кальций-фосфор алмасыуымен тығыз байланысты және күрделі гормональды жүйемен рет-теледі, негізгі орынды қалқанша маңы безінің паратиреоидты гармоны, қал-қанша безінің кальцитонины және D дәрумені алады. Соңғысы ағзаға та-ғаммен түседі, сонымен қатар ультракүлгін сәулелерінің әсерімен пайда болады. Жас ұлғая келе (35-40 жастан кейін) сүйек салмағының физиология-лық азаюымен басталады. Остеопароздың алдын-алу, ерте диагностикалау және емдеу мақсатында мейірбике, бұл аурудың даму қаупіне жататын сәт-терді білуі қажет: етеккірі тоқтауы байқалған әйелдерде; егде жастағы әйелдер мен ер адамдарда; етеккір циклінің бұзылыстары, аменорея, сонымен қоса жатыр қосалқы-ларын алып тастаған әйелдерде; анамнезінде және жақын туыстарында сүйек сынықтары бар науқа-старда; ұзақ уақыт бойы қимылсыз жатқан науқастарда (сынықтардан, жарақаттан және ортопедиялық операциялардан кейін); созылмалы эндокринді және ревматикалық, сонымен қатар асқорыту, зәр шығару, қан жасау жүйесінің патологиялары бар науқастар. Остеопароздың дамуына темекі шегу, жеткіліксіз физикалық белсен-ділік (отырықшы өмір кейпі) және тамақпен кальцийдің түсуі, дене салма-ғының төмен болуы (57 кг-нан төмен), көп мөлшерде ішімдік және кофе ішу себебін тигізеді. Сонымен қатар кейбір дәрілерді қолдану: глюкокортикосте-роидтар (преднизолон және т.б.), тырысуға қарсы (фенобарбитал) және зәр айдаушы (фуросемид) препараттар, антикоагулянттар (гепарин), антацидтер, құрамында мыс бар (альмагель және т.б.), тиреоидты гормондар (тироксин) осындай нәтиже береді. Егде және қарт жаста бірінші ретті остеопороз (етеккір тоқтағаннан кейін және сенсильді) басым болады, әртүрлі: эндокринді, ревматикалық, асқазан-ішек, зәр шығару жолдарының және қан жасау жүйесінің созылмалы ауруларына байланысты дамитын екінші ретті түрі сирек кездеседі. Етеккір тоқтағаннан кейінгі (климакс) остеопороз 50-70 жастағы әйелдерде кездеседі. Оның негізгі себебі – «жіберу механизмі» – организмде әйел жыныс гармоны эстрогендердің жеткіліксіз мөлшерде түзілуі. Олардың жеткіліксіз болуы калий фосфор алмасуын реттейтін гармонды жүйенің бұзылуын туғызады. Осыдан сүйек тінінің түзілу үрдісі бұзылып, Д дәруменінің жеткіліксіздігі дамып, ас қорыту ішек жолдарында кальцийдің сіңірілуі төмендейді. Соңынан сүйек салмағы және тығыздығы азайып, олардың сынғыштығы күшейеді. Сенильді остеопороз еркектерге қарағанды әйелдерді 70 жастан асқанда жиі анықталады. Оның дамуына бірнеше факторлар қатары қатысады: сүт өнімдерін шектегендіктен тамақпен бірге кальцийдің түсуінің төмендеуі; физикалық белсенділіктің төмендеуінен және ұзақ уақыт инсоляцияның («күн сәулесі ваннасы») организмде Д дәруменінің түзілуінің төмендеуі; Д дәруменінің жеткіліксіздігінің нәтижесінен ас қорыту жолдарында кальцийдің сіңірілуінің төмендеуі; қалқанша маңы безінің белсенділігінің жоғарлауы – паратиреоидты гармонның әсерінен сүйектен кальции шығып остеопроз дамиды. жүктеу/скачать 0,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|