Баѓалау ќызметініњ ±йымдыќ-ќ±ќыќтыќ реттеу



жүктеу/скачать 1,11 Mb.
бет103/114
Дата13.05.2022
өлшемі1,11 Mb.
#142952
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   114
Байланысты:
курс лекции бағалау к.о 2

Жалғалық төлемді есептеу

№
р/н.

Аты

Ғимарат инв. №12

Ғимарат инв. №13

Ғимарат инв. №14

Ғимарат
инв. №15

Ғимарат инв. №16

Объект бойынша барлығы

1

Қолдануға енгізу жылы

1989

1975

1970

1968

1971




2

Баланстық құны а.б/ш.м.

116,7

382,8

419,2

1591,4

2303,6

4813,8

3

Тозу, а.б/ш.м.

14,1

108,6

151,7

596,4

778,0

1648,8

4

Қалдық құны,
а.б /ш.м.

102,6

274,2

267,5

995,0

1525,6

3165,0

5

Соғу ауданы, ш.м. соның ішінде

903,6

684,0

158,0

733,7

378,6

2857,9

5.1

Үй астылар

-

-

-

-

-

-

5.2

Жартылай үй астылар

-

-

-

-

-

-

5.3

Бірінші қабат

750,0

684,0

158,0

733,7

378,6

2704,3

5.4

Техникалық қабат (шатыр-дың асты)

153,6

-

-

-

-

153,6

6

Кт

0,89

0,75

0,7

0,68

0,71




7

Кс

1,5

0,8

1,5

1,5

1,5




8

Кт

0,3

0,3

0,5

0,5

0,3




9

Кз

1,25

1,25

1,25

1,25

1,25




10

Кад.тұрм

0,87

0,93

0,73

0,79

0,71




10.1

К1

0,48

0,54

0,32

0,52

0,32




10.2

К2

0,05

0,05

0,10

0,16

0,05




10.3

К3

0,27

0,27

0,27

0,27

0,27




10.4

К4

0,07

0,07

0,04

0,04

0,07




11

Ки

0,75

0,75

0,75

0,75

0,75




12

Кқ

1,5

1,5

1

1

1,5




13

Бап, а.б./ш.м. жылына

500

500

500

500

500




14

Ап а.б./ш.м. жылына

249,50

117,70

179,64

188,86

159,50




15

Бағалау зерза-ты бойынша жылдық жал-ғалық төлем мөлшері, а.б /ш.м

224376

80510

28383

138567

60066

531902

Қолданылатын коэффициенттердің бағыты мен есептелуі
Тозу коэффициент Кт = (тозу пайызы) 100%
Құрылыс материалының сапа коэффициенті Кс:

  • Кірпіштік – 1,5

  • Металдық – 0,8

Құрылыс түрі коэффициенті Кт:
Алматы ауданы территориясы – Кз = 1,25
Адам тұрмайтын жай сапасының коэффициенті: Кад.тұрм = К1+К2+К3+К4.
К1:

  • Жеке тұратын ғимарат – 0,54;

  • Құрылыстың жерге соғылған-қайта соғылған бөлігі – 0,32;

  • Техникалық қабат - 0,25;

  • Жартылай үй асты жай – 0,22;

  • Үй асты жай – 0,19.

К2:

  • Су құбыры, канализация, ыстық/суық су, орталықтан жылыту – 0,27;

  • Су құбыры, канализация, орталықтан жылыту – 0,16;

  • Су құбыры, канализация-0,10;

  • Басқалары – 0,05.

К3 (тұтас территорияларды қолдану):

  • Қоршалған 0,27;

  • Қоршалмаған – 0,16;

  • Жоғы - 0,10

К4 (жайдағы төбе биіктігі):

  • 3 м-ден жоғары – 0,07;

  • 2-ден 3 м-ге дейін – 0,04;

  • 2,6м-ден – 0,02.



0,75-ден 2,5-ке дейінгі Ки - ыңғайлық коэффициенті (мүлікті басқаруға сәйкес комитетпен анықталады; коммерциялық қолдану ыңғайлығына қарай көліктік магистральдардан, темір жолдардан, станциялардан, автотұрақтардың қашықтығын, орналасуын бейнелейді,).
Кқ қызмет түрінің коэффициент

      1. өндіріс және басқа да қызмет түрлері;

      2. 1,5 – қойма жайлары.

Жалғалық төлемнің базалық мөлшері (Бжт).
Жалғалық төлем (Жт).
ҚҚС-ны және арнайы республикалық салықты санау салық инспекциясының нұсқауы бойынша тиісті бюжеттерге жалға алушымен жүзеге асырылады.
Ғимараттардың бағаланатын кешені үшін жалғалық төлем жылына 531902 соманы құрайды, ол ең сипатты жылдың (есепті жыл: 2004 жылдың 1 айы қосу 2005 жылдың 11 айы) потенциалды жалпы табыс (ПЖТ) ретінде алынады. Барлық жайлар бойынша жалға беру пайызы 100%-ға тең деп қабылданған, жалғалық аудандарды толық емес жүктеудегі шығындар таза операциялық табысты есептеу кезінде есепке алынады.


Таза операциялық табысты есептеу




Мың. теңге

Әлеуетті жалпы табыс

531,9

Қолданушылық шығындар:

250,3

  • объектіны басқару

60,0

  • қызмет көрсететін персоналды ұстауға шығындар

30,0

  • коммуналдық қызметтер

-

  • жерге салық

57,0

  • мүлік салығы

63,3

  • жылжымайтын мүлік объектісін басқарудан шығындар

40,0

Операциондық табыстан шығындар (ОТШ)

281

  1. Есепте алынбаған салықтар:

    • Табысқа салық;

    • Жалақы нысанынан қаржы бөлу

    • Автомобиль жолдарын қолданушыларға салық.

  2. Қолданушылық (операциялық) шығындар жылжымайтын мүлік объектісін иемденумен және қолданумен байланысты шығындарды көрсететді:

    • Объектіні басқару: шығындардың бұл түрін операциялық шығындарға қосу арқылы жылжымайтын мүлік объектісінің табыс көзі ретіндегі ерекшеліктермен байланысты. Банктегі ақша салымын иемденуден ерекше жылжымайтын мүлікке иемдену объектін басқару бойынша белгілі бір күштерді талап етеді. Жалпы басқару шығындарын қоса отырып, жалға беруден жалпы табыстың бөлігі жылжымайтын мүлік объектісін тікелей объектімен емес, басқарушы күші арқылы пайда болады.

Объектінің берілген түрі басқаруға шығындардың жалпы табыстан 11,3%-ды, яғни жылына 60,0 мың а.б құрайды.

  1. Тұрақты шығындар:

    • Жер салығы шаршы метрге 3 тг. мөлшерінде анықталған және жер телімінің жалпы ауданы 1,9 га-ны жылына 57 мың а.б құрайды.

    • Мүлік салығы баланстағы мүліктің қалдықты құнынан 2% болған жағдайда 63,3 мың. а.б құрайды.

Жылжымайтын мүлік объектін басқарудан шығындар жалға берілген жайлардың толық емес жүктелгенімен және жалғалық төлемнің толық алмауымен байланысты шығындар ретінде потенциалды жалпы табыстан 7,5% мөлшерінде анықталған. Есептеме сараптамалық талдау негізінде келтірілген.
Тікелей капитализациялау әдісі жылдық табысты құнға бір жылдық таза операциялық табысты капитализациялау коэффициентіне бөлу жолымен анықталады.


Шығындық тәсілі.

Бұл тәсілдің негізі орын ауыстыру қағидасы болып табылады, яғни инвестор жылжымайтын мүлік объектісіне үлкен соманы төлемейді.


Сонымен қатар жылжымайтын мүлік құны былай есептеледі:
НҚ=Қжер+Қжақсы—ЖТ+Тсалушы
мұндағы,
НҚ-шығын әдісін қолдану негізінде есептелген бағалау объектісінің нарықтық құны
Қжер-жер телімінің құны
Қжақсы-жақсарту құны
ЖТ-бағалау объектісінің жиынтық тозуы
Тсалушы-салушының табысы


Жер телімінің құнын есептеу
Талданылатын жер телімі бағаланатын мүліктік жиынының иесімен жеке меншік құқығының негізінде емес, ұзақ мерзімді жалға беру құқығының негізінде қолданылатындығын ескере отырып, бағалаушымен есептелген бағалау объектісін алдағы құндық талдауында бұл жердің нормативтік құны ескерілмейтіндігін айта кету керек.


Жақсарту құнын есептеу
Жақсарту құнын есептеу қайта өндіру немесе ауыстыру құны бойынша жүргізіледі. Бағаланатын ғимараттар-салыстырмалы түрде жақында салынған; бұл жағдайда оларды қайта өндірудің мақсатты бағасын анықтау мүмкін.
Бағалау объектісін қайта өндіру құны - бағалауды жүргізу мерзімінде жүзеге асатын, бағалау объектісіне ұқсас объектіні құруды ұқсас материалды және технологияларды қолдана отырып, бағалау объектісінің тозуын есепке алғандағы нарықтық бағадағы шығындардың сомасы.
Есептеу үшін қалпына келтіру құнының үлкейту көрсеткіштерінің негізінде үлестік шығындары бойынша бағалау әдісі.
Негізгі есептеу формуласы:


Қжақсы=ҚКҚ х ҚКҚед х Құр.көлемі х К69-84 х К84-20.11.2005 х Икқс

мұндағы,
ҚКҚ-бағалау объектісінің қалпына келтіру құны, ҚКҚ=∑КҚС эл.


ҚКҚед=ҚКҚҮК жиынына сәйкес қолданылатын объект-аналогтық құрылыс мөлшерінің қалпына келтіру құнының бірлігі.
К69-84-құнды қайта есептеу индексі
К84-20.11.2005-бағалау мерзімінде құнды қайта есептеу индексі
Икқс-1,2-ге тең қосымша құн салығын ескеретін коэффициент
Ғимаратты қалпына келтіру құнына есептеуге көшпес бұрын, бағаланатын ғимараттардың екі типті болады: кірпіштік қабырғалар және темір бетонды жабулар, олар тек материалды ішкі колонналармен ерекшеленеді, ал материалды сарайдың ғимараты – темірден жасалынған. Бұл ерекшеліктер К84-20.11.2005 -қайта есептеу индексінің әр түрлі мәнін қолдануды шарттайды.


Жетінші тарау


МАШИНАЛАР МЕН ҚҰРАЛ-ЖАБДЫҚТАРДЫ БАҒАЛАУ


7.1 Бағалау әдістерін классификациялау (талдау)

Машиналар мен құрал-жабдықтарды бағалау үшін, негізгі қорлардың басқа элементтерін бағалауда қолданылатын базалық механизмдер мен тәсілдер қолданылады:



    • Салыстырмалы

    • Шығындық

    • Табыстық

Бірінші екі тәсілді үшіншісіне қарағанда қарапайым деуге болады. Олар қатынастарға негізделіп, қарапайым жағдайларда күрделі экономика-математикалық есептерді талап етпейді. Бұл тәсілдерді қолданудағы негізгі проблемалар экономикалық емес, ақпараттық болып табылады. Аталған тәсілдердің әрқайсысының өз әдістері мен ақпараттық қамтамасыздандыруға өз талаптары және өзінің өте тиімді қолданыс аймағы бар.
Табыстық тәсіл және табысты капитализациялау әдісі машиналар мен жабдықтарды бағалаудың негізінде « жүйелеу бағасы » жағдайында қолданылады. Өйткені, негізінен бұл жағдайларда табыс ағымы мен шығындардың локализациясы, оның бағалау объектісімен арақатынасы мүмкін және мақсаты болады. Өндірістік-технологиялық жүйелерді бағалаумен қатар, ол бизнес құрайтын құрал-жабдықтарды (мысалы: қымбат көлік құралдары) бағалауда қолданылады. Осы құрал-жабдықтар арқылы төлем ақылы жұмыстар жүргізіледі. Бұл тәсілдің басқа меншік түрлерін бағалаудағы мәні жоғарырақ. Өйткені, ол Қазақстандағы әлі дамымаған жылжымалы мүлік, өндірістік мүлік нарығындағы оларды бағалаудың ақпараттық қамтамасыздандыру үрдісі мәселесінің ауыртпалығын, басқа тауарлар, қызмет көрсету, жұмыс күшінің дамыған нарығына апарады.
Салыстырмалы әдіс бойынша машиналар мен құрал-жабдықтарды бағалау әмбебап және анық, ал ұсыныс бағалары және сауда санағы бойынша бағаны анықтауда өте тиімді болып табылады. Бұл машиналар мен құрал-жабдықтарды бағалаудың негізгі тәсілі. Бұл тәсілде нарықтық ұқсастықтармен бірге, нарықтық емес ұқсастықтар қолданылуы мүмкін: мысалы, реформаға дейінгі объектілердің нарықтық бағалары, инфляцияның бағалық индекстері бойынша нақты бағалар ретінде көрсетілуі.
Салыстырмалы әдіс ауыстыру қағидаларына негізделген: сатып алушы (инвестор) бағаланатын мүлікке, оның орнына ашық, еркін және бәсекелестік нарықтағы сәйкес жаңа объектіге қарағанда көп ақша төлемейді. Осындай әдістердің тәжірибелік қолданылуы тиімді қызмет ететін нарық пен ол туралы әр-түрлі ақпараттың бар болуын білдіреді.
Салыстырмалы әдістің негізгі мәселелері – керекті ақпаратты, машиналар мен құрал-жабдықтардың нарықтық бағасын табу қиындығы; деректер базасын құру қиындығы; ұқсастықтарды (бағаланатын объектілерге ұқсас объектілердің құрамы мен сандық ерекшіліктерінің сәйкес келмеушілік дәрежесін есептегенде) таңдау қиындығы;
Шығындық тәсіл құнды бағалауда мынау жағдайға сүйенеді: баға, құн және өзіндік құн арасындағы айырмашылықтарға қарамастан, нарықтың қатысушылары құн мен бағаны, өндіріс және сату шығындарымен байланыстырады. Сондықтан, шығындық тәсілді қолданғанда, белгілі бір объекті өңдіру үшін (қайта өңдіру), оны қолдану аймағына жеткізу мен құрастыру үшін қажетті барлық бағалық құнды шығынды тікелей немесе жанамалық есептеу арқылы анықталады.
Басқа екі тәсілмен салыстырғанда шығындық тәсілдің негізгі кемшілігі – мүмкін болатын меншік иесіне объектің тиімділік дәрежесін әлсіз есептеу. Басқа екі тәсілдегідей тура есептелмей, жанама түрде өңдірістің орташа тиімділігі арқылы есептеледі.
Жеткілікті ақпарат пен керекті бағдарламалық қамтамасыздандырылған жағдайда объект бағасы, оның техникалық құрамы мен мағынасы арасындағы тәуелдігін білдіретін машиналар мен құрал-жабдықтарды бағалауда баға құраудың статистикалық (көпфакторлық) модельдерін құру мен қолдану өте тиімді. Мұндай модельдер объективті тәуелділіктерді көрсетіп, мынадай сұраққа жауап береді: берілген техникалық қасиеттер жағдайында қандай орташа бағаны күту керек. Басқа нарықтық факторлардың әсерін модельге түзету коэффициентін еңгізу арқылы ескеріледі.
Классификациялық көз-қарастан қарағанда, көпфакторлық статистикалық модельдер негізіндегі есепті, бір жағынан салыстырмалы тәсілдің бір тәсілі (одан шыққан баға, бағаланатын объектің нарықтық бағасы ретінде қарастырылады) ретінде қарастыруға болады; екінші жағынан, көпфакторлы модельдер негізіндегі есепті, шығындық тәсілге тән әдістердің ішіндегі біреуінің статистикалық модификациясы ретінде қарастыруға болады – нормативті-параметрлік; бөлшектік көрсеткіштер әдісі (берілген параметрге функционалдық тәуелділікті білдіреді).
Халықаралық және қазақстандық үлгісінде (стандартында) белгіленгендей, белгілі бір әдістің таңдалуы көбінесе ақпараттың ашықтығына, нарықтың және бағаланатын объектінің ерекшелігіне (өзгешелігі) ескертулер жүргізе отырып, бағалаудың нәтижесін беру керек. Егер барлық қолданылған әдістер өзінің әрбір элементін нарықтық ақпаратқа сүйене отырып қабылдаса, теоретикалық жағынан бұл дұрыс та болуы мүмкін, бірақ практикалық есептеулерде әр түрлі әдістермен алынған бағалық құнның мөлшері әр түрлі болады. Бұл өзгешеліктер елеулі болуы мүмкін, оны жеңу үшін әр түрлі мүмкіншіліктерді ұсынуға болады: түрлі әдістермен алынған орташаланған баға; бағаның интервалдарының тапсырмалары; алдыңғы қатарлы әдісті таңдау және басқа тәсілдер арқылы алынған бағаларды ескермеу.
Бағалаушы машина мен құрал-жабдықтарды бағалаудың әр түрлі әдістерін қолдануға құқығы бар. Ал асыра бағалау жағдайында жекелеген топтардың инвентарлық бірліктерін және нормативтік белгіленген индекстік көрсеткіш арқылы бағалауды қалдыру.
Бағалаудың құрамында қарастырылған, машиналардың және құрал-жабдықтардың әр түрлі топтарына бағалану қолданылуы мүмкін. Бірақ та, бағалаудың әрбір тәсілі кемшіліктері мен артықшылықтарға байланысты нақтылық пен дәйектілікті қамтамасыз ету үшін жалпы жағдайда бірнеше тәсілді қолдануға ұсынылады. Кейбір жағдайларда, оның нақты түрлерінің ерекшелігін ескеру керек. Бұған бизнесті құрайтын машиналар мен құрал-жабдықтар, лизингте қолданып жатқан және лизингке алынған машиналар мен құрал-жабдықтар жатады. Олар өңдірістік-технологиялық жүйенің біртұтас бөлінбеген жүйеде қарастырылады.


Салыстырмалы тәсіл


Жалпы қағидалар

Ең алдымен, айырбастау бағаны анықтаған кезде бұл әдістің өзіндік мәні бар. Яғни сату, кепілдікке беру, жалға бері, лизинг мақсатымен құнды бағалау туралы сөз болған кезде қарастырылады. Шындығында, егер құрал-жабдық демонтаждауға арналған болса, онда оның жаңа меншігі осы жабдықтың қалпына келтіру құнын есепке алынған фундаменттің, монтаждық жұмыстардың құнын төлемейді. Кері жағдайда, яғни бағалау объектісін нақты қарастырылған әдіспен, нарықтық құнына оның нақты орналасуы (ғимарат құны) бойынша, алдағы қолдануда көлікке, монтажға және тағы басқа орналасу немесе инсталляциялық шығындарды қосу керек.


Салыстыру әдісінде және бағалауда әр түрлі әдістерді қолдана отырып, бағалаушы кездейсоқ емес, ұқсас қойылған бағадан, яғни өнімнің қарастырылған түріне, бағалу мерзіміне немесе осы мерзімге келтірілген уақытқа сай берілген аймақта қойылған бағаларға есеп жүргізеді. Сонымен қатар, баға мен бағалау мерзімінің қатынасына байланысты келтіру (активизация) коэффициенті бірден көп болуы да (ағымдағы мерзімге бағалау), аз болуы да (ретроспективті бағалау) мүмкін.
Машиналар мен жабдықтар модификациясының бағасы болмаған кезде, базалық модельдер бойынша келтіру коэффициентін қолдану ұсынылады.
Бағалаушы әрекетінің жүйелігіне келетін болсақ, ұсыну және сату нарығы, бағалы ақпаратты жинауды, оны мәліметтер базасы түрінде ұйымдастыруды, ақпаратты вертификациялауды, оның нақты және лигиминттілігін анықтауды, олардың бағалау объекті атымен сәйкестігін анықтауы мен осы (салыстырмалы) негізде нарықтық бағаны немесе қарастырылатын объектінің орналасу бағасын талдауға пайымдалады. Осылайша, бұл әдістің екі аспектісі бар – ақпараттық және есептік-ұқсастық. Осыған қатысты негізгі мәселелерді қарастырайық.


Нарықтық бағалардың қайнар көздері мен түрлері

Нарықтық бағаның келесідей түрлері бар:



  • анықтамалық бағалар;

  • биржалық бағалар;

  • саудалық немесе тендерлік бағалар;

  • ішкі саудадағы нақты мәмілелердің бағалары;

  • импорттық (ішкі саудалық немесе нақты бағалар);

  • әлемдік бағалар.

Анықтамалық бағалар арнайы баспаларда (бағалық анықтамаларда, каталогтарда), газеттер мен журналдарда, ақпараттық бюллетеньдерде жарияланатын бағаларды білдіреді. Олар жанама өндірушілер ретінде де, олардың сауда делдалдары ретінде де бағалар негізінде қалыптасады және ұсыныс бағаларымен салыстырғанда төлем мен жеткізу шарттарына байланысты болмайды. Номиналды сипатқа ие жіберу нүктесінің рөлін атқарғанда нақты мәмілелерді жасауда сауда үрдісінің әсері көп. Кейбір ұйымдар кәсіби бағалаушыларға арналған машиналар мен жабдықтардың бағасы (анықтамалық бағалар) туралы мәліметтер базасын жүйелік түрде таратады және жүргізеді. Ұжым бойынша машиналар мен жабдықтарды қолданудың нарықтық бағасы туралы мәліметтер базасын құру актуалды мәселе болып табылады.
Қазіргі кезде анықтамалық бағалар көпшілік делдалдардың қымбат тұратын қызметтерін есепке алмағанда барлық жоғары дәрежеде отандық және халық аралық компьютерлік желілер бойынша таралатын, олардың пайдаланушыларына өнімнің жедел жарнамасын, бағаның салыстырмалы талдауын және қажетті тауарларға тапсырыс беру мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып мәліметтер базасының ажырамас бөлігі болып табылады.
Биржалық бағалар арнайы ұйымдастырылған шикізаттық, ауыл шаруашылық, тауарлық және тағы да басқа биржаларлық деп аталатын сапалы бір түрлі тауарлар нарығына әрекет етуші бағаларды білдіреді.
Бағалау мақсаттары үшін машиналар мен жабдықтардың тікелей қызығушылығы мен номенклатурасы сауда-өнеркәсіптік биржалардың ақпараттарын білдіреді. Биржалық сауда сатушылар мен сатып алушылар бәсекелестігі жоғары деңгейімен, сұраныс пен ұсыныс бағасының құрылуымен сипатталады. Биржалық бағалар нақты мәмілелерді білдіреді, олар үнемі арнайы биржалық бюллетеньдерде шығарылады.
Саудалық немесе тендерлік бағалар – техникалық сипаты күрделі және машина-техникалық өнімдердің сиымды капиталын (металдық, энергетикалық және т.с.с. жабдықтарды, ауа және су және т.б.) сатып алуға және/немесе тапсырысты жасауға конкурстық кезде қалыптасатын бағалар.
Тендерлердің биржадан ерекшелігі – бірнеше сатушылар мен (орындаушылар немесе оференттер) бір сатып алушының арасындағы қатынастардың болуы болып табылады. Сондықтан да тендерлік бағалар, ереже бойынша, биржаларда немесе қарапайым коммерциялық келісім шарттар бойынша жүзеге асырылады.
Тендерлер, ереже бойынша, халықаралық саудада қолданылады және олар арқылы машина-техникалық өнім экспортының маңызды бөлігі өтеді.
Ұсыныс бағалары – бұл өнімнің тікелей өндірушілер, немесе олардың сауда делдалдарының бағасы. Олар прайс парақтарда, фирмалық және көрме каталогтарында шығарылады. Ұсыныс бағасы, ереже бойынша жеткізудің шартына (партия көлемі, комплектация, жеткізу шарты және т.б.) және төлемге (алдын ала төлеу, сол уақытта төлеу несиесі) байланысты дифференциалданады. Анықтамалық бағалар сияқты сауда үрдісінде ұсыныстар төмендетілуі мүмкін, мұны есте сақтау керек.
Бағалы ақпараттың мұндай түрінің маңызды көзі болып мерзім бойынша өтетін халықаралық, жалпы қазақстандық және аймақтық көрмелер және жәрменке, ерекше мамандалған трейд шоу болып табылады.
Ішкі саудадағы мәмілелердің нақты бағалары. Бұл бағалар нарықтық салыстыру әдісімен машиналар мен жабдықтар құнын бағалау арқылы алынады.
Импорттық (сыртқы сауда немесе келісілген) бағалар әлемдік бағаларды және өнімді, оларды есептеу құқығы заңды түрде орнатылған, жеткізуші-фирмалармен келісу нәтижесінде қалыптасады. Нақты мәмілелердің бағалары сияқты келісім-шарттық бағалар сирек жарияланады. Бұл бағалар туралы маңызды ақпаратты шетел жеткізушілерінің ішкі нарықтарында да жұмысты жүргізетін ұйымдар қарастырады. Сонымен қатар, негізгі өндірушілердің мәліметтер базасын қолдана отырып, олар әлемдік нарықтың конъюктурасын қарастырады, бұл машиналар мен жабдықтардың нақты бағасын анықтауға мүмкіндік береді.
Көп жағдайларда ол жеткізушілер-фирмасының ұсынысында көрсетілгеннен маңызды дәрежеден төмен болады.
Машина-техникалық өнімдерге әлемдік бағалар – жетекші өндіруші-фирмалардың және/немесе осы өнімді жеткізушілердің экспорттық бағалары. Компьютерлік техниканы , автотехниканы, ауыл шаруашылық машиналарды есептемегенде, халықаралық машиналар мен жабдықтарды сату бағалары туралы ақпарат өте сирек жарияланады.



    1. Салыстырмалы объектінің сәйкестік дәрежесін анықтау әдістері мен модельдері

Салыстырылатын машиналар мен жабдықтар бірлігі сәйкестігінің дәрежесін анықтауды таңдаған кезде олардың үш жақындылығын және ұқсастығын ажыратады.


Бірінші деңгей толық болуы мүмкін функционалдық ұқсастықты қарастырады. Функционалдық ұқсастық классификаторлардың көмегімен –амортизациялық шығару нормаларының анықтамасымен және т.с.с. анықталады.
Функционалдық ұқсастықтың екінші деңгейде болуы конструктивтік ұқсастықты, яғни конструктативтік сызба, құрамы, элементтердің бір типтілігі бойынша машиналардың ұқсастығы жоғары дәрежеде қарастырады.
Үшінші ұқсастықтың ең жоғары деңгейі параметрлік деп аталады. Ол сәйкестікті немесе тек конструкция мен салыстырылатын машинаның қызметіне емес, оның техника-экономикалық параметрлер мәніне және құрамына жақындылықты білдіреді.
Толығымен ұқсас болған кезде салыстыру объектісінің идентификациясы (теңдестіруі) қалыптасады, ал толық еместе – ұқсастық туралы ақпаратты қамтиды.
Семантикалық модельдерде құжатты ақпараттық-іздеу жүйелерінде (АІЖ) кең түрде қолданылады.
Іздеудің жылдамдығын және нақтылығын жоғарылату үшін қосымша ұқсастықтар базасының иерархиялық реттілігін ұйымдастырылуы қолданылады. Бағаланатын объект пен ұқсас-объектілерді n-өлшемді жазықтағы р(о) және р(а) нүктелері ретінде қарастыруға болады. Екі нүктелер арасындағы қашықтықты қою арқылы көп өлшемді жазықтықтағы өлшем таңдалады. Қашықтық түсінігі нүктелер арасындағы жақындық туралы түсініктерді қарастырады. Бұл мақсаттарда сызықтық және квадраттық өлшем қолданылады. Біріншіге байланысты екі нүктелер арасындағы қашықтық, олардың координаталарының айырмашылықтар модельдерінің соммасы ретінде анықталады. Екінші – координаталар айырмашылықтар квадраттарының соммасы квадраттық түбірі ретінде анықталады. Бірақ та, ең нақты қорытынды беретін – min және max өлшем. Оны қолданғанда, ең жақын нүкте болып координаталардың максимальды артықшылықтарын кемітетін (максимальды ауытқуды шектейтін) нүкте. Сонымен, екі нүктелер арасындағы қашықтық, мынадай формуламен анықталады:


(1)
Егер r = 2 болған кезде квадратталған өлшемді формуланы аламыз:
(2)

Егер r=1 болған жағдайда (1) формаласы мынандай түрде жазылады:




(3)

d(y,у'), аксиоманы қанағаттандыратын ара қатынастары мына формула арқылы анықтайды:


(4)
Осылайша, көп өлшемді жазықтықта нүктелер арасындағы және ұқсас-объектілердің жақындығын бағалауда қолданылатын әдістерді таңдаудың кең мүмкіндіктері бар. Берілген техникалық қасиеттерге қарап, өлшемнің әрқайсысында нақты мағына іздеу керек емес. Көптеген жағдайларда, жоғары келтірілген формулалар құрамына байланысты интерпретациялау өте қиын.
Сызықтық функциясы (3) қолданғанда әр түрлі ауытқулар мүмкін – белгілі бір параметрлер бойынша ұқсас-объект бағаланатын объектіге жақын, ал басқа сипаты бойынша ұқсамауы мүмкін. Сызықтық өлшемге қарағанда, квадраттық өлшем (2) көбірек біркелкі жақындайды. (4) формуланы қолданғанда ұқсас объектіні табу бірқалыпты болады. Бұл формуламен есептеу минимаксты деп аталады Өйткені, ең жақын нүкте максималды ауытқуды кемітетін нүкте болып табылады.
Әрбір жағдайда техникалық қасиеттердің сандық мағыналарын нормалау керектігін, яғни олардың абсолюттік емес, қатысты мағыналарымен есептерді жүргізу керек.


Сегізінші тарау


АВТОКӨЛІК ҚҰРАЛДАРЫН БАҒАЛАУ

жүктеу/скачать 1,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   114



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет