Қазақстан Республикасының Президенті

«Сүйіспеншілік, көру және шыдамдылық -

Сізге бисермен жұмыс істеу үшін қажет нәрселер!»

Қазақстан Республикасының Президенті

Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауындағы “Мәдени мұра” бағдарламасындағы мақсаттардың бірі- “халықтың орасан мол мәдени мұрасын, соның ішінде осы заманғы ұлттық мәдениетін, фольклорын, дәстүрлері мен салттарын зерделеудің біртұтас жүйесін жасау”. Өйткені жасөспірімдердің ұлттық мәдениет пен дәстүрлердің негіздерін меңгергенде ғана жалпы адамзаттық мұраларды игеріп, дүниеге көзқарасы, озық ойлау жүйесі қалыптасатыны анық.

• 
  Бисер бұйымдарының пайда болу тарихы
  
• 
  21-ші ғасырдағы балалар үшін бисердің не үшін қажет екенін білу керек және бұл дағдылар менің өмірімде қаншалықты пайдалы болуы мүмкін?
  
• 
  практикалық бөлігінде осы әдіс бойынша өз жұмысарымды көрсету
  

• 
  бисер өнері туралы танымал ғылыми-көркем әдебиеттерді оқып білу;
  
• 
  бисермен жұмыс жасау арқылы қалыптасқан дағдыларды көрсету;
  
• 
  өз жұмысының нәтижелерін көрсету;
  
• 
  жасалған жұмыс жөнінде қорытынды жасау
  

Мен бисерден жасалған бұйымдарды көрген кезде, бисермен жұмыс жасауға қатты қызығушылық білдірдім. Олар өте әдемі болды және маған ұнады. Ал анам осы өзіміздің Қызылорда қаласында «Оқушылар үйінде» бисермен жұмыс технологиясын үйрететін үйірме бар екенін біліп, мен сол үйірмеге жазылдым. Қатысып жүргеніме ұзақ уақыт болған жоқ, дегенмен білгенімді ортаға салып көргім келді. Алдағы уақытта менің шеберлігімнің тек арта түсетініне күмәнім жоқ.

Мен барлық әдемі және ерекше нәрселерді жақсы көремін! Міне, сондықтан да болар мені ежелгі қолөнер бұйымдарының керемет әлемі - бисер бұйымдары таң қалдырды. Маған әрдайым шағын бисерден жасалған әдемі және бірегей өнімдер қызықты болды. Шеберлердің қолынан жасалған бисер әрдайым кез келген уақытта достарымызға сыйлық ретінде жүре алады.

Олар бисер әлемін сиқырлы, жұмбақ, сүйкімді және тіпті әле деп атаса да болар еді. Сіз қалай тірі деп ойлап отырған боларсыз. Бисер дегеніміз моншақтар, жай ғана тесіктері бар әйнекті моншақтар. Олар жүре алмайды, сөйлей алмайды және сезінбейді. Дегенмен, бисер жастар мен елдер арқылы ғасырлар бойы әлемді аралап келеді. Моншақтар тек өткенді сақтап қана қоймай, адамзатпен бірге өзгеріп, дамиды. Жаңа технологиялар мен материалдар пайда болады, адамның өмір сүру тәсілі өзгереді, кішкентай домалақтар адамның қолында жылынып, өз сезімдерін және көңіл-күйлерін сіңіріп, керемет әшекейлер мен қызықты әшекейлерге айналады.

«Биса» атауы арабтың «буера» және «бусер» деен сөздерінен шыққан. Мұздатылған әйнектің шағын тобы осылай деп аталған. Ал сөзбе сөз «бусер» «жалған інжу» деп аударылады. Кенияда (Африка) қазба кезінде 40 мыңдық таихы бар ең көне жұмыстар табылған. Ежелгі Египет моншақтардың туған жері болып саналады.

Бисердің тарихы - құпиясы және күтпеген бұрылысы мол романға ұқсас.

Бастапқыда әшекейлеу тек қана жай бұйымдар емес, құдайлар мен рухтармен байланыс құралы болды. Ең таңқаларлығы оны алғашында ер адамдар пайдаланған. Амулет, моншақ, әшекей және шағын мүсіншелер аң аулау мен шайқаста сәттілікке жеткізеді, зұлым күштерді қорқытады деп сенген. Неміс жауынгерлерінің білезіктері ерліктің символы болып есептеліп, шайқас кезінде қорғайды деп есептеген.

Индиалықтар үйді және азық-түлікті зұлым күштерден қорғап, моншақтармен үйді безендірген. Құстардың сүйектерінен және киімге, сырға, шаш тораптарына інжу-маржаннан моншақтар тігп алатын болған. Моншақтардың пайда болуымен олар әдеттегі материалдардың орнына қолданыла бастады. Әшекей таспалар, бас киімдер, сәбиге арналған бесіктер және тағы басқалары шыны фурнитурамен безендірілген. Өз ойларына сәйкес, зұлым рухтардан қорғану үшін мұрынға, құлаққа, кіндік тұсына тесіп бисерлер тағатын болған. Бүгінгі күні кейбір жастар сол индейлерге ұқсайды!

Адамның сыртқы келбетіне қарап, киімнің кескіндемесі, кесте немесе зергерлік бұйымдар тек адамның байлығын ғана емес, сонымен қатар оның тұрғылықты жерін, әлеуметтік мәртебесін, отбасының құрамы мен жұмысын бағалаған.

Қазіргі уақытта әлемнің көптеген елдерінде адамдар заманауи еуропалық стильді киеді, бірақ бәрі өздерінің жеке қасиеттерін жариялағысы келеді. Сондықтан, қолмен жұмыс жасайтын бұйымдар барған сайын танымал бола түсуде.

Адам әрқашан өз өмірін және киімін безендіруге ұмтылады.

Ежелгі уақытта адамдар зергерлік бұйымдарды қолжетімді материалдардан жасады: жидектер, өсімдік тұқымдары, раковиналар мен тастар, тырнақтар, тістер мен жануарлар, қабықшалар. Олар әртүрлі материалдарды қалай өңдеуді үйренгеннен кейін, дөңгелек тас бисер, содан кейін жылтыр металдар пайда болды.

Бисер тоқу өнері ертеде кеңінен тарап, танылып келе жатқан халық шығармашылығының және әшекей бұйымдар дайындаудың бір түрі. Бисермен жай суреттерден бастап өте күрделі түрлі-түсті жұмыстар жасауға (тоқуға), алқа, тұмарша, шаш буғыш, сырға, білезік, белдік, сөмкелерді де әшекейлеп тоқуға болады, сонымен қатар ойыншақтар да тоқуға болады. Қолдан жасалатын бисер моншақтары Ресейде, шет елдерде өте жоғары бағаланады. Нақ осы кезде халық шығармашылығының осы түрі жаңа өрлеу үстінде, дамудың сатысында.

Бедерлі зергерлік бұйымдар көптеген елдердің ұлттық костюмдерінде бар.

Алғаш рет бисер моншақтарды қалй алғаны жөніне аңыздар бар. Бір кездері финикиялық саудагерлер Жерорта теңізі арқылы Африкаға шығарылатын табиғи саз жүкті алып жүрді. Түнде олар құмды жағаға тоқтап, отқа өз тағамдарын дайындады. Таңертең тұрған кезде саудагерлер тас сияқты қатты бөлшектерді тауып алды,оны күннің сәулесімен су сияқты мөлдір және ашық болып жылтырады. Бұл шыны болатын.

Кейбір деректер бойынша әйнектің отаны Ежелгі Египет болған. Әйнектен жасалған моншақтар, амулет, ыдыс-аяқтар б.з.д. ХІ ғасыр ескерткіштерінен табылған. Әйнек массаға кобальт, мыс, марганец қосу арқылы египеттіктер көгілдір, жасыл, алқызыл түсті әйнек алған. Мұндай әшекейлерді еркектер де, әйелдер де ақ түсті киіммен таққан екен. Ең алғаш бисер атауы дәл осы Египет елімен байланысты. Оның атауы арабтың “бусра” немесе “бусер” деген сөзінен шыққан – жасалған маржан. Рим Империясы Египет елін басып алғанда әйнек өндіру Рим еліне өтіп, империя құлағаннан кейін Византияға өтеді. Ал Константинопольді түрік жауынгерлері жаулап алған соң әйнек өндіруші шеберлер жан-жаққа тарап, әлемге бисер атауы әйгілі бола бастады.

