БАҒдарламасы 6-9 сыныптар Астана 2010 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

Ұлттық білім беру академиясы, 2010

Мектептiң бiлiм беру жүйесiнде жас ұрпақты жан - жақты дамыту мен тәрбиелеуде: олардың жалпы мәдениетiн қалыптастыруда, тұлғаны шығармашылыққа тәрбиелеуде, өзiнiң табиғат пен қоғам алдындағы жауапкершiлiгiн сезiнуде, Жер бетiнде тiршiлiктi сақтауда география пәнi үлкен рөл атқарады.

Білім берудің негізгі орта деңгейінде географияны оқытудың негізгі мақсаты – жас ұрпақтың бойында Жер ноосферасының құрамдас бөлiгi ретiнде әлемнің біртұтас географиялық бейнесін қалыптастыру болып табылады.

Географиялық бiлiм берудiң бұл мақсаты төмендегi:

– оқушылардың географиялық ойлауын, географиялық мәдениетін қалыптастыруға және географиялық тілді оқып - үйренуіне, еркiн әрi шығармашылықпен ойлауына жағдай жасау;

– оқушыларға географиядан қазiргi дүние толқынына бағдарлана алуына көмектесетiн бiлiм жүйесінің жиынтығын беру;

– картографиялық сауаттылығының қалыптасуы мен дамуына жағдай жасау;

– оқушылардың бойында адамзат тіршілік ететін ортасы Жер туралы біртұтас түсінік қалыптастыру, оның табиғаты мен халқының алуан түрлілігін ашып көрсету;

– негізгі орта білім беру деңгейіндегі қажетті базалық білім минимумын және елтану сипатындағы түсініктер қалыптастыру, оқушыларды Қазақстанның табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуан түрлілігімен халқы және шаруашылығымен, ондағы адамзат тіршілігінің алуан түрлілігімен таныстыру;

– жергілікті жердің табиғатына деген ұқыптылығын қалыптастыруға және елжандылық сезімін дамытуға жағдай жасау;

– оқушылардың бойында қоршаған ортаның біртұтастығы мен оның аумақтық алуан түрлiлiгi, әртүрлi елдердiң өзiне тән ерекшелiктерi, адамзат алдында тұрған күрделi проблемалар туралы түсiнiк қалыптастыру сияқты мiндеттердi шешудi талап етедi.

Географияның құрылымы мен оқу материалдарының мазмұны оқушылардың алғашқы қабылдауынан толық меңгеруіне дейін кеңейтіліп әрі тереңдетіліп орталықтандырылған тәсіл бойынша құрылған, сонымен қатар 6–9 сынып оқушыларының жас ерекшеліктері ескеріліп, оқыту үдерісінің тұлғалық - бағдарлану тәсілі қарастырылған.

«География» оқу пәнінің мазмұны «Жаратылыстану» білім саласы бойынша берілген жаратылыстану - ғылыми жүйелер, олардың өзара әрекеттесуі, табиғат құбылыстарын зерттеудің жаратылыстану - ғылыми әдістері, адамның жаратылыстану - ғылыми дүниетанымы мазмұндық желілеріне сәйкес келесідей құрылым арқылы беріледі:

1. Жер туралы географиялық білімнің дамуы.

2. Жер табиғатының ерекшеліктері.

3. Жер шары халқы және халықтың табиғатты игеруі.

4. Материктер мен мұхиттар.

5. Қазақстан географиясы

«Жер туралы географиялық білімнің дамуы» бойынша оқушылардың бойында география пәнінің ғылымдағы орны, рөлі, мақсаты мен міндеттері, географиялық зерттеулердің тарихи кезеңдері, қазіргі зерттеулер және олардың басты нәтижелері, картографиялық, кешенді физикалық -экономикалық - географиялық ұғымдар, жердің планда картада бейнеленуі туралы түсініктер және оларды түрлі өмірлік жағдаяттарда қолдана алу біліктері қалыптасады.

«Жер табиғатының ерекшеліктерінде» оқушылар литосфера және Жер бедері, атмосфера және жер климаты, Дүниежүзілік мұхит – гидросфераның басты бөлігі, табиғат кешендері және табиғи зоналық ұғымдарымен танысып, жергілікті, аймақтық және дүниежүзілік жер табиғатының ерекшеліктерін оқып үйренеді.

«Жер шары халқы және халықтың табиғатты игеруі» оқушыларды Жер бетіндегі халықтар санымен, олардың орналасуымен, жер бетіндегі адамзат, нәсілдер, олардың сыртқы белгісіне қарай өзгешеліктерімен, қазіргі дүние жүзінің саяси картасымен, ондағы Қазақстанның орнымен таныстырады.

«Материктер мен мұхиттар» оқу материалдарының мазмұнында оқушылар материктер мен мұхиттар табиғатының алуан түрлілігін және ерекшеліктерін оқып үйренеді.

«Қазақстан географиясы» негізгі орта білім беру деңгейіндегі базалық географиялық білім беруді аяқтайды. Оқушылардың бойында Қазақстан, оның табиғат жағдайы мен ресурстары, халқы және шаруашылығы туралы біртұтас түсінік қалыптасады.

Пән бойынша оқу жүктемесі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «География» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

6–9 сыныптарда аптасына 6,5 сағат, жылына 221 сағатты құрайды, оның ішінде:

6 сыныпта аптасына – 1,5 сағат, жылына – 51 сағат;

7 сыныпта аптасына – 2 сағат, жылына – 68сағат;

8 сыныпта аптасына – 2 сағат, жылына – 68 сағат;

9 сыныпта аптасына – 1 сағат, жылына – 34 сағат.
Оқу пәнінің вариативті бөлігі орта білім беру деңгейіне сәйкес мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттың шегінен тыс білім беру мазмұнын айқындайтын білім беру бағдарламасын даярлауға бағытталған. Білім мазмұнының вариативті бөлігі білім алушылардың тұлғалық сипатын қамтамасыз ете отырып, балалар мен ата - аналардың сұраныстарына сәйкес бағдарламалар дайындалып, ол факультатив, таңдау курстары, қолданбалы курстар, жеке сабақтар түрінде жүзеге асады. Мысалы, «Ұлы саяхатшылар», «Қазақстанның табиғаты», «Картографиялық сауаттылық», «Конструктивті география», «Қазақстанның табиғат ресурстары», «География және экология», «Экономика және экология» және т.б.

ІІ. ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
6–7 сыныптарда берілетін тараулардың тақырыптары әлемнің географиялық бейнесін сипаттайтын алғашқы физикалық–географиялық терминдер мен ұғымдар, жердің пайда болуының жалпы теориясы, Жер қозғалысының географиялық салдары, біртұтастық, саралану, даму қозғалысы (динамика), зоналық, зат айналымы, табиғаттың дамуы тәрізді географиялық қабық заңдылықтары туралы алғашқы түсінік береді.

8–9 сыныптарда Қазақстанның табиғи, әлеуметтік және экономикалық жүйесі туралы, оның табиғат жағдайлары мен ресурстарының әр алуандығы, табиғи және антропогендік факторлар нәтижесінде туындайтын экологиялық проблемалардың себеп - салдары қарастырылады.

(барлығы 51 сағат, аптасына 1,5 сағат)

Географияның жаратылыстану пәндері жүйесіндегі орны. Географияның қазіргі құрылымы. Географияның басқа ғылым салаларымен байланысы. Географиялық білім алу көздері. Географиялық ашылулар мен қазіргі зерттеулер.

1.Географияның құрылымы.

2.Ұлы географтар мен саяхатшылардың портреттері.

3.Бейнефильмдер мен СД.

Жергілікті жерде бағдарлау. Азимут. Жер бетінде қашықтықты өлшеу. Қашықтықты қағаз бетіне белгілеу. Масштаб. Жергілікті жердің планы. Жергілікті жердің абсолюттік және салыстырмалы биіктіктері. Тегіс емес жердің горизонталь бейнесі. Планды практикалық іс–әрекетте пайдалану.

Глобус– Жер шарының моделі. Географиялық координаталар: ендік және бойлық. Географиялық карталар, олардың түрлері. Картада жер бетін бейнелеудің ерекшеліктері. План мен картаның ұқсастығы мен айырмашылығы.

Практикалық жұмыстар:

1. Көкжиек тұстары бойынша жергілікті жерді бағдарлау.

2. Карта бойынша Астана, Алматы және т.б. қалалардың географиялық координаталарын анықтау

Демонстрация.

Жергілікті жердің планы (сурет, сызба). Географиялық карталар. Глобус.

Жердің құрылысы. Материктік және мұхиттық жер қыртысы. Литосфералық тақталар туралы ұғым. Жердің сейсмикалық белдеулері. Жер бедері және олардың алуан түрлігі.

1. Жердің ішкі құрылысына сипаттама беру және оның сызбасын құрастыру.

2. Жер табиғатының апатты құбылыстарын сипаттау.

Демонстрация: Геохронологиялық кесте. Жер қыртысының тектоникалық картасы. Жер шарының гипсометриялық картасы.

Атмосфера (9 сағат)

Жер шарындағы ауа температурасының, атмосфералық қысымның таралуы. Ауа массалары. Ауа массаларының типтері. Тұрақты желдер. Жауын - шашынның жер шарында таралуы. Жер шарының климаттық белдеулері. Климаттық карта.

1.Климаттық карта бойынша Жер шарының климаттық белдеулеріне сипаттама беру.

Дүниежүзілік мұхит сулары, олардың шығу тегі. Беткі су температурасы. Су массасы. Су массасының типтері. Беткі ағыстар. Дүниежүзілік мұхиттағы тіршілік.

1. 
   Карта бойынша Дүниежүзілік мұхит тереңдігін анықтау.
   

Биосфера туралы түсінік. Тірі организмдердің таралу ерекшеліктері. Литосфера, атмосфера, гидросфераға тірі организмдердің әсері.

Географиялық қабық туралы ұғым және оның заңдылықтары. Табиғат кешені. Құрлық пен мұхиттағы табиғат кешендері. Табиғат кешендерінің алуан түрлілігі. Табиғаттағы зоналылық. Құрлықтағы табиғат зоналары, олардың материктерде таралуы және климаттық белдеулермен байланысы. Дүниежүзілік мұхиттағы табиғат белдеулері. Ендік зоналылық және биіктік белдеулілік туралы түсінік және олардың материктер мен мұхиттарда таралу ерекшелігі. Жер шарының табиғат зоналары картасы.

1.Климаттық белдеулер диаграммаларын құрастыру және оларды талдау.

Жер бетінде халықтың орналасуы. Жер беті халқының саны. Адамзат нәсілдері, этностар. Қазіргі діндер географиясы. Адамзат іс–әрекетінің нәтижесіндегі материалдық және рухани мәдениет. Адамзаттың қоршаған ортамен өзара байланысы.

Жер бетіндегі елдер. Дүние жүзінің саяси картасы, ондағы Қазақстанның орны.

Практикалық жұмыстар:

1.Оқулық және қосымша әдебиеттердегі мәліметтер бойынша жер бетіндегі халық санын анықтау.

2.Жер бетінде халық тығыз орналасқан елдерді кескін картаға түсіру.

Жергілікті жердің табиғаты (3 сағат)

Жергілікті жердің географиялық орны, аумағы, мен шекарасы. Жергілікті жер бедеріне сипаттама. Климаты. Табиғат кешендері. Жергілікті жердегі табиғи–тарихи, мәдени мұралар. Жергілікті жердегі өлкетану іс–шарлары. Топонимика. Жергілікті жер табиғатының адамның тіршілігі мен шаруашылық әрекетіне әсері. Экологиялық жағдайы.

1. Жергілікті жер бедерін оқып - үйрену.

2. Жергілікті жер климатын оқып - үйрену.

3. Жергілікті жердің органикалық дүниесін оқып - үйрену үшін табиғатқа жорыққа шығу.

(барлығы 68 сағат, аптасына 2 сағат)

Жер туралы географиялық білімнің дамуы. Жер қыртысының дамуы туралы білімнің маңызы. Материктер мен мұхиттар. Материктер мен мұхиттарды зерттеу кезеңдері. Материктер мен мұхиттар картасы.

Материктер мен мұхиттар жердің ірі табиғи кешені. Материктер мен

мұхит шұңғымаларының пайда болуы. Жер бетіндегі құрылық пен судың ара қатынасы, олардың жарты шарларда таралуы. Материктік және мұхиттық жер қыртысы. Геологиялық жыл санау және геохронологиялық кесте. Литосфералық тақталардың қозғалысы. Жер бедері. Ішкі және сыртқы күштердің жер бедерін қалыптастырудағы рөлі мен мұхиттар карталары.
Материктер мен мұхиттар (55 сағат)

Солтүстік жарты шар материктері (1 сағат)
Солтүстік жарты шар материктерінің географиялық орны, жер бедері, климаты, ішкі сулары мен табиғат зоналарындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар.
Еуразия (20 сағат)

Физикалық–географиялық орны. Материктің пішіні мен жағалау сызығы, жағасындағы мұхиттар мен теңіздер, олардың материктер табиғатына тигізетін әсері. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Еуразияның жер бедері және оның басты ерекшеліктері. Ежелгі материктік мұз басулар. Жанартаулық әрекеттер мен жер сілкіну облыстары. Пайдалы қазбалары. Пайдалы қазбалардың маңызды кен орындарының таралуы. Еуразияның климаты. Климат қалыптастырушы факторлар. Материктің ішкі сулары. Ішкі ағын аумағы. Өзендер режимі мен қоректенуінің негізгі типтері. Қазіргі мұз басу; көп жылдық тоң. Материктің табиғат зоналары. Альпі мен Гималайдағы биіктік белдеулік.

Еуразия материгіндегі халықтар мен елдер. Халықтың саны және географиялық орналасу ерекшеліктері. Нәсілдер мен этностар. Материалдық және рухани мәдениеті. Еуразия материгінде діндердің таралуы.

Практикалық жұмыс:

1.Еуразия материгінің географиялық координаталарын анықтау.

2.Материктің табиғаты мен олардың жеке компоненттері туралы хабарламалар мен рефераттар дайындау.

Демонстрация:

1.Жарты шарлар картасы, Еуразияның физикалық картасы, «Ұлы географиялық ашылулар», «Мұхиттар» картасы, Жер қыртысының тектоникалық картасы, Климаттық белдеулер мен облыстар картасы, Дүние жүзінің топырақ картасы, топырақ типтерінің коллекциясы, Дүние жүзінің өсімдік картасы, Дүние жүзінің жануарлар картасы, Дүние жүзінің табиғат зоналары картасы.

2.Таблицалар: «Жанартаулар мен жер сілкінулер», «Жер шарындағы тұрақты желдер», «Табиғат ресурстары», «Материктің өсімдіктері мен жануарлар дүниесі», «Кавказ тауындағы биіктік белдеулік».

3. Видеофильмдер мен СД таспаларын көрсету.

Физикалық - географиялық орны. Материктің пішіні мен жағалау сызығы, жағасындағы мұхиттар мен теңіздер, олардың материктер табиғатына тигізетін әсері. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Жер бедері және мұз басулардың жер бедерінің қалыптасуына әсері. Пайдалы қазбалары. Пайдалы қазбалардың маңызды кен орындарының таралуы. Климат. Климат қалыптастырушы факторлар. Материктің ішкі сулары. Материктің табиғат зоналары. Табиғаттағы қауіпті құбылыстар. Қорықтар мен ұлттық саябақтар.

Солтүстік Америка материгіндегі халықтар мен елдер. Материкте халықтың орналасуы және саны. Этностар. Материалдық және рухани мәдениеті.
Оңтүстік жарты шар материктері (1 сағат)

Оңтүстік жарты шар материктерінің географиялық орны, жер бедері, климаты, ішкі сулары мен табиғат зоналарындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар.

Физикалық - географиялық орны. Материктің пішіні мен жағалау сызығы, жағасындағы мұхиттар мен теңіздер, олардың материктер табиғатына тигізетін әсері. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Жер бедері және пайдалы қазбалар. Жер қыртысындағы терең жарықтар. Пайдалы қазбалардың басты кен орындарының таралуы. Климат және климат қалыптастырушы факторлар. Материктің ішкі сулары. Материктің табиғат зоналары. Анд тауындағы биіктік белдеулік.

Оңтүстік Америка материгіндегі халықтар мен елдер. Материкте халықтың орналасуы және саны. Этностар. Материалдық және рухани мәдениеті.
Практикалық жұмыс.

1.Солтүстік Америка және Оңтүстік Америка материктерінің географиялық орны мен табиғатына салыстырмалы талдау жасау.

1.Жарты шарлар картасы, Солтүстік Америка мен Оңтүстік Американың физикалық картасы, «Ұлы географиялық ашылулар», «Мұхиттар» карталары, Жер қыртысының тектоникалық картасы, Климаттық белдеулер мен облыстар картасы, Дүние жүзінің топырақ картасы, топырақ типтерінің коллекциясы, Дүние жүзінің өсімдік картасы, Дүние жүзінің жануарлар картасы, Дүние жүзінің табиғат зоналары картасы.

2.Таблицалар: «Жанартаулар мен жер сілкінулер», «Жер шарындағы тұрақты желдер», «Табиғат ресурстары», «Материктің өсімдіктері мен жануарлар дүниесі», «Анд тауындағы биіктік белдеулік».

3.Видеофильмдер мен СД таспаларын көрсету.

Физикалық–географиялық орны. Материктің пішіні мен жағалау сызығы, жағасындағы мұхиттар мен теңіздер, олардың материктер табиғатына тигізетін әсері. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Жер бедері және мұз басулардың жер бедерінің қалыптасуына әсері. Пайдалы қазбалары. Пайдалы қазбалардың маңызды кен орындарының таралуы. Климат. Климат қалыптастырушы факторлар. Материктің ішкі сулары. Материктің табиғат зоналары. Табиғаттағы қауіпті құбылыстар. Қорықтар мен ұлттық саябақтар.

Африка материгіндегі халықтар мен елдер. Материкте халықтың орналасуы және саны. Нәсілдер мен этностар. Материалдық және рухани мәдениеті.
Практикалық жұмыс:

1.Африка материгінің географиялық координаталарын анықтау.

2.Материктің климаты туралы хабарламалар мен рефераттар дайындау.
Демонстрация:

1.Жарты шарлар картасы, Африканың физикалық картасы, «Ұлы географиялық ашылулар», «Мұхиттар» карталары, Жер қыртысының тектоникалық картасы, Климаттық белдеулер мен облыстар картасы, Дүние жүзінің топырақ картасы, топырақ типтерінің коллекциясы, Дүние жүзінің өсімдік картасы, Дүние жүзінің жануарлар картасы, Дүние жүзінің табиғат зоналары картасы.

2.Таблицалар: «Жанартаулар мен жер сілкінулер», «Жер шарындағы тұрақты желдер», «Табиғат ресурстары», «Материктің өсімдіктері мен жануарлар дүниесі».

3.Бейнефильмдер мен СД таспаларын көрсету.

Физикалық - географиялық орны және материк пішіні. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Жер бедері және пайдалы қазбалары. Климат. Материктің ішкі сулары. Материктің табиғат зоналары. Органикалық дүниесінің өзіндік белгілері. Мұхит аралдары. Табиғатының ерекшеліктері.

Аустралияның халқы. Материкте халықтың орналасуы және саны. Этностар. Материалдық және рухани мәдениеті.
Практикалық жұмыс:

1.Аустралияның географиялық орнын кескін картаға түсіру.

2.Органикалық дүниесінің ерекшеліктері туралы хабарламалар мен рефераттар дайындау.
Демонстрация:

1.Жарты шарлар картасы, Аустралия және Мұхит аралдардың физикалық картасы, «Ұлы географиялық ашылулар», «Мұхиттар» карталары, Жер қыртысының тектоникалық картасы, Климаттық белдеулер мен облыстар картасы, Дүние жүзінің топырақ картасы, топырақ типтерінің коллекциясы, Дүние жүзінің өсімдік картасы, Дүние жүзінің жануарлар картасы, Дүние жүзінің табиғат зоналары картасы.

2.Таблицалар: «Жанартаулар мен жер сілкінулер», «Жер шарындағы тұрақты желдер», «Табиғат ресурстары», «Материктің өсімдіктері мен жануарлар дүниесі».

3. Бейнефильмдер мен СД таспаларын көрсету.

Физикалық–географиялық орны және материк пішіні. Материктің ашылу және зерттелу тарихы. Материктің қазіргі зерттелуі. Антарктида табиғаты. Антарктида мұзы, мұз астындағы жер бедері Климат. Органикалық дүниесі.

(барлығы 68 сағат, аптасына 2 сағат)

Қазақстан дүние жүзi мен Еуразия картасында. Қазақстанның физикалық және әлеуметтік–экономикалық географиясы. Қазақстанның географиялық орны, оның елдің дамуына әсерi. Табиғи ортаның, шаруашылықтың және халықтың өзара қатынасы. География ғылымының елiмiздiң экономикалық, экологиялық және әлеуметтiк мiндеттерiн шешудегi маңызы.

Жер шарын жазықтықта бейнелеу тәсілдері ретіндегі картографиялық проекциялар туралы ұғым. Масштабты пайдаланудағы Қазақстан карталарындағы бұрмалануларды ескеру. Қазақстанның, өз облысының, жергілікті жердің карталары, олардың айырмашылықтары.

Топографиялық карта, оның жергілікті жердің планы мен физикалық карталардан айырмашылығы. Магниттік ауытқу. Азимуттық түсірілім.

