Бағдарламасы аясында іске асырылды Karen Armstrong
жүктеу/скачать 28,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Karen Armstrong. A History of God
| Бхактидің
дамуы адамның Құдаймен жеке қарым-қатынасындағы терең сұранысын қанағаттандырды. Брахман мүлде қолжетімді болмағандықтан, ол көне Аспан Құдайы сынды, адам жадынан біржолата өшеді деген қауіп туды. Буддизмдегі бодхисаттва мен индуизмдегі Вишну аватары идеалы - ның эволюциясы Абсолюттің адамнан төмен болмауы керектігін шарт етіп қойған діндарлықтың жаңа даму сатысына шыққандығын растады. Басқа жағынан қарағанда, осы символдық ілімдер мен мифтер Абсолютті бір ғана Құдай көрінісімен беруге болады деген ойды терістейді: буддалар да, бод - хисаттвалар да, аватарлар да көп болды және бола бермек. Ең ақыры, бұл мифтерде адамзат мұраты бейнеленді: әркім көкірек көзі ашылып, Құдайға айналуы керек – біз осы үшін жаратылғанбыз. Б.д. І ғасырында иудаизмде де Құдайлық имманенттілікке құштарлық артты. Иисус тұлғасы адамдардың мұң-мұқтажына мейлінше сай келді. Бірінші христиан авторы және дін ретіндегі христиандықтың негізін салушы болған апостол Павел Иисусты Тәураттың орнына келді және енді Құдай ол арқылы әлемге өзін көрсетті деп есептеді 159 . Мұның астарында не жатқанын болжау ғана қалады. Шамасы, Павел жолдауларында теологияның бірізді және қатаң ережелері болмады, ол арқылы нақты сұрақтарға ғана жауап берілді. Оның Иисусты Мессия деп танығаны айқын: христос – көне еврей тіліндегі Massiach, «маңдайына бақ қонған, пешенесі ашылған» сөзінің ау - дармасы. Мұнымен бірге, апостол Иисустың ерекше жаратылған адам екен - дігін айтатын, бірақ дініне берік яхуди ретінде Иисусты Құдай бейнесінде 157 Op. cit., 11:15, 11:39. 158 Op. cit., 11:18. 159 Қараңыз . Гал . 1:11; 1:14. 132 болған деп ешқашан тұжырым жасаған емес. Өзінің сезімдерін сипаттау үшін Павел үнемі «Христта (болу)» сөзіне жүгінген: христиандар «Христта» өмір сүреді, олар оның өлімі арқылы шоқынған, ал Шіркеу әйтеуір бір тыл - сым сипатта Христтың Тәніне кіріккен 160 . Мұндай ақиқат нәрселерді Павел логикалық тұрғыдан негіздеуге тырысқан да жоқ. Басқа көптеген яхудилер секілді, оның да грек рационализмі туралы түсініктері өте күңгірт болды; оны «есуастық» деп атады. 161 Барлығы субъективті, мистикалық әсерге не - гізделгендіктен, апостол Иисусты «біз Онымен бірге өмір сүретін, әрекетшіл және тіршілік ететін» 162 атмосфера ретінде сипаттаған. Иисус Павел үшін діни толғаныстардың қайнарына айналды; бәлкім, өзінің замандастары Құдай туралы қалай мейірлене сөйлесе, апостол да ол жайында солайша елжіреп сөз қозғайтын. Өзіне табыс етілген сенімді түсіндіре келе, Павел Иисусты «біздің күнәла - рымыз үшін» 163 азап шекті және өлді деп айтты. Иисустың шәкірттері масқара жазадан есеңгірегендері соншалық, оны белгілі бір пайда тұрғысынан ақтап алуға жан-тәнін сала кіріскен сияқты. Тоғызыншы тарауда біз ХҮІІ ғасырдың барысында басқа яхудилердің бөтен бір Мессияның одан кем соқпайтын сұмдық өлімін дәл солай ақтауға тырысқандары туралы айтатын боламыз. Алғашқы христиандар Иисустың қандай да бір кереметтің арқасында тірі қалғандығына, бірақ бұрын тек оның бойында ғана болған «күштер» енді уәде бойынша шәкірттеріне көшкендігіне сенді. Павелдің жолдауларынан бізге белгілісі, алғашқы христиандар сипаты әртүрлі, қалыптан тыс толға - ныстарды бастан кешірген; бұл адамның жаңа идеалы пайда болғандығы туралы ойға итермелейді: біреулері кереметтер көрсетті, келесілері көктің тілінде сөйледі, үшіншілері құдайдың өзі сыбырлады деп сәуегейліктерін жариялады. Шіркеу рәсімдері шулы және қызыққа толы болды; мұнысымен олар қазіргі қауымдық шіркеудегі жаттанды уағыздардан күрт айырықша - 160 Қ - з ., мəселен ., Рим . 12:5; 1 Кор . 4:15; 2 Кор . 2:17. 161 1 Кор . 1:24. 162 « Əрекеттер » авторының Павел айтты дегендері ( Деян . 17:28); Эпименид Критскийден үзінді болуы мүмкін . 163 1 Кор . 15:3. 133 ланады. Иисус өлімінің шынында да бір қайыры болған секілді; ол, Павел жолдауларында көп айтылғандай, «жаңарған өмірді» және «жаңа тіршілік иесін» туғызды 164 . Бірақ ол уақыттарда айқышқа (креске) керу Адамның «алғашқы күнә - сын» кешу теориясы ретінде жақсы жетілмеген еді; теологияның бұл бөлімі төртінші ғасырдан кейін туындады және тек Батыс үшін маңызды болды. Па - вел және басқа жаңа өсиеттік авторлар Иисус өлімінің құтқарушылығы неде екендігін нақты анықтауға ешқашан тырысқан емес. Соған қарамастан, Хри - сттың құрбандыққа шалынған бейнесінің сол кезде Үндістанда кең тараған бодхисаттва идеалымен көптеген ұқсастықтары болды. Бадхисаттва си - яқты, Иисус та адам мен Абсолют арасында дәнекерлік етіп, айырмашылығы мынадан көрінді: Христос жүктеу/скачать 28,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|