Ќазаќстан республикасыныњ



бет9/102
Дата04.11.2022
өлшемі1,95 Mb.
#156625
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   102
Байланысты:
Ќазаќстан республикасынын касипкерлик (3)

Сыртқы орта





С ыртқы орта


1-сурет. Кәсіпкерлік құрылым мен сыртқы ортаның әрекеттесуі

Бірақ, бұл маңызды ережелер әлі де толығымен жұмыс істемейді, ол басқа факторлармен бірге кәсіпкерліктің дамуын тежейді. Ел Конституциясының ережелеріне сәйкес кәсіпкерлік орта қалыптасуының маңызды бағыттары Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінде көрсетілген.


Қазаақстанның Азаматтық Кодексінде сыртқы кәсіпкерлік ортаның негізгі ережелері қарастырылған, алайда олардың көбісі жалпы сипатқа ие. Сондықтан да олар көптеген заңдарда нақтыланады. Кәсіпкерлік ортаның қалыптасуына қылмыстық, әкімшілік, салықтық, кедендік заңнама әсерін тигізеді.
Сыртқы кәсіпкерлік орта деп кәсіпкерлердің өздерінің еркінен тәуелсіз қызмет ететін, елдегі кәсіпкерліктің дамуына әсер ететін факторлар мен жағдайлардың жиынтығын айтады. Сыртқы кәсіпкерлік орта кәсіпкерлік қызметті сыртқы реттеудің күрделі жүйесін сипаттайды, сондықтан да дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар үшін ол объективті сипатқа ие. Өйткені олар оны тікелей өзгерте алмайды (мысалға, заңдар, табиғи факторлар және т.б.), тек өз ісін жүргізу барысында оларды ескеріп отыруы керек.
Сыртқы кәсіпкерлік орта келесідей қосалқы жүйелерден тұрады:

  • елдегі және аймақтағы экономикалық жағдай;

  • қоғам мен мемлекеттің даму тұрақтылығымен сипатталатын саяси жағдай;

  • кәсіпкерлер мен нарықтық экономиканың басқа субъектілерінің құқықтарын, міндеттері мен жауапкершіліктерін нақты анықтайтын құқықтық орта;

  • кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеу мен қолдау;

  • жұмыссыздық деңгейі мен тұрғындардың (тұтынушылардың) төлемқабілетті сұранысымен байланысты әлеуметтік жағдай;

  • кәсіпкерлік қызметтің белгілі бір түрлерімен айналысуға мүмкіндік беретін, тұрғындардың білім деңгейімен негізделген мәдени орта;

  • ғылыми-техникалық, технологиялық орта;

  • қызметтің белгілі бір түрлерін дамыту үшін қажетті табиғи өндіріс факторларының жеткілікті түрде болуы;

  • кәсіпкерлік ұйымдар қызмет етуінің табиғи – климаттық жағдайларымен, форс-мажорлы табиғи катаклизмдердің жоқтығымен байланысты физикалық орта;

  • коммерциялық операцияларды, іскерлік байланыстарды және т.б. жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз ететін, ұйымдардың жеткілікті санының болуын білдіретін институционалды-ұйымдастырушылық орта.

Сыртқы кәсіпкерлік ортаны құрайтын жеке қосалқы жүйелерге қысқаша жиынтығында сипаттама берейік.
Елдің экономикалық жағдайы, ол кәсіпкерлердің қызмет ету ортасы ретінде, бәсекелі нарықты қалыптастыру үшін жағдайларды қалыптастырумен, сонымен қатар кәсіпкерліктің елде дамуы үшін біршама маңызды қызметті дамыту үшін, қажетті ресурстардың барлық түрлеріне (заңмен тыйым салынғандардан басқа) кәсіпкерлердің қол жетікізу мүмкіндігін қамтамасыз ететін экономикалық реформаларды жүзеге асырумен сипатталады. Кәсіпкерліктің дамуына Қазақстанның Ұлттық Банкімен бекітілетін қайта қаржыландыру ставкасының деңгейі, инфляция деңгейі, салықтар саны (міндетті алымдар, төлемдер) және салық ставкаларының мөлшері, шаруашылық серіктестіктердің (компаниялардың, фирмалардың) өтімділік деңгейі, ресурстардың белгілі бір түрлеріне, әсіресе табиғи монополиялардың өнімдеріне (қызметтеріне) бағалар (тарифтер) деңгейі, монопольды жоғары немесе монопольды төмен бағаларды орнатуды болдырмау, тауарлы нарықтарда бәсекені шектейтін, шаруашылық субъектілердің келісімдері сияқты экономикалық құралдар оң немесе теріс әсерін тигізеді. Ұлттық ақша бірлігінің тұрақтылығы, оның сатып алушылық деңгейінің артуы және басқа да экономикалық факторлар мен жағдайлар маңызға ие болады.
Елдегі және оның жеке аймақтарындағы саяси жағдайдың тұрақтылығы, билік буындарының арасындағы келісушілік, кәсіпкерліктің дамуынсыз экономикалық өсудің болмайтындығын олардың мойындауы, экономиканың барлық салаларының тиімді дамуы және қоғамдағы әлеуметтік – экономикалық жағдайдың жақсаруы кәсіпкерліктің дамуы үшін маңызы зор.
Әрекет қабілеттілігі бар дұрыс азаматтарға кәсіпкерлік немесе басқа да экономикалық қызметпен айналысуға міндеттемелер мен кепілдемелерді, құқықтарды мәлімдеумен шектелмей, нақты көрсететін, дамыған кәсіпкерлерді заңға қарама-қайшы мемлекеттік (муниципалды) немесе басқа да тұлғалардың қызметінен қорғайтын, елдің болашақта дамуына адекватты құқықтық орта құру кәсіпкерлік дамуының міндетті шарты болып табылады. Шаруашылық (кәсіпкерлік) қызметті реттейтін, заңнамалық және нормативтік актілерді бұзғаны үшін кәсіпкерлер жауапкершілігін нақты бекіту керек.
Сыртқы кәсіпкерлік ортаның басқа қосалқы жүйелерін қарастырмай-ақ, институционалды-ұйымдастырушылық ортаға қысқаша сипаттама берейік. Оның дамуы кәсіпкерліктің қалыптасуының маңызды шарты болып табылады. Өйткені көптеген институттар (ұйымдар) кәсіпкерліктің белгілі бір түрімен айналысушы болып табылады және өз қызметінің мамандануын ескере отырып қандай да бір қызмет түрлерін тұтынушыға көрсетеді. Сонымен қатар басқа да кәсіпкерлік ұйымдарға сәйкес қызмет түрлерін көрсетеді. Мұндай институттарға мыналар жатады:

  • коммерциялық банктер мен басқа да несие-қаржылық ұйымдар;

  • сақтандыру ұйымдары;

  • жарнама компаниялары;

  • аудит, консалтинг, кәсіпкерлер мүдделерін қорғау және т.б. кәсіби қызметтерді ұсыну бойынша мамандандырылған ұйымдар;

  • кәсіпкерлік ұйымдар үшін кадрларды дайындау бойынша оқу мекемелері;

  • нарықты зерттеу, мамандандырылған маркетингтік зерттеулерді өткізу бойынша компаниялар;

  • компаниялар (ұйымдар) – шикізат, материалдар, энергия, отын және басқа да қызметтердің жабдықтаушылары, көтерме және бөлшек саудагерлер және т.б.

Өндірістік кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы үшін табиғи ресурстардың болуы, оларды өндіру мен өңдеу, әсіресе шығындардың құрамында үлкен үлес салмақты құрайтын энергоұстаушыларды өндіруді арзандатудың маңызы зор. Кәсіпорындарды құруға деген шығындар төмен болатын аймақтарда кәсіпкерліктің дамуы үшін қолайлы жағдайлар қалыптасатыны анық. Кәсіпкерліктің дамуына елдегі, оның аймақтарындағы демографиялық жағдайдың тигізетін әсері де мол. Бірақ, Қазақстанда қолайсыз демографиялық ахуал қалыптасуда: қайтыс болғандар саны өмірге келушілер санынан артуда, еңбекке қабілетті тұрғындар саны азаюда, зейнеткерлер саны артуда.
Кәсіпкерлер – жалғыз өзі алға жүруден қорықпайтын, жоғары білімді адамдар. Кәсіпкерлік табыс көптеген факторларға байланысты, олардың ішінде маңыздысы ретінде кәсіпкерлік ұйым қызмет етуінің ішкі жағдайларының белгілі бір жиынтығы ретінде сипатталатын ішкі кәсіпкерлік ортаны атауға болады. Көбінесе ішкі кәсіпкерлік орта субъективті сипатқа ие болады: ол тікелей кәсіпкердің өзіне, оның құзіреттілігіне, күшіне, мақсаттылығына, деңгейіне, бизнесті жүргізуіне және оған деген қабілетіне байланысты. Ішкі кәсіпкерлік ортаға келесідей қосалқы жүйелерді (факторларды) жатқызған дұрыс:

  • меншікті капиталдың қажетті көлемде болуы;

  • фирманың ұйымдастырушылық-құқықтық нысанын дұрыс таңдау;

  • қызмет ету аясын таңдау;

  • әріптестер командасын таңдау;

  • нарықты білуі және маркетингтік зерттеулерді білікті түрде өткізу;

  • кадрларды таңдау мен персоналды басқару, оны материалдық – моральдық тұрғыдан ынталандыру;

  • кәсіпкерлік құпияны қорғау механизмі және т.б.

Табысты кәсіпкерлік қызмет үшін негізделген бизнес – жоспарды жасап шығарудың, болжамды тәуекелдерді жобалап есептеудің, жаңа технологияларды енгізудің, қызметті әртараптандырудың, фирма дамуының ғылыми тұрғыдан негізделген стратегиясын жасап шығару мен енгізудің маңызы ерекше. Ішкі орта факторларына, сонымен қатар кәсіпкерлер мен жалдамалы менеджерлермен кәсіпкерлік ұйымның ұйымдастырушылық-құқықтық нысаны үшін немесе бизнестің аталған түрі үшін қызметті реттейтін заңдар мен нормативтік актілерді нақты ұстануын да жатқызуға болады.
Жоғарыда аталып өткендей, тек өз білімін үнемі арттыратын, бизнесті ұйымдастыру мен жүргізудің құқықтық механизмін жақсы білетін, мәмілелерді жасай алатын, кәсіпкерлік келісімшарттарды жасай алатын және олар бойынша дивидендтер ала алатын кәсіпкерлер ғана табысқа қол жеткізе алады.






Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   102




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет