Қазақстан тарихы және әлеуметтік гуманитарлық пәндер кафедрасы боөЖ-7 Дискуссия: «Қазақтардың 1858 жылғы Қоқан үстемдігіне қарсы көтерілісі. Жетісудағы 1860 жылғы әскери іс қимылдар» Орындаған: Исахов Мейіржпн Топ
жүктеу/скачать 90,11 Kb.
|
ГЕРА ТАРИХ 7 СРОП (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстан тарихы және әлеуметтік - гуманитарлық пәндер кафедрасы БОӨЖ-7
- Факультет
|
Қазақстан тарихы және әлеуметтік - гуманитарлық пәндер кафедрасы БОӨЖ-7 Дискуссия: «Қазақтардың 1858 жылғы Қоқан үстемдігіне қарсы көтерілісі. Жетісудағы 1860 жылғы әскери іс қимылдар» Орындаған: Исахов Мейіржпн Топ: 105Б Факультет: Жалпы медицина Қабылдаған: Хамытхожаева Д.Ж. Almaty, 2023 Қоқан хандығының Үстемдігі кезеңіндегі Оңтүстік Қазақстан мен Қырғызстандағы XIX ғасырдың бірінші жартысындағы халық көтерілістері ХІХ ғасырдың бірінші жартысында Қоқан хандығы өзінің ең биік шыңына жетті. Оның аумағының кеңеюі мен мәдени орналасуы, сондай-ақ жаңа елді мекендердің құрылысы жүріп жатты. Алайда, жаңа жерлерді "игеру" басқа мемлекеттердің иеліктерін иемденумен байланысты болды. XIX ғасырдың бірінші жартысы қазақ даласы мен Қырғызстанның солтүстік аймақтарына экспансионистік ұмтылыстарын бағытталған Қоқан феодалдарының сыртқы саясатының жандануымен сипатталады. Қоқан хандарының шабуылы Қоқан хандығының басқа халықтарымен бірге ортақ жауға жиі қарсы шыққан қазақ халқының белсенді қарсылығына тап болды. Қазақ халқының Қоқан хандарына қарсы азаттық күресінің тарихы бойынша нақты жұмыстар жоқ екенін атап өткен жөн. Алайда, бұл мәселенің кейбір аспектілері революцияға дейінгі, кеңестік және қазіргі тарихшылардың зерттеулерінде қамтылды. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аудандарын бағындыра отырып, Қоқан феодалдары жергілікті халыққа қатаң қысым көрсетті. Қазақ халқының иығына ауыр жүк салудың тармақталған жүйесі енгізілді. Қоқан хандарының қатыгездігі қазақ халқының қарсылығын тудырды. Бастапқыда қазақтардың жаулап алушыларға қарсы күресінің дәстүрлі түрі далаға терең қоныс аудару болды. Алайда, қазақ халқы хандықтың басқа халықтарымен бірге өз қанаушыларына қарсы ашық соғыс жүргізді. Кейбір жағдайларда қазақтардың өздері отрядтар ұйымдастырып, қоқаншылыққа шабуыл жасап, қарсылық көрсетуге тырысты. Мұндай сапарлар кейде қазақ милициясы үшін сәтті аяқталды. Бұл күштер тең болған кезде болды. Алайда, көбінесе олар нәтижесіз аяқталып, көнбейтіндерді "жазалау" үшін Қоқан әскерлерінің күшейтілген контингентін қазақ көшпенділеріне жіберуге алып келді. Жалпы, ХІХ ғ 50-ші жылдардың басы Қоқан хандығының бағынышты халықтарының жаппай көтерілістерімен сипатталады. Атап айтқанда, Манап Ормон басқаратын қырғыз сарыбағышы тайпасы Қоқан ханына мойынсұнудан бас тартты. Көтерілісшілер Котмалды бекінісіндегі Қоқан әскери гарнизонын талқандап, бекіністің өзін қиратты. Қыста біршама басылып, 1858 жылдың көктемінде жаңа күшпен көтеріліс басталды. Мырза-Ахмедтің ең жақын туысы Мырза-бидің Шымкент маңында көшіп келген қазақтардан зякет жинау әрекеті соңғысының наразылығын тудырды, олар Қоқан отрядын толығымен жойды. Осыдан кейін Түркістан және Сырдария қазақтарының сөз сөйлеуі басталды. Көтерілісшілер саны 20 мыңға жетті. Көтеріліске кішкенте-шикті, дулат, бестамғалы, қоңырат, Қыпшақ, Арғын, найман руларының қазақтары қатысты. Түркістандық қоңырат, найман, қыпшақ, арғын руларының қазақтары көтеріліске 1858 жылы мамырда қосылды. Көтерілісшілер Ташкент билеушісі Мырза-Ахмедтің ауысуын талап етті. Түркістанға жақындаған көтерілісшілер оны қоршауға алды. Түркістандық Бек Мырза-Нияз 17 мамырда шабуылдауға тырысты, оның барысында ол бірнеше көтерілісшілерді тұтқындап, Яна-Курганскийге көмекке жіберді. Уақытша сәттілікке жігерленіп, Мырза-Нияз 1858 жылы 3 маусымда жаңа шабуыл жүргізді, алайда бүлікшілер жауды батыл қарсы алып, оны ұшып, айтарлықтай зиян келтірді. Мырза-Нияздың өзі тұтқынға түсе жаздады. Қоршаудағылардың жағдайы барған сайын сыни бола бастады. Содан кейін Мырза-Нияз бүлікшілерге жалған заң бұзушылықтар үшін өкінетін және көбірек қысым жасамауға уәде беретін және толқуды тоқтатуды сұрайтын Декларациямен жүгінеді. Көтерілісшілердің атынан олар сайлаған хан Аликен жауап берді. Ол Мырза-Нияз Ташкентке кетіп қалса, ал Аликен 35 жыл бұрын Түркістаннан қоқандықтардың кесірінен қуылып, Бұхарда қайтыс болған ағасы Тоғай-хан секілді Түркістанның ханы атанса халық тыныштық туралы ойлауына болады дейді. жүктеу/скачать 90,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|