Символдың и н тер ак ц и он и зм
1-тарауда айтылғандай, символдық интеракционизм теориясы
адамдар мен топтардың адам мінез-құлқына және жағдайына қанша-
лықты ықпалы бар екенін қарастырады. Толықтыра түсетін болсақ,
символдық интеракционизм теориясы әлеуметтенуді көбінесе жеке
адамның өзін-өзі бағалауы мен әлеуметтік рөлдері тұрғысынан зерде-
лейді. Символдық интеракционизм теориясы әлеуметтенуді талдауда
екі негізгі ұғымға ден қояды, олар - «Мен» тұжырымдамасы мен рөлді
қабылдау.
96
3-ТА РА У
Үғы м д а р д ы ң қрры ты нды сы
«Мен» тұж ы ры мдамасы
«Мен» тұжырымдамасы - басқалар бізді қалай қабылдайды деген
ойдың негізінде өзімізді бағалауымыз және осы субъективті па-
йымдаудың нақты салдарлары. Бір мысалды екі түрлі сценарий-
мен ұсынайық:
Бастапқы
көрініс
Пайымдау
«Мен»
түжырымдамасы
Бірінші
салдары
Екінші
салдары
«Мен» тужырымдамасы
Чарльз Хортон Коули (1902) символдық интеракционизмді өзін-өзі
бағалауды дамыту тұрғысынан сипаттады. Өзін-өзі бағалау - әрбір
адамның өзін-өзі жеке тұлға ретінде тануы және қоғамдағы алатын
орнына байланысты кім екендігін топшылауы. Коули бізді басқалар
қалай деп қабылдаса біз де өзімізге солай қарауды үйреніп, өзімізді
бағалауымызды дамытуды ұсынды. Ол мұны «мен» тұжырымдама
сы деп атады
( Ү ғ ы м д а р д ы ң қ о р ы т ы н д ы с ы н а н «Мен»
тужырымдамасы
бөлімін қараңыз). Коулидің көрсетуінше, «мен» түжырымдамасын
қалыптастыру үш қадамнан тұрады:
Өзін-өзі бағалау - адамның өзін-
өзі жеке тұлға ретінде бағалауы.
«Мен» түжырымдамасы -
адамның өзгелердің
көзқарастарына қарай өзін
бағалауға үйрену тенденциясы.
1) сізді өзгелердің қалай қабылдайтынын елестетіңіз;
2) тұлғаңызға қарап, басқалардың сіз туралы қандай ой түйетінін
елестетіңіз;
3) сіз бүл пайымдауларды саралап, қабылдайсыз не қабылдамайсыз.
Мысалы, дәріс кезінде студенттері ұйықтап отырса, оқытушы
студенттер мені нашар оқытушы деп санайды деген қорытындыға
келуі мүмкін. Ол өзінің оқыту қабілетіне қатысты өзгелердің көзқа-
|