Бисер және сән әлемі:

Заманауи дизайнерлер бисер, шыны моншақтар, сәндік киімдерді және аксессуарларды жасау үшін моншақтарды пайдаланады.

Валентин Юдашкин сәнді бисер кестелерімен толығымен көйлектерді безендіреді.

Jean-Paul Gautier бисермен сөмкеледі безндіреді.

Christian Lacroix күртешелер мен шалбардың жеке бөлшектерін моншақтармен безндіреді.

Аида Кауменова – қазақстандық үздік дизайнер

Бедерлі моншақтардан шляпалар мен қолғаптар жасалған. Моншақтармен аяқ-киімдерді де түрлендіреді. Моншақтар мен шыны моншақтардың сәнді шеттері көйлектерді ғана емес, сонымен қатар жұмсақ жиһаздарды әсемдеп тұрады.. Моншақтардың, бисердің, білезіктердің және басқа зергерлік бұйымдардың әртүрлілігі шексіз, сипаттау мүмкін емес.

Қазіргі заманғы дизайнерлер жаңа материалдарды меңгеріп, түрлі технологияларды ойлап табады, бірақ жетілдіруді іздеу барысында әрдайым өткенге оралады. Ресейлік шеберлер ғана емес, сонымен қатар Ив Сен Лоран, Жан-Поль Готье сияқты әлемдік сән шеберлері де орыс өнерінің үлгілері шабыттандыратындығын мойындайды. Және бұл таңқаларлық емес, өйткені 19-шы ғасырда Ресейде кесте және басқа борттық қолөнер бұйымдары Ресейлік моншалардың «алтын дәуірі» деп аталатын.

1. Баланың шығармашылық және тәуелсіз ойлау қабілетін дамыту. Бисер бұйымдар мені шығармашылығымды кеңінен дамытуға көмктеседі, ебебі ойлаған бұйымымды жасап ығу үші ізденіп, схемалар құрып, белгіленген тапсырманы шешуге тырысқанымдай, мен өздігімнен мақсатқа жетуге, ойымдағы істі жүзеге асыруға ұмтыламын.

Саусақпен қозғалу дағдыларын дамыту арқылы ойлау мен сөйлеуге жауапты орталықтар дамиды. Қозғалыстарды үйлестіру жақсарады, «жаман» қолжазба мәселесі тез жоғалады. Менің анам мен сынып жетекшісі менің қолжазбамның әдемі болып жатқанын байқады.

3. Жеке тұлғаның мектепте балаға (өмірде адамға) өте қажет дағдыларын дамыту.

Ең алдымен, әдемі өнімді жасау үшін қажетті барлық қасиеттер дамиды: бұл шыдамдылық, назар аудара білу, дәлдік және ойды шоғырландыру қабілеті. Бұл қасиеттерсіз таза, әдемі өнім жасау мүмкін емес

4. Өз армандарын жүзеге асыру қабілетін дамыту.

Мақсатты қою және оларға жету мүмкіндігі. Нәтижеге жету үшін жай ғана қалау жеткіліксіз – оған қадамдар жасалуы керек, кішкентай шебер оны өте тез түсіне бастайды. Белгілі бір мақсат қойып, таңдалған өнімді енгізу - оған қол жеткізу үшін бірқатар нақты қадамдар жасауым керек. Әйтпесе, тілек тек қана қалау боп қалады.

