Б о р л и қ асос и с ў збоши
йўқдан бор бўладиган куч - масофа хосияти ва у - бутун олам торайиш қонуни
жүктеу/скачать 200,69 Kb.
|
БОРЛИК АСОСИ 2019
| йўқдан бор бўладиган куч - масофа хосияти ва у - бутун олам торайиш қонуни, борлиқ асосининг бош-бошланғич холат вазияти учун энг мухум асос ва асосий билиш қоидаси хисобланади.
Бугунги кунгача, борлиқ ходисаси ва борлиқ масаласи, умумий фалсафа доирасида умумий тарзда ўрганилган бўлса ҳам, шу борлиқни «астрономия», «астрофизика» ва «физика» фанлари доираси ичида ўрганилган ва тадқиқ қилинган. Сўнги пайтларда: "КОСМОЛОГИЯ - коинот ҳақидаги таълимот. К.нинг наз-рий заминини асосий физик наз-ялар (нисбийликнинг умумий наз-яси, майдонлар наз-яси ва б.) эмпирик асосини галактикадан ташқари астрономия ташқил этади. Космологиянинг умумий хулосалари мухум илмий ва фалсафий аҳамиятга эга. Илк космологик тасаввурлар Демокрит, Пифагор, Аристотельларниг таълимотларида учрайди. Геоцентрик ва Гелио-центрик наз-ялар ҳам коинотни ўрганишда катта аҳамиятга эга бўлди. Хозир-ги К.нинг пайдо бўлиши А. Эйнштейннинг тортилиш релятивистик назариясининг вужудга келиши ва галактикадан ташқари коинот жисмларини ўрганадиган астраномиянинг пайдо бўлиши б-н боғлиқдир. А Фридманнинг (20-а.нинг 20-й.) тадқиқотларида вакт бўйича узгарувчи коинот модели яратилади. Хоз. вактда Г.Гемов томонидан «қайноқ» Коинот моделлари илгари сурилган ва асосий эътибор коинот физикасига каратилмокда. Зарраларнинг холати ва Коинот кенгайишининг турли боскичларида юз бе-радиган физик жараёнлар Космологияда ўрганилади. Тортишиш қонуни б-н бирга термодинамика қонунларига, ядро физикаси ва элементар заррачалар физикаси маълумотларига катта эътибор берилмокда. Галактика атрофидаги заррачаларнинг антизаррачалардан кўп микдордалиги ва макон-вакт топо-логияси масалалари хоз. Космологияда кўпроқ ўрганилмоқда"., деб билдири-лади «космология» тўғрисида. (Қаранг: «ФАЛСАФА - қомусий луғат. Тош-кент - 2004. 207-бет). Ушбу иловадан кўриниб турибдики, бирор бир масала бўйича шуғулланувчи соха «фан», яъни Коинот тизими ва унинг физикасини илмий тадқиқ қилувчи «фан» «космология» экан. Ва бу «космология»-нинг Коинот тизимини илмий тадқиқ қилишда «физика» фани «назарияси»-дан фойдаланаётганликлари ва шу назариялар асосида ўрганилаётганлиги, бизни жуда уйлантиради. Сабаби, «физика фани» ишлаб чиқарган «тортишиш» назарияси, юқорида айтилгани-дек, коинот тизимининг бош-бошланғич холати учун асоссиздир. Ва шу ўринда, уша «ФАЛСАФА - қомусий луғат»-да «Коинот»-га берилган изохни бериб ўтсак «космология»- фанининг бош-бошланғич холатга берган бахоси қандай бўлганлигини билиб оламиз: "КОИНОТ ( юн. космос) - инсон яшаб турган Ер сайёрасини ураб турувчи осмон жисмлари тизимини номланиши. Коинотнинг чегараси ва нихояси галактика б-н боғлиқ, чунки галактика миллиардга якин юлдузларни ўз ичига олади. Коинот объектлари ва космик системаларни келиб чиқиши ёки эволюциясини яхлит холда космология ўрганади. Космология эса космик объектларни туғилиши ҳақидаги таълимотлар мажмуидир.??? (ушбу уч сурок муаллифники). Хоз. замон фани К. ҳақида турли гипотеза ва илмий нуқтаи назарга эга. Илмий нуқтаи назардан Коинот бундан миллиард йил аввал буюк портлаш натижасида юзага келган"-лигини ва шу коинотнинг " Катта портлашда газсимон модда мавжуд..."-лигини ва " У ўта зичлашиб ва сийраклашиб тур"...-ганлиги, "...Портлаш натижасида турли зичликдаги бўлаклар пайдо бўлди..., ... Космология фанининг объекта коинотдир. Космология деб галактиканинг ҳам назарий, ҳам амалий жихатдан шу бугун ўрганилиши мумкин бўлган кисми тушуналади". (Қаранг: уша китоб, Ф.к.л. 198-бет). Агар биз, юқорида келтирилган иловаларга ўхшаш яна бир нечасини шу борлиқ асоси масаласини илмий ҳал қилиб бўйича киритсак, борлиқ ходисасининг асоси у ёқда турсин, борлиқ масаласининг энг мухум туб хусусиятлари-ни унитиб қўйишимиз хеч гап эмас. Чунки, юқорида, «Коинот» тушунчасига берилган изохга эътибор беринг: «КОИНОТ инсон яшаб турган Ер сайёрасини ураб турувчи осмон жисмлари тизимини номланиши», деб берилган. аслида эса, Коинот - қуёш, Ер ва сайёраларни ташқил этган осмон, фазо ва само тизимининг умумий номидир. Агар, «...осмон жисмлари тизими...» каер, деган савол туғилса, у холда қуёш тизими кўрсатилади. Агар коинот тизими нимадан иборат деган ўринли савол туғилса, унга жавоб, очиқ фазо, чексиз само ва бўм-бўш осмон мисол бўла олади. Яна уша жойдан мисол келтирамиз, яъни: "...Коинот объектлари ва космик системаларни жүктеу/скачать 200,69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|