Бағдарламасы 6 Дәрістердің қысқаша мазмұны 8

1. Абчук В.А. Предприимчивость и риск. - Л., 1994.

2. Гранатуров В.М Экономический риск: сущность, методы измерения, пути сни­жения: Учеб. пособие. - М.: Дело и Сервис, 1999. - С. 20.

3. Малый бизнес. Организация, экономика, упарвление: Учеб. Пособие для вузов. / Под. Ред. Про. В.Я.Горфинкеля. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003г.

1. 
   Кәсіпкерлік іс-әрекеттердегі тәуекелділік және оның түрлері.
   
2. 
   Жобаны қаржыландырудағы тәуекелділік.
   
3. 
   Тәуекелділікті сақтандыру.
   
4. 
   Кәсіпорын қызметінде тәуекелділікті төмендету әдістері мен жолдары.
   

Тәуекелділік – бұл кәсіпорынның жоспары мен бюджетін орындауы барысында туындайтын жағымсыз жағдайлар. Кәсіпкерлік іс-әрекеттерде тәуекелділік жағдайлар туындауы мүмкін жұмыстарды сол істі жақсы білетін, жауапкершілікті өз мойнына алатын іскер сенімді адамға жүктеу қажет.

Тәуекелділіктің негізгі түрлері: өндірістік тәуекелділік, коммерциялық, қаржылық (несие алудағы), инвестициялық және нарықтық тәуекелділік.

Өндірістік тәуекелділік өндіріске, өнімдерді өткізу (қызмет) жұмыстарына және басқа да өндірістік іс-әрекеттерге байланысты . Бұл – белгіленген өндіріс көлеміне, өткізу көлемі, жоспарланған материялдық және еңбек шығындарына, бағаның өзгеруіне, өнімнің ақауларына, шикізаттың сапасына байланысты туындайтын келеңсіз жағдайлар.

Комерциялық тәуекелділік кәсіпкердің сатып алған тауарлары мен қызмет көрсету жұмыстарын тұтынушыларға ұсыну жағдайларында туындайды. Коммерциялық келісімдерде сатып алынған заттардың бағасының орынсыз жоғарлауына, төмендеуіне, шығындардың көбейіп кету жағдайларына баса көңіл аудару қажет.

Қаржылық тәуекелділік қаржылық кәсіпкерлікте әртүрлі қаржы келісімдерін жүзеге асыру кезінде туындауы мүмкін. Сонымен несие алу , қаржы алғандардың төмен қабілетінің жойылуы, валюта-ақша қатынастарында қаржылық тәуекелділік туындайды.

Инвестициялық тәуекелділіктің себебі өзінің меншіктік бағалы қағаздарына байланысты инвестициясын – қаржылық қоржының құнсыздануы болып табылады.

Нарықтық тәуекелділік ұлттық ақша бірлігінің шетел валютасына пайыздық қатынасының өзгеруі, оның пайыздық қатынасының өзгеруі, оның пайыздық ставкасының өзгеруіне байланысты.

Кез-келген тәуекелділік келісім жасаушы әріптестерге тікелей байланысты. Келісім жасау кезінде әріптестер бірігіп тәуекелділік деңгейіне талдау жасауы қажет. Кәсіпкерлік іс-әрекеттердегі жойылу (жоғалту) жағдайлары материялдық, еңбек, қаржылық және уақытты жоғалту болып бөлінеді. Жобаны қаржыландыру мәселесі бойынша тәуекелділікті шешу жағдайында міндеттің тиімді орындалуы үшін мынандай екі мәселеге көңіл аудару қажет:

• 
  жоспарланған жобаның орындалуы үшін инвестиция ағымының үздіксіздігі;
  
• 
  инвестицияның оңтайлы құрылымына байланысты күрделі қаржы мен тәуекелділіктің төмендеуі және салықтың жеңілдіктер,
  

• 
  жобаның міндетті түрде болуы;
  
• 
  салықтық;
  
• 
  қарыздардың төленбегені;
  
• 
  құрылыстың игерілмеуі;:
  

Тәуекелділікті азайтудың негізгі тәсілдері:

• 
  жобаны дайындауға білікті, тәжірбиелі әріптестерді және кеңесшілерді қатыстыру;
  
• 
  жобалау алдында қосымша мәселелерді терең талдау;
  
• 
  өндірілетін өнім немесе қызметке сұранысты, нарықтық конъюктураның даму тенденцияларын алдын ала жобалау;
  
• 
  тәуекелділікті жобаға қатысушылар мен орындаушылар арасында бөлу;
  
• 
  алдаын ала жоспарланбаған шығындарды жабуға қаржы ірку;
  

1. Абчук В.А. Предприимчивость и риск. - Л., 1994.

2. Гранатуров В.М Экономический риск: сущность, методы измерения, пути сни­жения: Учеб. пособие. - М.: Дело и Сервис, 1999. - С. 20.

3. Малый бизнес. Организация, экономика, упарвление: Учеб. Пособие для вузов. / Под. Ред. Про. В.Я.Горфинкеля. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003г.

1. 
   Кәсіпкерлік қызметтің инфрақұрылымы мәні мен ерекшеліктері
   
2. 
   Шағын кәсіпкерліктің ақпараттық қамтамасыз етілуі
   
3. 
   Кәсіпкерлік субъектілеріне кеңес берушілік, заңды және коммуникативтік қызмет көрсету
   

Кәсіпкерліктің дамуын мемлекеттік қолдаудың қозғаушы рычагының бірі кәсіпкерлікті қолдаудың инфрақұрылымын дамыту болып табылады, мұның астарында шағын кәсіпкерліктің бүтіндей өндіріс процестерінде және қызмет жасауында қолайлы жағдайды қамтамасыз ететін кәсіпорындар, мекемелер және институттар жиынтығы түсіндіреледі.

Шағын кәсіпорындарың проблемаларын зерттеу және қорыту, шағын кәсіпкерлікке қатысты мемлекеттік саясатты қалыптастыруға қатысу, билік органдарында шағын бизнестің мүдделерін қолдау және заңды құқықтарын қорғау, шағын кәсіпкерліктің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеуге қатысу, маңызды әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешуге кәсіпкерлерді тарту бойынша жұмыстарды іске асыру – бұл функцияларды кәсіпкерлердің қоғамдық бірлестіктері жүзеге асырады.

Функционалдық бағыттылығына байланысты инфрақұрылымдық институттардың құрылымын қаржы институттары, қоғамдық ұйымдар, салалық қауымдастықтар, бизнес – инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер, ақпараттық-талдамалық, маркетингтік, консалтингтік, оқыту орталықтары, халықаралық институттар айқындайды.

Экономикалық тұрақтылық пен экономикалық қызметтің белсенділігі жөнінде банктердің ресурстық базасы мен банктік несиелердің ұлғайғаны куә болады. Макроэкономикалық тұрақтылық пен қаржы жүйесінің дамуы коммерциялық банктердің несиелік ресурстарын кәсіпорынның техникалық жаңаруына, бәсекелестікке қабілетті жаңа өндірістер құруға бағытталған ұзақ мерзімді инвестицияға қарай ұлғайтық. Олардың ұлғаюының тұрақты динамикасы байқалады. Жалпы несиенің ең көп бөлігі өнеркәсіп, сауда, ауыл шаруашылығында пайдаланылуда.

Сондай-ақ, негізгі қаржы институттары, микрокредиттік ұйымдар, қоғамдық қорлар («Қазақстандық несиелеу қоры» Шымкент филиалы, «ОҚО Фермерлер мен кәсіпкерлерді қолдау Қоры» қоғамдық қоры, «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ аймақтық филиалы), лизингтік компаниялар болып табылады.

Үшінші деңгейлі кредит беру жүйесінің қызмет етуі тек микрокредит берумен айналысатын мекемелердің қызметіне тікелей байланысты. Тек өз капиталының есебінен, гранттардан және бағдарламаға қатысатын кәсіпкерлердің жарнасынан кредит беретін микрокредиттік ұйымдар мемлекет тарапынан төмен дәрежеде реттелетін кредиттік қарым-қатынас жүйесінің деңгейі болып табылады. Бұл өз кезегінде ұсақ кәсіпкерлердің қызметін қаржыландырудың негізгі көзі болып табылатын заңсыз қаржы делдалының шығуына ықпал етеді.

ҚР Үкіметі мен АҚШ Үкіметі, сонымен қатар ГФР Үкіметі мен ҚР Үкіметі арасындағы келісімдер аясында Халықаралық Қайырымдылық Корпусы мен Халықаралық ТАСИС ұйымының қаражаты есебінен облысымызда құрылған «Фермерлер және кәсіпкерлерді қолдау қоры» қоғамдық қоры 1997 жылдан бері жұмыс жүргізуде. Қордың негізгі қызметі ауыл шаруашылығы өндірушілеріне, шаруа қожалықтары мен фермерлік шаруашылықтарға жанар-жағармай өнімдері, тыңайтқыш, ауыл шаруашылығы құрал-жабдықтарын жеткізіп беруге түзілген шарттар бойынша төлем жасау жолымен материалдық-техникалық қолдау көрсету болып табылады.

Жобаларды қаржыландыру мына бағдарламалар бойынша жүргізілді, атап айтқанда:

1. «Жанармай. Тұқым. Тыңайтқыш»,

2. «Техника. Құрал-жабдық. Мал шаруашылығы»,

3. «Агробизнес. Шағын және орта бизнес».

Қордың мақсаты тек материалдық көмек көрсету ғана емес, сонымен қатар кеңес беру және тәжірибелік көмек көрсету.

Қазіргі уақытта Оңтүстік Қазақстан облысында Евразия қорының, «ПРООН-ның», Әлем Корпусының техникалық қолдауымен халықаралық донорлық ұйымдардың (Неміс техникалық ынтымақтастық жөніндегі GTZ қоғамы, Сорос-Қазақстан қоры) қаражатына құрылған «СодБи» бизнес-инкубаторы қазіргі уақытта белсенді жұмыс атқаруда. «СодБи» бизнес-инкубаторы корпоративті қорының негізгі қызметі жаңадан бастап дамып келе жатқан өндірістік және сервистік кәсіпорындарға қызмет көрсету, белсенді адамдар идеяларының жүзеге асуына және дамуына қолдау көрсетуге бағытталған. «СодБи» бизнес-инкубаторы жаңадан бастаған кәсіпкерлерге офистік, қойма және өндірістік орындармен қамтамасыз етуге көмек береді. Сонымен қатар кәсіпкерлер бизнес-инкубатордан бизнес жүргізу, бухгалтерлік, заңдылық, маркетингтік курстар, заңды және жеке тұлғалардың тіркелуі туралы кеңестер алуына болады.

Кәсіпкерлер жұмыс процесінде көптеген проблемаларға кездеседі, әсіресе шағын кәсіпорындардың қалыптасу процесін өткеруі өте қиын, ол өндірістік кәсіпорындарда 3 жылдан 5 жылға дейінгі уақытты алады.

Қазақстанға қатысты жалпы проблемалар да қатысты. Бұл:

1. 
   кемеліне жетпеген салық саясаты;
   
2. 
   кәсіпорындарда жеткілікті айналым қаражатының болмауы;
   
3. 
   кәсіпкерлерге қаржылық көмектің шектеулілігі (кредитті сақтандыру және кепілдік жүйесінің дамымауы, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне кредиттік-инвестициялық қызмет көрсетуші банктерге, лизингтік және сақтандыру компанияларына жеңілдік беру механизмінің жасалынбағандығы);
   
4. 
   мамандар кеңесіне қол жетпеушілік салдарынан шаруашылық жүргізуші субъектілердің толық хабардар болмауы;
   