Қазақстан аумағы бойынша уақыт айырмашылықтары, сағаттық белдеулер. Жергiлiктi, белдеулiк, декреттiк, жаздық уақыт, оның шаруашылық пен адам өмiрiндегi рөлi.

1.Карта бойынша Қазақстанның, жергiлiктi елдi мекеннiң географиялық орнын және шекарасын анықтау, оны кескiн картаға түсiру.

2.Қазақстанның әртүрлi жерлерiндегi белдеулiк уақытты анықтау.

Қазақстан аумағының зерттелу тарихы (5 сағат)

Қазақ Жерi туралы алғашқы мәлiметтер. Геродоттың Каспий теңiзiнiң арғы жағындағы жерлер туралы, Птолемейдiң Орал, Жем, Сырдария өзендерi туралы жазбалары. IХ–Х ғасырлардағы араб саяхатшыларының Арал, Сырдария, Жайық, Жем, Сағыз өзен, көлдерi туралы мәлiметтерi.

Әл–Фарабидың астрономиялық зерттеулерi.

М.Қашғаридың Жердi сипаттауы. Жiбек жолының маңызы. Орта ғасырлардағы атақты қалалар.

ХVIII – ХIХ ғасырлардағы географиялық зерттеулер. Каспий теңiзiнiң, Алакөл, Балқаш көлдерiнiң, Тарбағатай, Жоңғар Алатауының географиялық сипаттамалары. Қазақ жерiнiң «Үлкен сызбаға» түсiрiлуi, және оның «Үлкен сызба кiтабындағы», «Сiбiрдiң сызба кiтабы» атласындағы сипаттамасы. П.П.Семеновтың Тянь–Шаньға саяхаты. Ш.Ш.Уәлиханов зерттеулерiнiң рөлi. ХIХ ғасырдағы жалпы географиялық және арнайы зерттеулер.

Қ.И.Сәтбаев зерттеулерiнiң рөлi. Қазiргi кезеңдегi географиялық зерттеулер.

1.М.Қашғари құрастырған картамен таныстыру.

2.Кескiн картаға П.П.Семеновтың Тянь–Шаньға саяхаты мен Ш.Ш.Уәлиханов зерттеулерiнiң бағытын түсiру.

Қазақстанның физикалық–географиялық сипаттамасы (36 сағат)

Геологиялық құрылысы, жер бедерi және минералды ресурстары

(10 сағат)

Геологиялық құрылым мен жер бедерiнiң пайда болуы. Геологиялық жыл санау. Негiзгi тектоникалық құрылымдар және оның жер бедерiндегi көрiнiсi. Қатпарлы және платформалық аймақтар. Рельефтің басты белгілері, олардың литосфера құрылымымен байланысы. Пайдалы қазбалардың басты кен орындары және олардың орналасу заңдылықтары. Минералды ресурстардың алуан түрлілігі мен оларды тимді пайдалану проблемалары.

Жер қыртысы мен жер бедерiнiң табиғаттың жеке компоненттерiне, адамның өмiрi мен шаруашылық iс–әрекетiне әсерi.
Практикалық жұмыстар:

1.Қазақстанның тектоникалық және физикалық карталары бойынша нақтылы бір аумақтың тектоникалық құрылымы мен рельеф формалары және пайдалы қазбалары арасындағы байланысты түсіндіру.

2.Жергілікті жердің рельефіне сипаттамаберу.
Климат және агроклиматтық ресурстар (8 сағат)

Климат құрушы факторлар және Қазақстан климатының қалыптасуы. Шұғыл континенталды климат. Күн радиациясы және оның климатқа әсерi. Жер қыртысының климатқа әсерi. Ауа массалары және олардың айналымы. Атмосфералық фронттар, циклондар және антициклондар. Синоптикалық карта, Жергiлiктi жердiң климаты және ауа райын болжау.

Ең жоғарғы және ең төменгi температура, жауын–шашын мөлшерi. Климат жағдайларының адам өмiрi мен денсаулығына, шаруашылық iс–әрекетiне әсерi.

Агроклиматтық ресурстар. Вегетациялық мерзiмнiң ұзақтығы. Қауiптi климаттық құбылыстар. Қазақстанның агроклиматтық картасы.

Жергiлiктi жердiң климаты және агроклиматтық ресурстары.
Практикалық жұмыс.

1.Қазақстанның климаттық картасы бойынша қаңтар және шілде айларының орташа температурасының таралуын жылдық жауын–шашын мөлшерін анықтау және оны түсіндіру.