Бағдарламасы аясында іске асырылды Karen Armstrong
жүктеу/скачать 28,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Karen Armstrong. A History of God
| De Gravitatione et Aequipondio Fluidorum
еңбегінде ескі Платонша таралу қағидасына назар аударды. Құдай шексіз болғандықтан, әр жерде бар болуы тиіс. Ғарыш Құдайдың барлығының нәтижесі, әзали болып киелі құдіреттен шығады. Оның қалауына тәуелді әрекетімен жаратылмаған, бірақ оның әр жерде әзір барлығының бір саласы немесе болмай қоймайтын бір нәтижесі ретінде бар болған. Сол сияқты Құдай ажалсыз болғандықтан, уақытты жаратқан. Сондықтан Құдай біз өмір сүріп жатқан, әрекет ететін және бар болған ғарыш пен уақытты жаратты деп айта аламыз. Басқаша айтқанда, материал қалауға тәуелді бір әрекетпен жаратылыс күні Құдай тарапынан жаратылған. Ғарыштың әр бөлімінің пішін, көруге болатын және белсенділік қасиеттеріне ие болуына Құдайдың шешкені жайлы айтуға болады. Мұның христиан дініндегі жоқтан жаралу қағидасын құптайтындығы жайлы айтуға болады, өйткені бос кеңістіктен материалдық денелерді жаратқан Құдайдан басқа ешкім емес: ол дүниені жоқтан жаратқан. Декарт сияқты надандық пен бос сенім деп есептеген мистикаға Ньютон ешқашан уақытын бөлген емес. Христиан дінін метафизикадан тазалауды қатты қалайтын; бұл оны Исаның иләһи болмысы жайлы өте маңызды қағидаларға қарсы келтірсе де, 1970 жылдары Үштік қағидасы туралы өте маңызды зерттеуін бастады және мұның мәжусилер үшін алдаушы сөздерімен Афанасий тарапынан шіркеуге енгізілген деген қорытындыға келді. Арий дұрыс айтқан еді: Иса Мәсіх расымен де Құдай емес-тін; Үштік 426 және Тірілу қағидаларына «айғақ» ретінде көрсеткен Жаңа Өсиеттің бұл бөлімдері қолдан қосылған. Афанасий мен әріптестері бұларды қолдан құрастырған және киелі мәтіндерге осылайша бұқараға жар салып, халықтың қарабайыр қиялдарына әсер еткен еді: «Адам баласының бос сенімдерге құмар қызуқанды жағы, дін мәселелерінден әрқашан мистиканы сүю және сондықтан барынша аз түсінгенінен қанағат алу болған 471 ». Христиан сенімінен мұндай бос қағидаларды алып тастау Ньютон үшін осындай тұрақты пікір жағдайына келді. 1680 жылдың бас кезінде Princi - pia жарияланбай тұрып, Ньютон The Philosophical Origins of Gentle Theology («Мәжусилік теологияның философиялық негіздері») деп ат қойған зерттеу жұмысын бастады. Бұл еңбек метафизикадан құтылған және бір Құдайға табынудың рационалистік принциптерін жасалған Нұх пайғамбардың алғашқы діни негізін, мәжуси теологияны қалыптастырды деген пікірді алға тартты. Әмірлер тек Құдайға сүйіспеншілік пен көрші-қолаңды жақсы көр деген сипатта еді. Адамдарға Табиғатты, ұлық Құдайдың бір ғибадатханасын ойлауға әмір берілген еді. Кейінгі ұрпақ бұл пәк дінді мұғжиза мен керемет ертегілермен кірлетті. Кейбіреулері мәжусилік пен діндеріне қайта оралды. Құдай оларды тағы да жолға салу үшін көптеген пайғамбарлар жіберді. Пифагор бұл дінді үйренді және оны Батысқа әкелді. Адамзатты тура жолға үндеу үшін жіберілген пайғамбарлардың бірі Иса еді, бірақ Афанасий мен шәкірттері осы саф діннің тұнығын лайлады. Уахи кітабы пақырлықтың жеккөрініші сияқты Үштік сенімнің де тууының «Батыстың осы қызық діні», «Үш тең Құдай культінің» хабаршысы еді 472 . Батыс христиандары Үштік сенімді әрқашан қиын деп тапты және жаңа рационализмі Ағартушылықтың философтары мен ғалымдарын бұл қағиданы күресінге тастау керек деген ойдың жетегіне түсті. Ньютон діни тұрмыстағы мистиканың ролін айқын аңғармайтын еді. Гректер Үштік сенімді сананы шабытқа бөлеу және Құдай болмысын мүлдем түсіне алмаған адамның 471 «Corruptions of Scripture» Richard S. Westfall’ дан үзінді , The Rise of Science and Decline of Orthodox Christianity. A Study of Kepler, Descartes and Newton’ David C. Lindberg жəне Ronald L. Numbers’ тен ( жариялағандар ) үзінді . God and Nature; Historical Essays on the Encounter between Christianity and Science (Berkeley, Los Angeles жəне Лондон , 1986), 231 бет . 472 Бұл да сонда , 231 бет . 427 ақылына жұбату сияқты қолданған еді. Ньютон сияқты ғалым үшін тағы да мұндай қағиданы қабылдау өте қиын болатын. Ғылым арқылы адамдар өткен шақты бір жаққа тастап, ақиқатты табу үшін алғашқы принциптерден жаңадан бастауға дайын болулары керек екендігін білген еді. Сонымен бірге дін өнер сияқты бүгіннің көрінісіне қатысты көзқарас қалыптастыру үшін өткенмен диалог құрудан тұратын еді көп жағдайда. Адамдарға өмірдің абсолютті мәні туралы сұрақтармен айналысу мүмкіндігін берген, оларға алға секіру үшін дәстүр ғана тұғыр бола алады. Сондықтан дін мен өнер ғылым сияқты маңызды емес. Тағы да он сегізінші ғасырда христиандар христиан сеніміне жаңа ғылыми тәсілдерді қолдана бастады және Ньютонның көзқарасына ұқсайтын қағидаларды алға тартты. Англияда Мэтью Тиндаль мен Джон Толанд сияқты радикал теологтар мистикадан арылған христиандықты және шынайы рационалистік дін құруды, төркініне оралуды қалайтын. жүктеу/скачать 28,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|