303
киргизской степи и Оренбургского края». Оренбург, 1910) жұмысын
қоспағанда, бірде-бір ғылыми жұмыс болмаған.
Исламның тірі жанды бейнелеуге тыйым салуы оларды бейнелеу
өнері саласынан шығарып тастауға әкелді. Осының нәтижесінде
исламға дейінгі дәуірде жасалған адамның тас мүсіндерінің орнына,
кескінсіз құлпы тастар (стеллалар) пайда болды. Ою өнерінде де даяр
қалыпқа үйірлік ерекше жоғары бағалана бастады.
Алайда ертедегі өнер дәстүрлері ізсіз жоғалған жоқ. Оның дәлелі,
археологиялық ізденістер кезінде табылған керамика бұйымдары,
қоладан құйылған қазандар, сонымен қатар архитектуралық керамика,
арасында жануарлардың суреттері жиі кездесетін, жартастардағы
суреттер
1
.
Қазақтар тұрмыстық жағдайларына сәйкес еңбек үрдісі
барысында өзінің қолданбалы өнерін дамытты
2
. Қазақтар өз
қажеттілігі мен талғамдарына сай бірінші қажеттіліктегі бұйымдарды
жасады, алғашында олар тек ғана рулық, жанұялық және жеке бастың
мұқтаждығын қамтамасыз етсе, ал кейіннен саудалық айырбасқа да
пайдалана бастады.
Бұл бұйымдарды жасау үшін негізгі материалға жүн, тері,
сүйектер және мүйіздер пайдаланылды. Нақ осы материалдардың
қолданылуы,
қазақтарда
шаруашылықтың
негізгі
түрі
мал
шаруашылығы болуымен түсіндіріледі.
Қазақ халқының көшпелі тұрмысы көрініс тапқан, материальдық
мәдениеттің көңіл аударарлық ескерткіші – киіз үй болып табылады.
Ол киізбен қапталған ағаш сүйенішті күмбез тәріздес жаппа түрінде
болады. Киіз үйге қажетті заттардың барлығы әр түрлі түсті ою-
өрнекпен безендірілетін. Киіз үйлердің іші шидан (шым ши) жасалған
полихромды тоқымамен, көп түрлі түсті киізден жасалған тоқымалы
кілемдермен, тықыр кілемдермен, кестелі перделермен (шымылдық),
сандықтарға арналған өрнекті тыстармен және т.б. безендірілетін
болған
3
.
Қазақтарда кең тараған қолданбалы өнер түрі – ою болды. Ол
киімді, тұрмыс заттарын, зергер бұйымдарын безендіруде, ағаш,
сүйек, темір және тастағы ойма суреттерде қолданылған.
Оюлау техникасы тіпті әр түрлі болады. Бұл киізге өрнекті басу
және апликация да, мозаикалық әдісте, және көптеген басқалары.
Қазақ оюының тақырыбы сан алуан. Олар негізінен халықтың
қоршаған табиғатқа, болмысқа эстетикалық қатынасын көрсеткен.
Осыған сәйкес алғашында өсімдіктен жасалған, ал кейіннен жасанды
1
Қар.:
Достарыңызбен бөлісу: