Бағдарламасы Астана, 2016. Оқу бағдарламасын «Назарбаев Зияткерлік мектептері»

1

Жаратылыстану. Орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында бастауыш мектепке (1-4 сыныптар) арналған оқу бағдарламасы – Астана, 2016.

3

Түсіндірме

Оқу бағдарламасы оқыту үдерісін оқушылардың пəн салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін əр пəннің əдістемелік əлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-əрекеттері тəсілдерін меңгеру арқылы дербестігінін дамытуға, əлеуметтік-мəдени кеңістікте орнын таба білуі үшін біліктерді меңгеруге бағыттайды.

Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дəстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру үдерісін ұйымдастырудың инновациялық тəсілдемелерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тəсілдемелер пəн бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады. Құндылықтық-бағдарлық, іс-əрекеттік, тұлғалық-бағдарлық, коммуникативтік тəсілдемелер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру үдерісі нəтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.

Қазіргі кезеңде оқушының өз бетімен білімге ие болу барысында оның белсенді іс-əрекетін ұйымдастыру оқу үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Бұл тəсілдеме пəндік білімді, əлеуметтік жəне коммуникативтік дағдыларды ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мүмкіндік беретін тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу жəне серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

танымдық жəне əлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пəннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тəрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

Əр пəннің оқу бағдарламаларында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған. Көп тілді оқу ортасын құрудағы əр пəн қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тəсілдеме əрбір оқу пəнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім жəне білікпен алмасу, тілдік жəне сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты əдіс-тəсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу əрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

Пəн мазмұнын меңгеру жəне оқу мақсаттарына қол жеткізу үдерісінде оқушылардың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру жəне көрсету, ақпараттар жəне идеялармен алмасу үшін бірлесіп əрекет ету, жабдықтар мен қосымшаларды кең ауқымда қолдану арқылы өз жұмысын бағалау жəне жетілдіру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін алғышарттар/жағдайлар жасау керек.

Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тəсілдерін табу үшін жағдаятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау жəне бағалауға, алған білімі мен тəжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағдылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістерге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

Нақты пəн бойынша күнделікті білім беру үдерісінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады жəне оқушылардың меңгерген білім, білік жəне дағдыларын кез келген оқу үдерісінде жəне өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қалыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

Кең ауқымдағы дағдылармен бірлікте жеке қасиеттердің дамуы: «қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік», «құрмет», «ынтымақтастық», «еңбек пен шығармашылық», «ашықтық», «өмір бойы білім алу» сияқты білім берудің басты құндылықтарына оқушыларды дағдыландырудың негізі болып табылады. Бұл құндылықтар оқушының тəртібі мен күнделікті іс-əрекеттерін ынталандыратын тұрақты тұлғалық бағдары болуы тиіс.

6

1. 
   «Жаратылыстану» оқу пəнін оқыту мақсаты мен міндеттері
   

Бастауыш мектепте оқушыларға «Жаратылыстану» пəнін оқу жəне меңгеру келесілерді түсінуге мүмкіндік береді:

• 
  қоршаған əлемнің күрделілігі мен көп қырлылығын, сондай-ақ табиғи құбылыстар мен үрдістердің өзара байланысын;
  
• 
  өлі жəне тірі табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен үрдістердің себептерін;
  
• 
  жаратылыстану бағытындағы білімнің адамның көптеген іс-əрекет түрлері үшін маңыздылығын.
  

• 
  гипотеза құру жəне оларды тексерудің жолдарын ұсыну, эксперименталды берілулер негізінде қорытынды жасау;
  
• 
  мəселені анықтау, сұрақтарды дұрыс алу, зерттеу жұмысының жоспарын құру, бақылау, эксперимент жүргізу, зерттеу жұмсысының нəтижесін бағалау жəне сипаттау, пайымдау, қорытынды шығару;
  
• 
  БАҚ хабарламалары мазмұнындағы, Ғаламтор ресурстарындағы, ғылыми-көпшілік əдебиеттердегі жаратылыстану бағытындағы ақпараттармен жұмыс: іздеу əдістерін игеру, ақпараттың мағыналық негізін айрықшалау жəне ақпараттың растығын бағалау;
  
• 
  өлі жəне тірі табиғаттағы үрдістердің сипатын, экожүйе компоненттерінің өзара байланысын, адам əрекетінің қоршаған ортаға қалай ықпал ететінін ашуға көмектесетін қарапайым эксперименттер мен бақылаулар жүргізу;
  
• 
  өзіндік қарапайым зерттеулер қорытындыларын түрлі формада ұсыну;
  

• 
  жаратылыстану ғылымы бағытындағы маңызды жетістіктердің қолданбалы мəнін түсіндіру.
  

7

«Жаратылыстану» пəні бойынша оқу бағдарламасының мақсаты

• 
  əлемнің қазіргі заманғы жаратылыстану ғылымы тұрғысынан қалыптасқан бейнесі мен жаратылыстану ғылымдарының əдістері туралы білім негіздерін қалыптастыру; жаратылыстанудың техника мен технология дамуына елеулі ықпал еткен маңызды идеяларымен, жетістіктерімен таныстыру;
  
• 
  қоршаған əлемнің құбылыстарын түсіндіру, БАҚ, интернет ресурстары, арнайы жəне ғылыми-көпшілік əдебиеттерден алынған жаратылыстану ғылымы тұрғысынан жəне өмірлік маңызды мазмұны бар ақпаратты қабылдау біліктіліктерін қалыптастыру;
  
• 
  зияткерлік, шығармашылық қабілеттерді, сын тұрғысынан ойлау қабілетін қарапайым зерттеулер, құбылыстарды талдау, жаратылыстану ғылымдық ақпаратты қабылдау жəне түсіндіру барысында дамыту;
  
• 
  табиғат заңдарын тану жəне жаратылыстану ғылымдарының жетістіктерін өркениеттің дамуы мен өмір сапасын жақсарту үшін пайдалану мүмкіндігіне сенімділікті тəрбиелеу;
  

• 
  күнделікті өмірде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін жаратылыстану ғылымдары бойынша білімдерін қолдану.
  

2. 
   Оқу үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық тəсілдемелер
   

мəні қоғамда сəтті əрекет ету үшін қажетті ережелерді, дағдыларды, өмір салтын, жүріс-тұрысты қалыптастыруда көрініс табады.

жариялауда, білім, білік жəне дағдылармен алмасуда екіден асатын адамдардың сөйлеу арқылы атқарылатын əрекеттесу үдерісі. Коммуникативтік ұстанымның нəтижесі болып тіл арқылы қатынасу қабілеттілігі, яғни тілдік жəне сөйлеу нормаларын дұрыс пайдалана жəне қатынас жағдайына сай тиімді қатынас жүріс-тұрысын таңдай отырып, түрлі жағдайларда қатынас əрекетінің басқа қатысушыларымен ой бөлісу жəне алмасу қабілеттілігі болып табылады. Коммуникативті ұстанымға сəйкес ұйымдастырылған оқу үдерісі қатынасу икемділікті қалыптастыратын тапсырмаларды жəне шынайы қатынас жағдайларына сай жұмыс режимдерін (жұптық жəне топтық жұмыстарды) кіріктіру керек.

Педагогикалық ойын технологияларың басты элементтері – ойын алдында оқушыларға нақты оқу мақсаты қойылады; ойын арқылы белгілі педагогикалық нəтижеге қол жеткізу жоспарланады, оқу əрекеті ойын ережелеріне бағынады, оқу материалы ойынның құралы болып табылады. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-əрекетін ұйымдастыруға бағытталған ойын əдісі арқылы, олардың шағын топтың өзге мүшелерінің пікірін сыйлауына, əртүрлі өнімді іс-əрекет негізінде соңғы нəтижені алдын-ала көре білуіне, өзбетіндік іс-əрекетін жоспарлауына, мақсатқа жету амалдарын таңдауына мүмкіндік беріледі.

алушылардың ұжымдық/топтық жобалар бойынша жұмыстарын ұйымдастыру ұсынылады. Жобалық жұмыстарды ұйымдастыру сабақпен шектелмейді, сондықтан да сабақ-сабақтан тыс интеграцияда қарастырылады.

3. 
   Оқу жетістіктерін бағалау тəсілдері
   

«Жаратылыстану» пəнін меңгеру нəтижелері критериалды бағалауды қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Критериалды бағалау оқыту, оқу жəне бағалаудың өзара тығыз байланысында негізделген. Критериалды бағалау нəтижелері білім беру процессін тиімді жоспарлау жəне ұйымдастыру мақсатында пайдаланылады.

Критериалды бағалау қалыптастырушы жəне жиынтық бағалаудан тұрады. Қалыптастырушы бағалау үздіксіз өткізіледі, оқушы мен оқытушы арасындағы кері

байланысты қамтамасыз етеді жəне оқу процессін дер кезінде түзетуге мүмкіндік береді. Жиынтық бағалау белгілі оқу мерзімінде оқу блогын оқып бітіргенде өткізіледі,

оқушыларға кері байланысты қамтамасыз ету үшін, пəн бойынша тоқсандық жəне жылдық бағаларды қою үшін колданылады.

4. 
   «Жаратылыстану» пəнінің мазмұнын ұйымдастыру
   

Сынып	Апталық жүктеме	Жылдық сағат саны
1	1	33
2	1	34
3	2	68
4	2	68

мамандандырылған зертхананың болуы міндетті емес, мүмкіндік болған жағдайда биология, физика жəне химия кабинеттері ресурстарын қолдану ұсынылады.

Төменде бастауыш мектепте «Жаратылыстану» пəнін оқыту үшін қажетті құрал-жабдықтар мен материалдардың тізімі берілген:

• 
  компьютер;
  

• 
  интерактивті тақта;
  

• 
  проектор;
  

• 
  деректермен жұмысқа арналған компьютерлік бағдарламалар;
  

• 
  үзіліссіз қуат беру көзі;
  

• 
  принтер-сканер;
  

• 
  бор тақтасы;
  

• 
  жылжымалы тақта;
  

• 
  магнитті тақта;
  

• 
  проектор;
  

• 
  компьютер;
  

• 
  MGA (датчиктер көмегімен деректерді тіркейтін аспап);
  

• 
  таблетка тəрізді батареялар мен тұтқыш;
  

• 
  жалғағыш сымдар;
  

• 
  қосып-ажыратқыш;
  

• 
  2-4 V лампалар;
  

• 
  сандық фотоаппарат;
  

• 
  глобус;
  

• 
  күн жүйесінің моделі;
  

• 
  тақырыпқа сай түрлі модельдер мен нақпішіндер (муляждар);
  

• 
  бөлме өсімдіктері;
  

• 
  тақырып бойынша кестелер мен плакаттар;
  

• 
  тақырыптық бейнематериал коллекциясы;
  

• 
  табиғи кендер мен минералдар коллекциясы;
  

• 
  айна;
  

• 
  жарық көзі;
  

• 
  жылу көзі;
  

• 
  еріткіш заттар;
  

• 
  ыстыққа төзімді ыдыс;
  

• 
  колбалар;
  

• 
  шыны түтік;
  

12

• 
  сүзгіш қағаз;
  

• 
  қорғаныш көзілдірік;
  

• 
  үлкейткіш əйнек (лупа);
  

• 
  микроскоп;
  

• 
  əртүрлі өлшемді магниттер жинағы;
  

• 
  термометрлер;
  

• 
  жүктер;
  

• 
  таразы (теңдеушелермен жəне электрондық);
  

• 
  жарық датчигі;
  

• 
  таймер;
  

• 
  динамометр;
  

• 
  өлшеуіш рулетка;
  

• 
  секундомер;
  

• 
  дыбыс көзі (музыка аспаптары, қоңыраулар жəне т.б.);
  

• 
  дыбыс өлшегіш;
  

• 
  мөлдір жəне мөлдір емес денелер;
  

• 
  калориметрлер (термос);
  

• 
  түрлі электрөткізгіш заттардың жиыны (əйнек, мыс, болат, алюминий, резеңке, пластмасса);
  

• 
  магниттік компастар;
  

• 
  телескоп;
  

• 
  анықтамалықтар мен энциклопедиялар;
  

• 
  флипчарт;
  

• 
  қағаз қыстырғышы бар планшет;
  

• 
  ватман;
  

• 
  өсімдіктер гербарийі;
  

• 
  топырақ түрі коллекциясы;
  

• 
  Қазақстанның физикалық картасы, тақырыптық карталар;
  

• 
  жануарлар тұлыбы;
  

• 
  адам қаңқасы.