5. . Бисер бұйымдар бойынша сабақтарда мен тек өнімдерді ғана орындап отырмаймын, ең алдымен нақты күнделікті тапсырмаларды шешемін: киімді қалай безендіру, түстерді сәйкестендіру, ата-аналарға және достарыма лайықты сыйлықтар дайындау деген сияқы жұмыстар қадамын жасаймын. Осындай тұрмыстық заттардың тізбесі өте көп, әкесі үшін автокөліктегі кілттер тізбегі немесе талисман шебері, анаға арналған брошь, сіңлісі немесе қызы үшін шұлық. Бір жағынан, өз қолыммен сыйлық жасаймын (ата-анамның ақшасын сұрамаймын). Бұл жерде бізде үйірмеде тәжірибе-көрме-конкурстар мен көрмелер-жәрмеңкелерге қатысу маңызды рөл атқарады. Мен әлі ешқайда қатысқан жоқпын, бірақ жоспарымда бар.

6. Мен іскерлік тәжірибенің алғашқы негіздерін үйренемін.

Осыған байланысты әсіресе көрмелер қызықты.

Оларға қатысуы балада бәсекеге қабілетті жұмысқа деген қажеттілігін түсінуге көмектеседі (!!!).

Қатысушы ретінде сатып алушыларға бұйымда қалай жасалған, олардың қандай қасиеттері бар, не үшін қажет екенін түсіндіріп бере аламын. Заттарды салыстыра алмын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалай аламын. Сондай-ақ іс жүзінде (менің жұмысымның мысалын қолданумен) құны, баға, кірістілік, маркетинг және т.б. түсініктерін меңгеруге тырысамын. Жәрмеңкеде менің өнімімнің бағасын белгілеу үшін жұмсалған материалдардың құнын есептеу керек, сол электр энергиясының өзіндік құнының қосымша қаржы шығындарын және моншақтарды іздеу құнын ескеру қажет. Өнімді орындау үшін жұмсалған уақытты есептеп, оның құнын анықтаңыз. Сонымен қатар, егер өнімнің бағалары тым аз болса, ол шығындарды өтемейді. Тым жоғары - өнім сатып алынбайды. Сондықтан сауда көрмелерінде, тұрақты және интернет-дүкендерде ұқсас өнімдердің бағасын қайта-қайта қарап отыру қажет.

7. Қорыта айтқанда, бисер бұйымдары әдемі заттарды, әшекейлерді, суреттерді, бөлшектерді және интерьер декор элементтерін жасауға мүмкіндік береді.

Бояу өндірісі:

   Мен 4 сыныпта оқып жүрмін, үйірмеге сабақтан кейін үлкен қуанышпен жүгіремін. ұстазымыз, өнер шебері, бізге бұл өнерді үйретеді. Ол бисермен, әшекейлермен, картиналармен, ағаштармен, гүлдермен, шелектермен, жануарлардың мүсіншелерімен безендірілген әдемі киімдерді көрсетеді - және мұның бәрін өз қолымен жасайды. Алғашқы күндерден бастап мен осы әдемі және қызықты қолөнерге қызығушылық таныттым. Мен кездейсоқ шашыраған бисер дәндерінің көмегімен осындай сұлуды қалай жасай алатынына таңқалдым. Мен бұл ежелгі өнерді меңгере бастадым және алғашқы жетістіктеріме өте ризамын. Қазір қолмен жасалынған сұлулықты көремін. Бұл құмарлық үлкен хоббиге айналды.

Мен анаммен бірге күнделікті алған бағаларымды талдадым, біздің таңқалғанымыз мен үйімеге баратын күндері менің бестік бааларым көп болады екен, және де сол күндері мен ерекше шабыттанамын. Бұл менің көңіл-күйім мен өнімділіктің жақсарып келе жатқандығын дәлелдейді.

Ары қарай өз жұмысыммен таныстығым келеді. .

1. Менің алғашқы бисермен жұмысым күнбағыс гүлдер болды. Менің қолымнан шыққан алғашқы еңбегім үлкен қуаныш тудырды, өйткені мен оны өзім жасадым. Анам түсті суреттермен бисер бұйымдарға арналған үлкен энциклопедия сыйға тартты, бисер бұйымдарының тарихын зерттеп, бұл туралы көбірек білуді қаладым.

3. Өзіме ұнаған картинаны жасадым.

