Б. Б. Ахметов Редакциялық алқа

143 
 
 Қазақстанда  кешенді  Географиялық  зерттеулер  1938  жылы  КСРО  Ғылым 
Академиясының шешімімен дербес құрылым ретінде құрылған ғылым академиясының Қазақ 
филиалы жанындағы география Секторында жүргізіле бастады. 
1983 жылы Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Қаулысымен Сектор Қазақ КСР Ғылым 
академиясының құрамында География институты болып қайта құрылды [1]. Қазіргі уақытта 
География институты - Қазақстандағы географиялық бейіндегі көне зерттеу орталықтарының 
бірі және Орталық Азия аймағында осы бағыттағы жалғыз институт. 
География  -  қоғамдық-гуманитарлық  (экономикалық,  әлеуметтік,  саяси  география, 
халық  географиясы,  еңбек  ресурстары  мен  туризм,  демография  және  т.б.  мәселелер)  және 
табиғи (климаттың өзгеруі, жер үсті суларының гидрологиясы мен ресурстары, гляциология 
және геокриология, геоморфология, ландшафттану, геоэкология мәселелері), олардың өзара 
іс-қимылында  экологиялық  негізделген  табиғат  пайдалану  мен  салалық,  ұлттық  және 
аймақтық деңгейлердегі орнықты дамудың негізі ретінде құрайтын жалғыз ғылыми пән. 
География  техникалық  ғылымдар  санатына  жатпайды,  сондықтан  ол  техникалық 
жобаларды,  техникалық  регламенттерді  әзірлеумен,  техникалық  құрылғыларды  құрумен 
айналыспайды.  Демек,  География  институтының  зерттеулері  әлемдегі  ұқсас  бейіндегі 
ғылыми  мекемелердегі  сияқты,  анықтау  бойынша  технологияларды,  техникалық 
регламенттерді және нақты техникалық проблемаларды әзірлеумен байланысты емес. 
Тәуелсіздік  жағдайында  институттың  зерттеулері  жаңа  серпін  алды,  өйткені 
географиялық  ғылым,  бүкіл  әлемдегі  сияқты  Қазақстанда  сұранысқа  ие  болды.  Бұл 
климаттың өзгеруі  және азық-түлік қауіпсіздігі, тұщы судың жетіспеушілігі, мұздықтардың 
тозуы,  табиғи  қауіптердің  жандануы  (су  тасқыны,  сел  және  метеорологиялық  тәуекелдер 
кешені).) және т. б. 
Институттың  аталған  зерттеу  бағыттары  стратегиялық  дәрежеге  жатады  және  төрт 
негізгі блоктарға біріктірілген: 
•  Климаттың  және  шаруашылық  қызметтің  өзгеруін  ескере  отырып,  Қазақстан 
Республикасының  жер  үсті  суларының  ресурстары  мен  режімін  бағалау  және  болжау, 
орнықты  дамудың  негізі  ретінде  Қазақстан  Республикасының  су  қауіпсіздігін  қамтамасыз 
етудің географиялық негіздерін әзірлеу. 
•  Қауіпті  табиғи  құбылыстардың,  табиғи  апаттардың  және  қоршаған  ортадағы 
экологиялық  қауіпті  өзгерістердің  әлеуметтік-экономикалық  салдарларын  бағалаумен 
олардың пайда болу және таралу заңдылықтарын анықтау. 
•  Республиканың  табиғи  ресурстық  әлеуетін  бағалау,  табиғатты  ұтымды  пайдалану, 
қоршаған  ортаны  қорғау,  экологиялық  тұрақсыз  табиғи-экономикалық  жүйелерді  қалпына 
келтіру  жөніндегі  ұлттық  және  аймақтық  бағдарламалардың  ақпараттық-аналитикалық 
базасын дамыту. 
•  Заманауи  географиялық  ақпараттық  технологияларды  қолдана  отырып,  ұлттық, 
аймақтық және салалық деңгейлердегі географиялық жүйелерді атластық картаға түсіру. 
Сонымен қатар, бірқатар жобалар жүзеге асырылуда, олардың әкімшілері - ҚР Ауыл 
шаруашылығы министрлігі, Маңғыстау облыстық әкімдігі болып табылады. 
География  институты  шетелдік  серіктестермен  бірге  бірқатар  халықаралық 
жобаларды іске асыруға белсенді қатысады, соның ішінде Ньютон-аль-Фараби Бағдарламасы 
бойынша Абериствис университетімен «Табиғи және антропогендік факторлардың әсерінен 
климаттың  тез  өзгеруі  жағдайында  Оңтүстік  Қазақстанда  су  ресурстарын  басқару  жүйесін 
дамыту туралы»  жобасы бойынша (09/21/2015 12.12.2015) және  «Қазақстандағы климаттың 
өзгеруі,  су  және  азық-түлік  қауіпсіздігі»  (07.21.2015-31.12.2016),  Рединг  қаласы 
(Ұлыбритания), Колорадо университетінің (АҚШ) Басқарма мүшелерімен «Биік таулық Азия 
гидрологиясындағы мұздықтар мен маусымдық қар жамылғысының рөлін бағалау» жобасы 
бойынша (2013-2016), ЮНЕСКО-мен «Жер асты сулары - Приташкен трансшекаралық сулы 
горизонты» жобасының әлеуметтік-экономикалық аспектілері туралы. 
География  институты  -  қызметі  Қазақстан  үшін  ғана  емес,  сонымен  қатар  Орталық 
Азия аймағы елдері үшін де өзекті стратегиялық маңызды міндеттерді шешуге бағытталған, 

144 
 
табысты  ғылыми  ұйым.  Оның  зерттеу  нәтижелерінің  қажеттілігі  болашақта  да  арта  түседі 
[2]. 
Елімізде  және  өңірде  қоғамдық  сананың  қалыптасуында,  сондай-аақ  география 
ғылымының  аймақта  одан  ары  дамуында  географ  ғалымдар  мен  экономистердің,  қоғам 
қайраткерлері  мен  саясаткерлердің  еңбектері  маңызды  рөл  атқарады.    Осы  бағытта  үлкен 
еңбек  сіңірген  ақын-жазушылар  шығармаларынан  жазушы  жерлесіміз  Ә.  Кекілбаевтың  
«Үркер»,  «Плеяды  -  созвездие  надежды»,  «Аңыздың  ақыры»  және  т.б.  еңбектерін  атап 
көрсетуге болады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.Жаһандану  жағдайындағы  азақ-түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  жолдары  мен 
дамыту бағыттары. А.Д.Демеев. Алматы 2007 
2.Шөл-ауыл шаруашылығы-азық-түлік қауіпсіздігі. А.Д.Демеев. Алматы,  2008. 

жүктеу/скачать 2,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: