«Қазіргі заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтары». Жоспар
жүктеу/скачать 28,31 Kb.
|
философия
|
«Қазіргі заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтары». Жоспар: Құндылық дегеніміз не? Этика дегеніміз не? Қазақ жастарының өмірлік құндылықтары Құндылықтарға әсер ететін факторлар Этикалық құндылықтарға мән берген қазақ жастары. Құндылық адам үшін неғұрлым маңызды, біз сол үшін ең жоғары баға төлеуге дайынбыз. Философиялық көзқарас құндылық бағдарларды тұлғаның тұрақтылығын, мінез-құлық пен қызметтің белгілі бір түрінің сабақтастығын қамтамасыз ететін және қажеттіліктер мен мүдделер бағытында көрінетін сананың негізгі осі ретінде анықтайды. Құндылықтар - қоғамдық өмірдің маңызды рухани реттеушілерінің бірі: олар мақсаттарды, мұраттарды негіздейді, адамның қоршаған әлем оқиғаларына және өзіне қатынасын анықтайды.Адамның құндылық бағдары оның жеке басының ең маңызды сипаттамасы болып табылады, өйткені олар оның сыртқы әлеммен қарым-қатынасы мен қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтайды, мінез-құлқын анықтайды және реттейді. Өзінің құндылық бағдарларын түсіне отырып, адам әлемдегі өз орнын іздейді, оның өмірінің мәні мен мақсаты туралы ойланады. 1 Жалпы этика дегеніміз не? Этика- қарапайым ғана адамзаттық құндылық, мінез-құлық ұғымдарымен тұспа-тұс келеді. Діни ,ұлттық , жалпыадамзаттық , нормативтік,теориялық тұрғыда қарастырылатын этиканың да сан түрлі бағыттары белең алады. Қазіргі заман жастарының этикалық құндылықтарын "қазақ жастары" емес "Қазақстандақ жастар" етіп ажыратамыз. Қазақстандық жастардың құндылықтарын,оның ішінде ақыл-ой,білімін дамыған мемлекет жастарымен салыстыру ақымактық. Дамыған ел жастарының дамушы мемлекет жастарынан тек бір айырмасы- жаңа технологиялық жүйеде жатыр,ал жаңа заман талабына сай кез-келген құралдарға машықтану көп уақытты қажет етпейді. Сондықтан да жастарды білім деңгейі бойынша бір саты төмен қою қателік .Атап өткендей жас буынның білім алуға құштарлығы жоғары,дегенмен , статистикалық мәліметтер 300 мыңдай тұлғаның құндылықтарға аса ден қоймайтындығын дәлелденген. Негізгі себептері: орта мектепті тәмамдаған соң әскерге кету және оралғаннан кейінгі жалғасы таппаған білім, ерте жастан отау құру, отбасылық жағдайлар мен білім ордаларының жоқтығы, тілдің шұбарлануы,нақтырақ айтқанда патриоттық сезімнің өлуі не болмаса қазақ этнонимінің орыстану процесі.2 Қазақстанның қазіргі жастары - бұл елеулі саяси, әлеуметтік және экономикалық қайта құрулар кезеңінде туып-өскен ұрпақ. Бұл әлемге өзіндік көзқарасы бар, өз ұстанымымен және құндылықтарымен ерекшеленетін жастар. Қазіргі уақытта қазақстандық жастардың құндылықтар жүйесі өткен ұрпақ құндылықтарынан айтарлықтай өзгеше. Жастардың құндылық бағдары екі негізгі аспектінің әсерінен қалыптасады. Оның біріншісі - моральдық қатынастардан, гуманизмнен, қайырымдылықтан көрінетін рухани мазмұн. Екінші аспект жастардың құндылық бағдарына әсер ете отырып, соңғы онжылдықтарда үлкен өзектілікке ие бола бастады - бұл индивидуализм, рухани құндылықтардан материалдық құндылықтардың жиі басымдығы. Қазіргі заманғы жастардың өмірінде басты басымдықтар - табысты мансап, отбасы, достық, пайдалы байланыстар құру, өзін шығармашылықпен немесе хоббимен жүзеге асыру мүмкіндігі.1 Қазіргі қазақстандық жастардың негізгі өмірлік құндылықтары: отбасы, достары мен денсаулығы, қызықты жұмыс, ақша және әділеттілік (қазіргі кездегі құндылықтың маңызы артып келеді). Діни сенім өмірдегі басты жеті құндылықты жабады. Басқаша айтқанда, қазіргі жастардың құндылық бағдары - бұл отбасын құру, денсаулық сақтау, адами капиталды қалыптастыру және дамыту. Адам қоры өзінің жалпыланған түрінде болашақта инвестициялау арқылы адамға жоғары кірістер алуға мүмкіндік беретін білім, білік, дағды, денсаулық және т.