5. 
   нарықтық экономиканың мәселелері бойынша шағын кәсіпорындарда басшылар мен мамандар білім деңгейінің жеткіліксіз болуы;
   
6. 
   заңдық сауатсыздық. Кәсіпкерлер қоғамның нағыз белсенді бөлігі. Қазақстан Республикасында оларға қолайлы жағдайлар жасалып отыр. Шағын бизнес саласында көп бейінді қызметтермен айналысуға қабылданған заңдық база үлкен мүмкіндіктерге жол ашады. Сонда да бизнесмендер заңдылықты білмеуінен жиі келеңсіз жағдайларға тап болып жатады;
   
7. 
   кәсіпкерлер дайындығының төмендігі - бизнесті жүргізумен байланысты бизнесті жоспарлауды, басқаруды, маркетингті, бухгалтерлік есепті және басқа да пәндерді білмеуі. Барлық үйретіліп жатқан бағдарламалар мен курстардың көптігіне қарамастан кәсіпкерлердің дайындығы сол төмен деңгейде қалып отыр. Жасыратыны жоқ, көптеген кәсіпкерлер бизнес-жоспарды фирма қызметі шараларының жоспары деп емес, тек несие алуға арналған деп түсінеді. Ең бастысы жаңадан бастаған кәсіпкерде қаншалықты өз мамандығы бойынша жоғары кәсіби шеберлігі, жоғары адамдық, ақыл-ой деңгейі болса да, өзі мен өз бизнесін қорғау әдістерін, өндірістік шығындарды төмендету тәсілдерін, рынокты зерттеу әдістерін біле бермейді, бизнесті ұйымдастыру мен өздігінше жүргізуге тәжірибесі болмайды.
   
8. 
   мемлекеттік құрылым мен кәсіпкерлер арасында кедергілердің болуы, ауылдық аудандарда кәсіпкерлердің проблемасы - экономика саласындағы кеңес берушілердің жетіспеушілігінде және өз мүмкіндіктерін біле бермеуінде;
   
9. 
   ақпараттық инфрақұрылымның жоқтығы (мамандандырылған веб-сайттар және порталдар) соның ішінде мемлекеттік тілде;
   
10. 
    ауылды жерлерде кәсіпкерлік субъектілерінің кәсібилігінің және өнімділігінің төмендігі;
    
11. 
    төмен бәсекелік қабілет (импорттық өнімдермен салыстырғанда, соның ішінде Өзбекстаннан келетін заңсыз импорттық өнімдерге байланысты);
    
12. 
    аудандардағы кәсіпкерлердің талаптарына бейімдеместен үкіметтік емес ұйымдар арқылы шағын және орта кәсіпкерлікке арналған оқу бағдарламасы;
    
13. 
    шағын және орта кәсіпкерлікке арналған оқыту бағдарламасының тұрақты болмауы (күнделікті емес).
    

Жеке кәсіпорын ашық рынокта табысты күресуге дәрменсіз. Бұл мәлімдеме біршама асыра айтылса да, ақиқатқа өте жақын. Кез келген кластер дамуының негізгі механизмі бәсекелестік пен кооперацияны бірлестіру, барлық негізгі қатысушылардың – шағын және орта кәсіпорындардың, билік органдарының, жоғары оқу орындарының бірлесіп даму шарттарын оңтайландыруға бағытталған өзара іс-қимыл жасауы болып табылады.

Бәсекелестікке қабілеттілік жөніндегі кеңестерді құру. Бүгінгі таңда мемлекет пен бизнес әлеуметтік әріптестіктің жұмыс істейтін моделін құруы қажет. Бизнесті еліміздің алдында тұрған стратегиялық міндеттерді шешуге тарту механизмдерін табу, бұл ретте бизнес пен биліктің мүдделеріне қысым жасамау қажет. Осылайша қоғамда қалыптасқан кәсіпкерлікке сенімсіздікті жоюға және ұзақ мерзімді әлеуметтік және саяси тәуекелдерді төмендетуге болады. Сонымен қатар мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілерге ықпал ету механизмдері болуы тиіс.

Бизнес пен биліктің өзара іс-қимылы өзара жаупкершілік пен өзара мүдде негізінде бірлескен жобаларды әзірлеген жағдайда мүмкін болады. Осы тектес міндеттерді шешу үшін өңірлік деңгейде бәсекелестікке қабілеттілік жөнінде кеңес құрылатын болады.

Бәсекелестікке қабілеттілік жөніндегі кеңес өңірлік деңгейде еңбек өнімділігі мен өндіріс тиімділігін арттыру үшін жағдайлар жасау арқылы қоғамдық лидерлерді, бизнес лидерлерін, кәсіби қауымдастықтарды және ғылыми-көпшілік өкілдерін еліміздің бәсекелестікке қабілеттілігін арттыру идеясы маңына біріктіреді. Бұл кәсіби қауымдастықтың белсенді қолдауын және мемлекеттік, өңірлік билік органдары мен бизнес-қауымдастықтардың күш-жігерін топтастыруды талап етеді.

Өңірлік орталықтардың маңызды міндеті жастар және әйелдер кәсіпкерлігін дамыту болады. Қазіргі уақытта кәсіби біліктілігі, сондай-ақ орта және жоғары білімі бар жастар мен әйелдердің белгілі бір бөлігі мамандықтары бойынша жұмысқа орналасуда едәуір қыншылықтарға тап болуда. Бұл ретте, олардың ауылда, қалалар мен ірі қалаларда орналасуына қарай әртүрлі проблема спецификасы байқалады.

Орталықтардың негізгі міндеті экономиканың түрлі салаларында кәсіпкерлік қызметті дербес жүзеге асыруға әлеуеті бар жастар мен әйелдердің мақсатты топтарын анықтаудан тұрады. Анықталған контингентке кәсіпкерлік негіздерін оқыту, қаржыландыру, бухгалтерия және салық жөнінен бизнес-кеңестер, инвестор іздестіру, маркетингтік зерттеулер және т.б. ұсынылады.

Дамыған бәсекелік ортаға жарнама өндіру, баспа және полиграфия, құрылыстық, сәулеттік жобалау, жөндеу және делдалдық қызмет көрсету, заң қызметін көрсету, рынокты және қоғамдық пікірді зерттеу жөнінен қызмет көрсету, бухгалтерлік есеп, зерттеулер мен әзірлемелер тұрғысында қызмет көрсету, компьютерлік және онымен байланысты қызмет көрсету, жылжымайтын мүлікпен байланысты қызмет көрсету, көркейту және көгалдандыру, техникалық сынау және талдау жөнінен қызметтер көрсету, коммуналдық қызметтер көрсету, денсаулық сақтау және кәсіби білім беру жөнінен қызмет көрсету сияқты қызмет түрлерін беруге болады.

Мемлекеттік кәсіпорындарды нарықтық ортаға беру кезіңдегі негізгі принцип шаруашылық жүргізуші субъектілердің нарықтық өзара қарым-қатынастарына мемлекеттің қатысуын азайту болып табылады.

Мемлекеттік кәсіпорындарға алдын ала жасалған талдау нарықтық ортаға шаруашылық жүргізу және шұғыл басқару құқығындағы барлық дерлік мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындарды беруге болатындығын көрсетеді.

Бұл үшін:

1. мемлекеттік кәсіпорындар мен табиғи монополистердің қызмет түрлерін, профильдік емес функцияларды анықтау тұрғысынан, оларды бәсекелік ортаға, ең алдымен шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне беру үшін құрылтай құжаттарын түгендеуден өткізу;

2. мемлекеттің кейбір акционерлік қоғамдарға және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерге қатысуының орындылығына талдау жүргізу;

3. бәсекелік ортаға беруге жататын мемлекеттік кәсіпорындар мен мемлекеттік мекеме болып қайта құрылудағы мемлекеттік кәсіпорындардың тізбесін анықтау.

