Ќазаќстан республикасыныњ
жүктеу/скачать 1,95 Mb.
|
Ќазаќстан республикасынын касипкерлик (3)
| 35-сурет. Елдің макроэкономикалық жүйесіндегі кәсіпорындардың орны мен рөлі
Іс-әрекет ету сферасы бойынша макроэкономикалық және микроэкономикалық факторларды бөліп көрсетеді. Біріншілері экономиканың салалары мен мемлекет деңгейінде кездеседі. Екінші (микроэкономикалық) факторлар нақты тауарлар мен қызметтер, кәсіпорындар деңгейінде әсер етеді. Кәсіпорынның өз бәсекелестерімен күреске түсуге мүмкіндік беретін бірқатар ресурстардың статистикалық сипаттамасы бар. Бұл ресурстар кәсіпорынның бәсекелесуге деген қабілетін анықтайтын дәстүрлі факторлардың бірінші деңгейі. Оларға мыналар жатады: Кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен экономикалық әлеуеті (активтер, негізгі капитал, меншікті және қарыз капиталы, өнімді сату көлемі, өнім сату көлемдерінің қарқыны, нарықтағы үлесі, сату көлеміне, тартылған инвестициялық капитал, акционерлік капитал бойынша табыс); Кәсіпорынның нақты нарықтық сұранысқа сәйкес жоғары сапалы және қысқа мерзімде қандай да бір өнімді өндіруге мүмкіндік беретін өндірістік және өткізу әлеуеті (инновациялық технологиялар, өндірістік және өнім өткізу қуаттары, шикізат базасының, көлік құралдарының болуы, техникалық қызмет көрсету орталықтары, өндіріс үрдісінде жұмыс істейтін қызметкерлердің жалпы саны, шығарылатын өнім номенклатурасын жаңарту); Ғылыми- зерттеушілік әлеует (ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру, зерттеу орталықтарының, лабораториялардың, патенттеу аясындағы бағытталған ғылыми зерттеулердің саны, техниканың қандай да бір саласындағы кәсіпорынның монополиялық жағдайды иеленуін бағалау); Қаржылық жағдайы (төлемқабілеттілігі, яғни кәсіпорынның қажетті мерзімде өз қаржылық міндеттемелерін өтеу қабілеті, несиеқабілеттілігі мен несиелеу шарттары, капитал құрылымы, пайда (табыс) массасы мен нормасының өсуі); Ел нарығындағы кәсіпорынның орны (ұзақмерзімді сұраныс өсімінің жылдамдығы, сатушылар құрамы мен өнімді пайдалану тәсілдерінің өзгеруі, өнімді жаңарту, маркетингтік инновациялар, тұрақты сатып алушылардың қалаулары, нарық үлесінің өсуі); Әлемдік нарықтағы кәсіпорынның орны (ірі техникалық және технологиялық жетістіктердің таралуы, шығындар мен тиімділіктегі өзгерістер, сыртқы нарықтағы ашықтылық тәуекелі мен белгісіздіктің азаюы, нарық үлесінің өсуі); Кадрлық әлеует (кәсібилік, ынтымақтастық, ұжымдылық, жұмыс күшінің мобильділігі, бәсеке рухы, кәсіпорынның жақындылығы). Негізгі (табиғи) факторлар – бұл табиғи ресурстар, климаттық жағдайлар, елдің географиялық тұрғыдан орналасуы, біліксіз және жартылай білікті жұмыс күші. Олар елге «тегін» беріледі немесе оларды іске қосу біршама салымдарды қажет етеді. Бұл факторлар ғылыми сыйымдылығы аз өндірісте үлкен рөл атқарады: өңдеу өнеркәсібінде, азаматтық объектілер (мектеп, тұрғын үй және т.б.) құрылысында, ауыл шарушылығымен байланысты салаларда. Дамыған (жасанды) факторлар көбінесе интеллектуалды қызметтің нәтижесі болып табылады – өндірістің ғылыми орталықтарын ұйымдастыру және жоғары білімді кадрларды қалыптастыру, ақпарат алмасудың жақсы дамыған инфрақұрылымы. Жалпы факторлар – бұл салалардың әр түрлі жүйесіне әсер ететін факторлар: автокөлік және теміржол желісі, жоғары білімі бар персонал. Маманданған факторлар – салалардың шектеулі түрінде немесе тіпті жалғыз біреуінде ғана қолданылатын факторлар (мысалы, тар шеңберлі аяға маманданған персонал, оптика аясындағы ҒЗИ жақсы дамыған желісі, ерекше типтегі инфрақұрылым (ғарыш саласы үшін инженерлерді мақсатты дайындау және т.б.)). Маманданған факторлардың қалыптасуы тұрақты және едәуір деңгейде қаржыландыруды талап етеді. Бірақ, бұл факторларды шетелдік бәсекелестер физикалық және психологиялық тұрғыдан да қайталай алмайды. Өйткені оларды қалыптастыру үшін ұзақмерзімді инвестициялар қажет. 11.4 КӘСІПКЕРЛІКТЕГІ БӘСЕКЕЛЕСТЕРДІ ТАЛДАУ Қандай да бір еркін нарықта, бәсеке шарттары мен бәсекелестерді зерттеу қандай да бір тауар өндірушіге, ең алдымен оның бәсекелестері алдындағы артықшылықтары мен кемшіліктері қандай болатындығын анықтау үшін қажет. Бұл жағдайда кәсіпорынның табысты бәсекелік стратегиясын жасап, еркін нарықта бәсекелік артықшылығын өз деңгейінде сақтап қалуға мүмкіндік береді. Еркін нарықтағы кәсіпорынның бәсекелік позициясын бағалау үшін келесі жағдайлар қажет: шығарылатын өнімнің бәсекеқабілеттілігін арттыру бойынша шараларды жасап шығаруға; бәсекеқабілетті өнімді бірлесіп шығаруды ұйымдастыру үшін әріптес кәсіпорынды таңдауға; болашағы бар өндіріске инвестициялық қаражаттарды немесе банктік несиелерді тартуға; өзінің бәсекеқабілетті өнімімен кәсіпорынның жаңа нарықтық жүйелерге шығу бағдарламасын жасау үшін. Кәсіпорын бәсекеқабілеттілігінің деңгейін бағалаудың негізгі мақсатты белгілі нарықтық жүйедегі кәсіпорынның жағдайын және оның қызметін ұтымды түрде жүргізу стратегиясын анықтау болып табылады. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін кәсіпорын бәсекеқабілеттілігін бағалаудың жедел және объективті әдістемесінің болуына байланысты. жүктеу/скачать 1,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|