б.3 Қазіргі қазақстандық жастардың құндылық бағдарын ескере отырып, олардың кейбіреулері адам капиталы құрылымында белгілі бір орын алады деген қорытынды жасауға болады. Мысалы: сапалы білім - бұл адами капиталдың құрамдас бөлігі, сонымен қатар қазіргі заманғы жастардың құндылықтарының бірі, өйткені дәл осы мектеп бітіргеннен кейін жастардың жұмыспен қамтылуының кепілі болып табылады.1 Қазіргі жастар көбінесе құндылық бағдарды қандай да бір мақсаттар ретінде қабылдайды, не қол жеткізгісі келеді, не алғысы келеді, мейлі ол отбасы, жұмыс немесе шығармашылық табыс. Қазіргі заманғы қазақстандық жастарды ақша мен материалдық байлық қана емес, көпшілік кейде сенеді. Материалдық құндылықтардан гөрі сенім мен шығармашылық сияқты рухани құндылықтар маңызды болды. Жетістікке келетін болсақ, қазіргі заманғы жастар жеке қасиеттер мен жастардың шығармашылық әлеуеті оған жетуге барынша көмектеседі деп санайды.1 Жалпы алғанда, қазақстандық жастар өздерінің құндылық шеңберін қал- ыптастыру сатысында деп айту керек. Мұнда бірнеше факторлар маңызды рөл атқарады. Ең алдымен, бұл батыстану және нарықтық психология ағыны. Екінші процесс - мемлекеттік идеологияның әсері. Үшіншісі - рухани және мәдени дәстүрлерді жаңғырту. Дәл осы ағымдардың араласуы қазақ жастары деп аталатын жаңа әлеуметтік шындықты қалыптастырады. Сонымен қатар, жастар өздерінің болашағы туралы оптимистік көзқарасқа негізделген. Білікті көпшілік өмірдегі жетістікке және олардың әл-ауқатының жақсаруына сенеді.4 Қазіргі заман жастары, атап айтсақ Тәуелсіз мемлекетте өмір сүріп жатқан жас буын XX ғасыр жастарынан айтарлықтай айырмашылық жасайды. Бірақ, бұл жастардың жалпыадамзаттық құндылықтардан түбегейлі арылды дегенді білдірмейді. Әрине ,бәрі бірдей саналы емес,есесіне білім деңгейі тұрғасынан қазіргі жастардың мүддесі аса жоғары. Өз кезегінде білімге құштар жас буынның негізгі тобы ілесіп келеді. Заман жастарының бойында - байсалдылық , рахым,қанағат,ұждан этикалды қасиеттері толық қалыптаспағанымен, алға ұмтылу,қайсар мінездері әлі де болса көрініс табады. 4 Этиканы басқалай тұрғыда іс-әрекет пен сөйлеу мәнері бойынша бөліп қарастыруға болады. Мысалы,жас буынның қазіргі сөйлеу тілі кітап тілінде сайрайды. Оған дәлел, қазақ сөздіктерін жазғанда негізгі диалект сөздердің үлкендер арасында ғана кең қанат жаюы. Жағымсыз тұсы:тілдың шұбарлануы. Іс-әрекеттік типтері бойынша волонтерлік қызметтерді аркау етуге болады, жағымсыз тұсы-көше тәрбиесінің қисынсыз әрекеттері (бұл құрамға қоғамдық орындағы оқушы мен қарт арасында жиі туындайтын кикілжің).4 Қазіргы заманғы Қазақстан жастарының этикалық құндылықтарын көркейтуде - патриот ұғымдары жиі қолданылады. Жастарды мейлінше сауатты, білімді,рухани және ішкі құндылықтарға бай ету Елбасы жолдауларында да көрініс табуда. Қоғамда жастың ғана емес,адам мен адамның бір-біріне деген шын ілтипат,істері ерекше орын алады. Бұны қарапайым ғана дәрігер мен кішкентай бала деп те қарастырсақ болады.4 Қазақ тарихының сахнасынан орын тепкен арпалыстар мен қиындықтарға толы кезеңде халқымыздың ұлы ақыны Мағжан Жұмабаев: «Мен жастарға сенемін»,- деп бекер айтпаса керек. Дамушы ел ретінде мемлекет болашағы қазіргі жастар, келешек ұрпақ болғандықтан, олардың этикалық құндылықтары назар аударарлық маңызды тақырып. Ең алдымен « этикалық құндылықтар дегеніміз не? »,- сұраққа жауап берсек. Адам бойындағы ең бірінші табылуы қажет қасиет адамгершілік екені сөзсіз. Этикалық құндылық аясына сыпайы сөйлеу, орнықты жүріс-тұрыс, ізет- кішіпейілділік, білімдарлық қасиет, салт-дәстүрден бастап өзін-өзі ұстауда көрініс табатын мораль, принциптер мен стереотиптер, адамгершілік қасиеттер, сонымен қатар мейірім мен мәдениет тән. Жалпы бір сөзбен айтқанда, тізімі бітпейтін адами құндылықтардың барлығы осы бір ғана «этикалық құндылық» ұғымына сыйып тұрғандай. Ал қазіргі жастардың этикалық құндылықтары туралы не айта аламыз? Заман ағымы бір орынында тұрған емес, соған сай қазіргі таңда біз экономика мен технологияның қарыштап дамыған кезеңінде өмір сүріп жатырмыз. Ата-баба арманы орындалып, зайырлы тәуелсіз мемлекетке айналдық. Бір мемлекетті жою үшін білім беру жүйесін бұзу жеткілікті, сол себепті дәл қазіргі сәтте жастардың білімге деген құштарлығына, техника тілін түсінулеріне баса назар аударылады. Соған сай, ізгілік белең алған ортада Қазақстанның жаңа буыны жаңа жетістіктерімен қуантуда. Ойын еркін жетізе алатын, шаршы топ алдында пікірін нақ айтатын жас буын келе жатыр деп айта аламыз. Қазақ маңдайына жарық жұлдыз боп біткен ақын Ілияс Жансүгіров өз сөзінде: Жас мұраты, білім, тәлім — талабы...
|