Бағдарламасы аясында іске асырылды Karen Armstrong
жүктеу/скачать 28,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Karen Armstrong. A History of God
| Әл-Хақ
(Хақиқат) Алланың есімдерінің бірі болатын және қарапайым өлім иесінің бұл атты иеленуі күпірлік еді. Халлаждың Құдаймен тұтастық сезімін паш етуі бірігу сезіміне өте жақын еді. Жыр жолдарының бірінде жырлағанындай: Мен – Сүйгеніммін және менің Сүйгенім де Мен: Біз – бір тәнге жайғасқан екі рухпыз. Мені көрсеңіз Оған назар саласыз, Ал оған қарап екеумізді көресіз. 375 374 Иоан . 14:6. 375 Quoted in Nicholson, The Mystics of Islam, p. 151. 322 Бұл пір і Жунайдтың фәна деп атаған «меннің» жоқ болуын және Құдай - мен бірлігін білдіретін қаһармандық сөзі еді. Халлаж кәпірлікпен айып - талғанында сөзін кері алудан бас тартты және бір шәһит сынды жан тапсы - рды: Айқышқа керілу үшін жеткізіліп, крест пен шегелерді көрді де, ол халыққа қарай бұрылып мынадай сөздермен дұға етті: «Мені өлтіру үшін жиналған Сенің құлдарың, Сенің дінің үшін, Сенің разылығың - ды алу үшін осыған ықыласты, оларды кешіре гөр. Я, Раббым, оларды рахым ет; өйткені оларға да Маған көрсеткеніңді оларға да ашып көр - сеткеніңде бұлай жасамас еді; егер олардан жасырғаныңды Менен де жасырғаныңда бұл михнатты тартпас едім. Сенің әр ісіңе мадақ бол - сын, не қылсаң да мадақ лайық Сенсің, Сен қалаған істің бәріне де мадақ болсын.» 376 Халлаждың әнәл-Хақ (Мен Хақпын) деп айқайлауы мистиктердің Құдай - дың объективті шындықтың орнына көбірек субъективті шындық болғанын көрсетеді. Кейінірек әл-Ғазали оның кәпір емес, тек сырды ұқпайтындарға жаңылыстыруы мүмкін эзотерик ақиқатты паш етуінің ақылсыздық болға - нын айтты. Өйткені шахадат та айтылғандай, Алладан басқа ақиқат жоқ, барлық адам баласы табиғатында иләһи шындықтан тұрады. Құран Құдай - дың Адамды өзін айнада көретіндей пішінде өз суретінде жаратқанын ай - тқан-тын. 377 Періштелерге алғашқы адам баласының алдында иіліп оған сәжде етуге бұйыруының себебі осы еді. Сопылардың көзқарасы бойынша, христиандардың қатесі иләһи ақиқаттың тек бір адамда топтасты деп са - науларында еді. Құдайың өзгеше көрінісіне қол жеткізген сопы өз болмы - сындағы иләһи бейнені, алғашқы жарату күнінде көрінген бітімде айқын көретін. Сопылар сүйетін Қасиетті Дәстүр (хадис-и қудси) Құдайдың мұсыл - манды өзіне жақын тартқанын және әр құлында тірілетінін көрсететін: «Бір 376 Quoted in Arberry, Sufism, p. 60. 377 Коран , 2:32(34). 323 рет оны жақсы көрдім бе, бұдан былай мен ол құлымның еститін құлағы, көретін көзі, құшаққа алатын қолы және жүретін аяғы болам». Халлаждың оқиғасы мистиктер мен ресми дін өкілдері арасындағы Құдай мен уахи мәселесіне қатысты көзқарастарының қаншалықты айырмашылыққа толы болғанын көрсетеді. Мистик үшін уахи өз рухында өтіп жатқан құбылыс бол - са, ғұламалар секілді дәстүршіл адамдар үшін бұл тұтасымен өткен шақтағы бір оқиға-тын. Әйтпесе он бірінші ғасырда Ибн Сина мен әл-Ғазали сынды мұсылман философтардың Құдай жайындағы объективті түсіндірмелерінен қанағат таппай мистицизмге бет қойғандарын көрген едік. Әл-Ғазали со - пылықты ресми құрылымға қабыл еттірді әрі оны Мұсылман руханилығы - ның өзгеше формасы ретінде дәлелдеді. Он екінші жүзжылдықта Ирандық философ Яхья Сухрауарди және Испанияда туған Мухиддин ибн Араби Ислам Фалсафасы мен мистицизмін айырылмастай пішінде бір-бірімен са - бақтастырды және сопылар таныған Құдай түсінігін Ислам империясының көп жерінде қабыл еткізіп, әдепкі жағдай күйіне жеткізді. Бірақ Сухрауар - ди де, Халлаж секілді, дөп басып анықталмаған себептермен жүктеу/скачать 28,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|