Шағын кәсіпорындарың проблемаларын зерттеу және қорыту, шағын кәсіпкерлікке қатысты мемлекеттік саясатты қалыптастыруға қатысу, билік органдарында шағын бизнестің мүдделерін қолдау және заңды құқықтарын қорғау, шағын кәсіпкерліктің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеуге қатысу, маңызды әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешуге кәсіпкерлерді тарту бойынша жұмыстарды іске асыру – бұл функцияларды кәсіпкерлердің қоғамдық бірлестіктері жүзеге асырады.

1. 
   ҚР Ата заңы, Алматы: «Юрист», 2005ж.
   
2. 
   ҚР Азаматтық кодексі, Алматы: «Юрист», 2002ж.
   
3. 
   ҚР қылмыстық кодексі, Алматы: «Юрист», 2004ж.
   
4. 
   ҚР салық кодексі, Алматы: «Юрист», 2005ж.
   
5. 
   Индивидуальный бизнес в РК /Сост.: Скала В.И. – Алматы.: ТОО «Издательство LEM», 2004. - 176 c.
   
6. 
   Дурович А.П. Организация туризма. Мн.:
   

1. 
   Әкімшілік жауапкершілік
   
2. 
   Экономикалық жауапкершлік
   
3. 
   Қылмыстық жауапкершілік
   
4. 
   Субъекттің кәсіпкерлік ісінің тоқтатуы
   

Кәсіпкерліктің қандай болмасын бір түрімен рұсаты бар куәліксіз, лицензиясыз, арнайы рұқсат құжатынсыз шұғылданған жағдайда төмендегі жағдайда айыппұл төлейді:

• 
  азаматтар үшін – 20 айлық есептік көрсеткіш (АЕК)
  
• 
  лауазымды қызметкерлер үшін – 40 АЕК
  
• 
  заңды тұлғалар – 50 АЕК
  

• 
  азаматтар үшін – 50 АЕК
  
• 
  лауазымды қызметкерлер үшін – 20-дан – 50-ге дейін АЕК
  
• 
  заңды тұлғалар үшін – 700 АЕК-дейін
  

– азаматтар үшін – 50 АЕК

– лауазымды қызметкерлер үшін –100 АЕК-дейін

– жеке кәсіпкерлер үшін – 100 АЕК

– заңды тұлғалар үшін – 1000 АЕК-дейін

Заң бұзушылық қайталанған жағдайда:

– азаматтар үшін – 80 АЕК

– жеке кәсіпкерлер үшін мен лауазымды қызметкерлер үшін – 150 АЕК

– заңды тұлғалар үшін – 1500 АЕК-дейін

Заңды тұлғалардың экономикалық жауапкершілікке тартылуы – ҚР президентінің 17.04.95 ж. №22198 Қаулысының 18 статьясын бұзған жағдайда болады да барлық табысы бюджетке аударылады.

Заңды тұлғалар немесе кәсіпкерлер лицензиясыз жұмыс жасайтын болса, онда Қ.Р. 17.04.95 №2200 заңын бұзған болып табылады да 24 статьяға сәйкес барлық табысы (сол кәсіпкерліктен түскен) бюджетке аударылады.

Жеке тұлғаның қылмыстық жауапкершілігі Қ.Р. 16.07.97 ж. №167-1 Қылмыстыөқ Кодексін бұзуына байланысты туындайды.

Тіркелмей лицензиясыз кәсіпкерлікпен шұғылданған жағдайда мынандай жазалар қолданылады:

– 300 ден 500-ге дейінгі мөлшерде АЕК. айыппұл немесе ,

– қоғамдық жұмыс істету 180-240 сағатқа дейін немесе 6 айға тұтқындау немесе айыппұмен қоса 2 жыл бостандығынан айыру.

Кәсіпкерлік іс субъектін соттың шешімімен қызмет тоқтатуға мынандай жағдайларда мәжбүр етеді:

• 
  кәсіпорын банкрот болған жағдайда ;
  
• 
  тіркеу кезінде түзетуге мүмкін емес заңдылықтарды бұзған болса;
  
• 
  лицензиясыз жұмыс істеуге рұқсат етілмеген жағдайда, лицензиясы болмаса;
  
• 
  бір жылда бірнеше рет тәртіп бұзған болса;
  
• 
  басқа да заң актілері нұсқауларын орындамаған жағдайларда.
  

Туристік кәсіпорынның қызметін тоқтату үшін заңды тұлға қызметін қайта құру немесе жою қажет.

Заңды тұлғаны қайта құру жағдайында кәсіпкерлік іс-әрекет мүлдем жойылмайды, оның кейде оның құқықтық иелігі уақытша өзгереді.

Заңды тұлға жұмысын жалғасатыруға ешқандай заңдылық құқы болмасы, оны қайта құрудың бес түрін білу керек: қосу, біріктіру, бөлу, шығарып алу, қайта құру.

Қайта құрудың жоюдан айырмашылығы кәсіпорын жойылғаннан кейін басқадай міндеті де құқы да болмайды.

Заңды тұлғаның жойылуы екі түрлі болады, өз еркімен жойылуы, мәжбүр ету арқылы жою.

Заңды тұлған жою тәртібі мемлекеттің азаматтық кощдексі арқылы және мемлекеттің тіркеу жою ережелері бойынша жүзеге асады. Жою процесі мемлекеттік регистрға кәсіпорынның қызметінің тоқтағаны туралы жазғаннан кейін аяқталады.
Қорытынды
Қорыты келгенде кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің жауапкершіліктері әкімшілік, экономикалық және қылмыстық жауапкершілік болып бөлінеді. Кәсіпкерлік қызметті тоқтату қайта құру немесе жою жұмысы арқылы жүзеге асады.

Дәрістерге арналған әдістемелік нұсқаулар
Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін ҚР «Әкімшілік заң бұзушылық» кодексімен ҚР Азаматтық Кодексімен, Қ.Р. Қылмыстық Кодексімен және басқа құқықтық нормативтік актілерімен танысып, оқып білу керек.
Әдебиеттер:

1. 
   ҚР Ата заңы, Алматы: «Юрист», 2005ж.
   
2. 
   ҚР Азаматтық кодексі, Алматы: «Юрист», 2002ж.
   
3. 
   ҚР қылмыстық кодексі, Алматы: «Юрист», 2004ж.
   
4. 
   ҚР салық кодексі, Алматы: «Юрист», 2005ж.
   
5. 
   Индивидуальный бизнес в РК /Сост.: Скала В.И. – Алматы.: ТОО «Издательство LEM», 2004. - 176 c.
   
6. 
   . Дурович А.П. Организация туризма. Мн.:
   

1. 
   Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштер жүйесі
   
2. 
   Акционерлік кәсіпорындардың қаржылық нәтижелерінің көрсеткіштер жүйесі ерекшеліктері
   
3. 
   Шаруашылық субъектілердің қаржылық жағдайының тұрақтылығы көрсеткіштер жүйесі
   

Халық шаруашылығының қаржыларын бағалау үшін оның жекелеген салаларының кәсіпорындарының, ұйымдарының қаржылық нәтижелері жөнінде, ақшалай жинақтар жөнінде статистикалық ақпарат қажет.

Шаруашылық қызметте соңғы қаржылық нәтиже мен абсолютті тиімділік ретінде пайда көрсеткіші қолданылады. Мұнда сонымен қатар жалпы пайда, өнімді өткізуден түскен табыс, салық салынатын табыс ұғымдары да пайдаланылады.

Кез келген кәсіпорынның қызметінің экономикалық тиімділігі оның табыс алуымен анықталады. Табыстылық абсолютті және қатысты көрсеткіштермен сипатталады. Абсолютті көрсеткіш – бұл табыстар мен кірістер сомасы.

Табыстар – бұл есепті мерзімде активтердің артуы немесе міндететмелердің төмендеуі болып табылады. Шығынсыз табыс алу мүмкін емес, ал табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру мүмкін емес.

Абсоютті көрсеткіштерге жатады: өнімді өткізуден түскен табыс, жалпы табыс (пайда), негізгі қызметтен түскен табыс, негізгі емес қызметтен түскен табыс, салық салынғанға дейінгі табыс, салық салынғаннан кейінгі табыс, төтенше жағдайлардан болатын табыс, таза табыс жатады. Табыс ролі нарықтық экономикада келесі функциялармен анықталады: мемлекеттік бюджет табыс көзі және кәсіпорынның өндірістік пен әлеуметтік даму көзі.

Негізгі емес қызметтен түскен табыс құрамына кіреді:

• 
  Акциялар бойынша дивидендтер, облигациялар мен басқа құнды қағаздар бойынша табыстар, басқа шаруашылық субъектілердің қызметіне үлестік қатысудан табыстар;
  
• 
  Мүлікті жалға беруден табыстар;
  
• 
  Шаруашылық келісім шартты бұзғаны үшін алынған штрафтар, пенялар, санкциялар;
  

Таза пайда есепті мерзімде заңды тұлғамен алынған сальділенген нәтиже. Ол салықтан кейінгі табыс пен төтенше жағдайлардан болған табыс сомасы ретінде анықталады.

Кәсіпорынның рентабельділігі деңгейі нмесе жалпы рентабельділік (Rобщ), келесі формуламен анықталады:

• 
  өнімді өткізу көлеміндегі таза пайда үлесі;
  
• 
  барлық активтер қайтарымдылығы. Ол таза пайданың барлық активтерге қатнасы арқылы анықталады.
  

мұндағы Д –мерзім ұзақтығы (күндер)

Сонымен қатар айналым құралдарының бекіту коэффициенті қолданылады: Ол

К_бекіту = ОС/РП
Өндірісті ұйымдастырудың акционерлік формасының ерекшелігі мұнда активтердің бір бөлігі акция ұстаушыларға тиесілі. Сондықтан АҚ-ның қаржылық нәтижелерін талдау барысында акционерлердің көзқарастарын бейнелейтін көрсеткіштер қолданылады. Оларға бір акцияға есептелінген пайда, акцияның есепті бағасы, акцияның нақты бағасы, акционерлік капиталдан қайтарымдылық, капитал құрамы, табыстар құрамы мен т.б. жатады.

Бір акцияға есептелінген пайда (П), таза пайданың шығарылған акциялар санына қатынасы ретінде анықталады. Оның мәні акционерлік капиталдың қайтарымымен (Котд.акц.кап) және акцияның есепті бағасымен (Ца) анықталады.

Өз кезегінде акционерлік капиталдың қайтарымын барлық активтердің қайтарымы түрінде (К отд.всех активов) және барлық актвитердің акционерлік капиталға (Ка) қатынасы ретінде беруге болады.

Бірінші көрсеткіш барлық актвитердің пайдалану тиімділігін сипаттайды немесе кәсіпорын табыстылығын сипаттайды, ал екінші көрсеткіш қаржылық тұтқа деп аталады. Ол акционерлердің қаржыларының құнының бірлігіне кәсіпорын активтерінің қаншасы келетіндігін сипаттайды.

Бұл көрсеткіш пен 1 арасындағы айырма қосымша кірісітірілген қарыздық қаржылардың қатысты шамасын сипаттайды. Кәсіпорын қарыздық қаржыларды пайдалана отырып, акционерлердің қаржыларын кірістірмей-ақ қосымша шығарылатын акциялар бойынша дивиденттерге шығындар жұмсамай-ақ қосымша пайда ала алады.
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығы маңызды роль атқарады. Себебі олардың қызметі меншікті қаражат есебінен жүзеге асырылады.