5. Мен бұл сәнді қолөнерді - бисер бұйымдарын меңгеруге енді кірістім, және моншақтардан гүлдер, әртүрлі бйымдар жасау маған қатты ұнайды. Сіз моншақтардан гүл жасай бастағанда, гүлдее басқаша көзараспен қарай бастайсың, олардың әрқайсысының қаншалықты керемт екеніне назар аударуға, сондай-ақ сол өсімдіктің жеке гүлдері арасындағы айырмашылықты байқауға болады.

Бисермен жұмыс - бұл өте күрделі техника, бірақ өте қызықты, әсерлі және сондықтан танымал. Моншатармен жұмыс істеу сізден үлкен шыдамдылық пен еңбекқорлықты қажет етеді, өйткені жұмыс өте майда және көп күш жұмсауды талап етеді. Бірақ бұл біздің айналамызда қаншалықты сұлулық пен қуаныш сыйлайтынымызбен салыстырғанда түк емес.

Бисер тігу барысында мына қағиданы ұстануға болады: “Қажетті затты дұрыс істегенде ғана қажетті нәтижеге жетуге болады”. Яғни баланың бисерді кестелеп тігуге деген қызығушылығын арттыра отырып, өз жұмысының әдемі, ұқыпты болып шығуына әсерлету. Кәсіптік мамандыққа даярлаудың мазмұны ғылым, техника мен өндірістің жетістігіне сәйкес үнемі жаңарып, іске асып отыратыны және бұл мазмұнды меңгерту политехникалық негізде ғана іске асырылуын ғылыми теориялық және өндірістік – практикалық тұрғыдан баланың күнделікті ісіне айналдыруға болады.

Бисердің тарихын зерттеп, бисермен айналысу дағдыларына ие болатын бірегей мүмкіндіктерді көруге және ашуға мүмкіндік алғаныма өте қуаныштымын. Мен әдемі қолөнерді қалай үйрететінімді, қиялдануды үйрендім. Мен өзімнің туыстарыма және достарыма, оқытушыларыма сыйлықтар дайындаймын, әлім бұл менің болашағым. Достарым, туыстарым менің қолөнеріе өте риза болады және қуанышқа бөленеді деп сенемін.

Біртіндеп, бояу бұйымдарының ежелгі өнерін игеру, табиғаттың сұлулығын көру шын мәніндеадам өміріне өзгеріс әкеледі. Бұл сұлулық өз қолымызбен жасалып, айналамдағы адамдарды қуантады!

Моншақтар - адам талантының әртүрлі қырлары біріктіретін әлем. Бұл шыны өндірушінің шеберлігі, сондай-ақ суретшілердің шеберлігі, суретшінің қиялын, сәнгер-дизайнердің қолөнері, дизайнер. Кім біледі, мүмкін, мен олардың бірі боламын. Бірақ менің өнімімнің өз туыстарымның, достарымның киімнің әшекейлері ретінде, олардың жеке қасиеттерін көрсету үшін немесе интерьерді безендіру үшін қажет екеніне сенімдімін.

Бисермен жұмыс - менің сүйікті хоббиім. Мен осы кешенді меңгеруді жалғастырамын, айналамдағы адамдарға қуаныш сыйлаймын.

Бисер бұйымдарының мүмкіндіктері шексіз. Болашақта басқа да әдістерді игеруді жоспарлап отырмын. Мен әртүрлі қолөнерді қалай жасау керектігін білемін. Барлық адамдарға шығармашылық табыс және сәттілік тілеймін.

Пайдаланылғын әдебиеттер

• 
  Беляева Л.Д. Русское бисерное шитье.-Петербург.
  
• 
  Ибрагимова Г.С. Моншақпен кестелеу өнері. //Мектептегі технология.-2005.-№9.-29б
  
• 
  Литвинец Э.Н. Изготовление украшений из бисер и стекляруса”: методич. Пособие.-Москва, 1984
  
• 
  Каланокова М.В. Панно из бисера //Технология в школе.-2005.-№9.-44-48б
  
• 
  Нұрбекова С. Бисер тоқу //Мектептегі технология.-2005.-№1.-18-20б
  
• 
  Т.П. Чимпоеш. “Плетение “фенечек” из бисера и ткани”. Ростов-на Дону, 2004