Бағдарламасы «Биологияны оқыту әдістемесі»

Семей

2.1. Биология кафедрасында отырысында

«____»___________ 20___ж.№____хаттама
Кафедра менгерушісінің м.а_______Қуанышбаева М.Г.

2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында

«____»___________ 20___ж. №____ хаттама
Төрайымы____________ Абдишева З.В.

3. БЕКІТІЛДІ

Университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған

«____»___________ 20___ж. №____ хаттама

1. 
   Қолдану саласы
   
2. 
   Нормативті сілтемелер
   
3. 
   Жалпы ережелер
   
4. 
   Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі
   
5. 
   СӨЖ тақырыптары мен мазмұны
   
6. 
   Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар
   
7. 
   Оқу – әдістемелік әдебиеттер тізімінің қамту кестесі
   
8. 
   Әдебиет және қорлар
   

- ҚР «Мемлекеттік жалпы міндетті жоғары білім беру стандарты»

23 тамыз 2012 ж. № 1080 қаулысымен іске қосылған және бекітілген;

«5В011300» – «Биология» мамандығының Типтік оқу жоспары,

___2013 ж. № ___ бұйрығымен іске қосылған және бекітілген;

- СТУ 042-СГУ-5-2012 «Пәндердің оқу- әдістемелік кешенін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар» университет стандарты;

- ДП 042-1.07-2012 «Пәндердің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны» құжаттандырылған процедурасы.
3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1. 
   Пәннің қысқаша мазмұны:
   

2. 
   Пәннің оқыту мақсаты:
   

3.3 Оқып-білудің нәтижелелері:

• 
  методикалық проблемаларды ашудың теориялық деңгейін жоғарлату;
  
• 
  оқыту теориясындағы субъективизмді жою;
  
• 
  биология әдістемесіннің қазіргі жайы мен тарихына әділ баға беруге үйрету;
  
• 
  курсты жаңаша Республика талабына сай қайта құру, жеке пәндер арасындағы қайталануды болдырмау;
  
• 
  курс бөлімдерін өзара сәйкестендіру, Республикалық стандартқа теңестіру;
  
• 
  студенттердің өз бетінше істейтін жұмыстарын ұйымдастырудың тиімді жолын табу;
  
• 
  курстық және дипломдық жұмыстарының жаңа талаптарын ендіру, әсіресе өлкетану мәселесімен және жергілікті жердің материалдарын іске асыру.
  

6. 
   Курстың пререквизиттері:
   

6. 
   Курстың постреквизиттері: педагогикалық практика.
   

3.7Жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Пәннің тақырыптық жоспары
№ р/с	Тақырыптар	Сағат саны
		лекц.		зерт.
1	Кіріспе. Биологиялық білім берудің мақсаттары мен міндеттерінің жүйесі.	2
2	Отандық биологияны оқыту әдістемесінің пайда болуы мен дамуының тарихы	4
3	Биологияның мектеп курсы мазмұнының құрылым принципі.	2
4	Педагогтың білім беру іс - әрекетінің әдістемелік негіздері	2
5	Биологияны оқытудың әдістер жүйесі. Қазіргі кездегі педагогикалық технологиялар, принциптері.	4
6	Биология сабақтарында оқу әрекетін ұйымдастыру формалары	2
7	Сабақ – негізгі оқу бірлігі. Дәстүрлі сабақ құрылымы. Сабақ жоспары.	2
8	Өсімдіктануды оқыту әдістемесі			3
9	Жануартануды оқыту әдістемесі			4
10	Тәнтануды оқыту әдістемесі			4
11	Тіршіліктануды оқыту әдістемесі			4
12	Қазіргі кездегі сабақ құрылымы. Сабақ жоспары.	4
13	Іс-әрекет негізіндегі сабақ құрылымы. Сабақ құрылымы	4
14	Білім беру жүйелері және педагогикалық технологиялар
15	Білім сапасын бағалаудың жүйесі және бақылау
16	Сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыс	2
17	Биологияныоқытудыңматериалдықбазасы	2
Барлығы:			30		15

2 Зертханалық сабақтар мазмұны

№ р/с	Тақырыптар	Мазмұны	Бақылау түрі	Орындау мерзімі (апталық)	Сағат саны
1	Өсімдіктануды оқыту әдістемесі.	Өсімдіктану оқулығы мен бағдарламасына әдістемелік талдау. Жылдық, тақырыптық, сабақ жоспарларын талдау. Морфологиялық, анатомиялық, физиологиялық, систематикалық мазмұндағы сабақтарды өткізуді әдістемесі. Қортынды сабақтарды өткізудің әдістемесі. Практикалық сабақтар өткізудің әдістемесі. Топсеруенді жоспарлау және өткізу әдістемесі. Оқушыларды сабаққа қызығушылығын орттыру бағытында жаңа педагогикалық технологияны пайдаланудың әдістемесі.	Жазбаша тапсырма Ауызша сауалнама	1,2,3 апта	3
2	Жануартануды оқыту әдістемесі.	Жануартану оқулығы мен бағдарламасына әдістемелік талдау. Жылдық, тақырыптық, сабақ жоспарларын үлгісін жасап үйрету. Жануартануды оқытудағы пәндік ерекшеліктер. Сабақта пайдаланатын көрнекіліктер, олардың ерекшеліктері. Систематикалық және экологиялық ұғымдарды қалыптастыру, ұғымдарды дамыту. Жануартануды оқытуды таратылып берілетін көрнекіліктер. Практикалықсабақтароларғақойылатынталаптар. Блокталғансабақтарөткізудіңтиімділігі, әдістемесі. Қайталау, қортындылау, талдаусабақтарыұйымдастырудыңәдістемесі. Қазақстандағысиреккездесетінхайуанаттар ҚРҚызылкітабы.	Жазбашатапсырма Ауызшасауалнама	4,5 апта	4
3	Тәнтануды оқыту әдістемесі.	Тәнтану оқулығы мен бағдарламасына әдістемелік талдау. Жылдық, тақырыптық, сабақ жоспарларын үлгісін жасап үйрету. Тәнтануды оқытудағы пәндік ерекшеліктер. Цитологиялық, гистологиялық, анатомиялық, физиологиялық, гигиеналық ұғымдарды оқыту әдістемесі. Тәнтануды оқытуды пайдаланатын көрнекіліктер, олардың ерекшіліктер. Инновациялық әдістемелерді пайдалану арқылы сабақ өткізудің әдістемесі және тиімділіггі, жас өсімдіктер физиологиясы, жеке бастың гигиенасы. Қайталау, білімді және білікті бағалаудың жолдары.	Жазбашатапсырма Ауызшасауалнама	6,7 апта	4
4	Жалпы биологияны оқыту әдістемесі.	Жалпы биология оқулығы мен бағдарламасына әдістемелік талдау. Жылдық, тақырыптық, сабақ жоспарларын үлгісін жасап үйрету. Жалпы биология оқытудағы пәндік ерекшеліктер. Дүниенің даму заңдылықтарын түсіндіруге жаңа педагогикалық технологияны пайдаланудың әдістемесі. Жалпы биология пәнін оқытуда өткізілетін лабораториялық, практикалық, топсеруен, конференция, диспут, лекция сабақтарының әдістемесі. Қортындылау сабақтарының әдістемесі.	Жазбашатапсырма Ауызшасауалнама	8,9,10 апта	4

Студенттің өзіндік жұмысының жоспары

Сөж тақырыбы	Мазмұны	Бақылау түрі	Орындау мерзімі (апталық)
1.Дамыта оқытудың жалпы принциптері.	Дамыта оқыту жүйесі мен тұлғалық-әрекетқисыны (подход) (А.А. Леонтьев бойынша) туралытүсінік. Дамытаоқытужүйесіндегісабақтардыңтипологиясы. Оқу есептері бойынша сабақтар. Оқу есептері туралы түсінік, оның дамыта оқыту жүйесіндегі ролі. Биологиядан оқу есептерінің мысалдары.Сабақ жоспарлары «Өсімдіктің вегетативті мүшелері» тарауы бойынша құрастырылуы керек.	Жазбашатапсырма	4 апта
2.Формативті бағалау. Критериальді бағалау. Бағалау. Бағалаудың түрлері.	Биологияны оқытудағы бақылаудың маңызы. Түрлі қасиеттер бойынша білімді бақылау формаларының классификациясы. Білім мен біліктілікті жазбаша және ауызша, жеке, топппен және фронтальді тексеру. Биологиядан дидактикалық карточкалардың түрлері. Деңгейлік биологиялық жатжазулар мен тестер. Жұмысқа қосымша ретінде сабақ конспектісі, көрнекі нұсқаулар және білім бақылау формасы бойынша разработка болу керек.		6 апта
3.Мектеп биология курсының пәнаралық және пән ішілік байланыстары	Оқушыларды биологиялық ғылымдардың негіздері мен ауылшаруашылық өндірісі және басқада ғылымдармен байланысты халық шаруашылығы салалары туралы біліммен қаруландыру. Өздігінен білім алуға қажетті біліммен біліктілікті қалыптастыру. Адамгершілік, патриоттық, интернационалистік, гумандық және табиғатқа деген көзқарасты қалыптастыруға бағытталған тәрбие беру. Оқушыларды әдептілікке және эстетикалық талғамға тәрбиелеу.		10 апта
4.Оқытудың әдістерімен әдістемелік тәсілдерді дамыту, олардың нәтижелілігін көрсету.	«Оқыту тәсілі» ұғымы. Оқыту әдістеріне қойылатын талаптар. Оқыту әдістерінің классификациясы: сөз, көрнекі, практикалық. Сөздік тәсілдерідің түрлері, оларды биология сабақтарында түсіндіруді және суреттеуді қолданудың ерекшеліктері, оған қойылатын талаптар. Әңгемелесу, оны ұйымдастырудың талаптары. Лекция баяндаудың аса күрделі тәсілі, оны құру. Мұғалімнің сөзі мен сөйлеу мәдениетіне қойылатын талаптар. Көрнекі әдістердің түрлері. Табиғи, сәулет және экрандық оқыту құралдарын көрсету ерекшеліктері. Оқытудың көрнекі құралдарын көрсетудің жалпы талаптары және оларды пайдаланудың негізгі тәсілдері.		13 апта

5.ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНШАӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

№ р/с	Тақырыптар	Мазмұны	Орындау мерзімі (апталық)	Сағат саны
1	Кіріспе. Биологиялық білім берудің мақсаттары мен міндеттерінің жүйесі.	Биологияны оқыту әдістемесінің пәні және оның басқа ғылымдармен байланысы. Орта мектептегі биологияны оқыту мақсаттары мен міндеттері және мектеп биология курсының мазмұнын, оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру формаларын анықтау, оқыту әдістерін жетілдіру, оқыту кезінде білімді меңгеру заңдылықтарын, оқушыларды тәрбиелеумен олардың даму ерекшеліктерін зерттеу. Ғылыми-зерттеу әдістері: шығармашылық қолдау, мұғалімдердің озық тәжірибесін зерттеу және қорыту, жинақтау; педагогикалық бақылау және педагогикалық эксперимент. Мектеп құжатын толтыруды талдау; жинақтау, тұжырымдау.	2 апта	2
2	Отандық биологияны оқыту әдістемесінің пайда болуы мен дамуының тарихы.	Революциядағы дейінгі кезең. Жаратылыстануды оқу пәні ретінде мектепке еңгізудің себептері. В.Ф.Зуев 1-ші жаратылыстану оқулығының авторы. 1804 жылғы мектеп реформасы. Мектеп жаратылыстанудағы суретті-жүйелілік бағыты, оның мазмұнында К.Линней системасының көрініс табуы. 19-ғасырдың 2-ші жартысындағы жаратылыстанудың жағдайы. Жаратылыстануда оқыту әдістемесіндегі Любендік және эволюция-биологиялық бағыт. Рулье К.Ф. жұмыстарының, Ч.Дарвин жаңалықтарының мектеп жаратылыстануындағы табиғатка деген метафизикалық көзқарастарға қарсы күрестегі ролі. Д.Н.Кайгородов, оның табиғатты зерттеудегі көзқарастары. В.В.Половцев, оның отандық жаратылыстану әдістемесін дамытудағы ролі. Б.Е.Райков, оның революцияға дейінгі және советтік кезеңдердегі отандық жаратылыстану әдістемесін дамутыдағы ролі. Советтік кезең. Советтік жаратылыстану әдістемесінің тууы. Мектеп жаратылыстануына қойылған жаңа талаптар. Оқушыларда коммунистік тәрбие мен материалістік көзқарасты қалыптастыру, атеистік тәрбие. Мектептегі биология курсының негізі. Оқытудағы өлкетану принципі. Биологияны оқутыдағы оқушыларды политехникалық принципте оқыту және еңбекке тәрбиелеу. Биологияны оқыту әдістемесінің одан әрі дамуындағы М.М.Беляев, П.П.Боровицкий, В.В. Всесвятский; М:М. Мельников, В.Ф.Нотали, И.П.Полянский, Б.Е.Райков,М.Я.Цузмердің және т.б. еңбектері, маңызы. 50-ші жылдардағы биологияны оқыту әдістемесінің дамуы, Н.М.Верзилиннің, Н.А.Райковтың, В.М.Корсунская және т.б. еңбектері. Пәнаралық байланысты жетілдіру. 1960-1980-ші жылдар. Биология ғылымының жаңа бағыттарындағы: (цитология, биохимия, генетика, экология және табиғат қорғау) жетістіктері пайдалана отырып, биологияны оқыту мазмұнын жетілдіру. Биологиялық білім бері құрылымындағы өзгерістер, Мектепте жаңа «Жалпы биология» пәнінің, оқушыларға арналған оқулықтардың және студенттермен мұғалімдер үшін әдістемелік көмекше құралдардың пайда болуы. Орта білім беру жүйесіндегі биологиялық білім берудің қазіргі заманға сай, қоғам сұрасына қарай өзгерістері. Қазақстандық биолог ғалымдар мен әдіскерлердің және озат пән мұғалімдерінің іс тәжірибесі.	3 апта	4
3	Биологияның мектеп курсы мазмұнының құрылым принципі.	Оқушылардыбиологиялықғылымдардыңнегіздері мен ауылшаруашылықөндірісіжәнебасқадағылымдарменбайланыстыхалықшаруашылығысалаларытуралыбілімменқаруландыру. Өздігіненбілімалуғақажеттібілімменбіліктіліктіқалыптастыру. Адамгершілік, патриоттық, интернационалистік, гумандықжәнетабиғатқадегенкөзқарастықалыптастыруғабағытталғантәрбие беру. Оқушылардыәдептіліккежәнеэстетикалықталғамғатәрбиелеу. Оқушыларыңтұлғалыққасиеттеріндамыту: табиғатқақызығушылық, оныңресурстарынсақтау мен көбейтугеталаптану, еңбектәртібі, естесақтауқабілеті мен зейінжәнет.б. «Оқупәні» ұғымы. Биологиялықциклдегіоқупәндерініңжүйесі. Орта мектепоқулықтарыменпрограммаларынтаңдау. Биологиялық цикл пәндерініңмазмұны мен құрылымыныңерекшеліктері, олардыңсабақтастығы. Мектеп биология курсыныңпәнаралықжәнепәнішілікбайланыстары. Қазақстандықтөлоқулықтар мен бағдарламаларғаталдау.	4 апта	2
4	Педагогтың білім беру іс - әрекетінің әдістемелік негіздері.	Биология әдістемесіндегінегізгідидактикалықпринциптер. Оқыту, тәрбиелеужәнедамытупринциптерініңбіртұтастығы. Ғылымилылықжәнежүйелілікпринциптері. Теория жәнепрактиканыңбірлігіпринціпі. Түсініктілікжәнекөрнекілікпринциптері. Саналылықжәнебелсінділікпринциптері.	5 апта	2
5	Биологияны оқытудың әдістер жүйесі. Қазіргі кездегі педагогикалық технологиялар, принциптері.	«Оқыту тәсілі» ұғымы. Оқыту әдістеріне қойылатын талаптар. Оқыту әдістерінің классификациясы: сөз, көрнекі, практикалық. Сөздік тәсілдерідің түрлері, оларды биология сабақтарында түсіндіруді және суреттеуді қолданудың ерекшеліктері, оған қойылатын талаптар. Әңгемелесу, оны ұйымдастырудың талаптары. Лекция баяндаудың аса күрделі тәсілі, оны құру. Мұғалімнің сөзі мен сөйлеу мәдениетіне қойылатын талаптар. Көрнекі әдістердің түрлері. Табиғи, сәулет және экрандық оқыту құралдарын көрсету ерекшеліктері. Оқытудың көрнекі құралдарын көрсетудің жалпы талаптары және оларды пайдаланудың негізгі тәсілдері. Практикалық тәсілдерідің түрлері: бақылау, объектілерді тану және анықтау, эксперимент т.б. Әр түрлі тәсілдерді қолдану кезінде оқушылардың өздігінен жұмыс істеу қабілетінің күшеюі. Өздік жұмыстарды өткізу және ұйымдастару тәсілдері. Әдістер мен әдістемелік тәсілдер. Оқутыдыңң әдістері мен әдістемелік тәсілдерді дамыту, олардың нәтижелігін көтері жолдары. Проблемалық оқыту элементтері. Әдістер мен мазмұнның тығыз байланысы, Әдістердің оқу-тәрбие міндеттерін шешудегі рөлі.	6 апта	4
6	Биология сабақтарында оқу әрекетін ұйымдастыру формалары	Сабақ – биологиядан оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі формалары. Биология сабақтарынақойылатынталаптар. Биология сабақтарыныңтүрлері, олардыңқұрылымы.	6 апта	2
7	Сабақ – негізгі оқу бірлігі. Дәстүрлі сабақ құрылымы. Сабақ жоспары.	Сабаққа дайындалу. Сабақтың білімділік, тәрбиешілік және дамутышылық міндеттері, мазмұны және оны өткізу әдістері. Сабаққа дайындалу кезінде мұғалімнің еңбегін ғылыми түрде ұйымдастыру: әдістемелік әдістерді талдау; сабақ міндеттерін анықтау; оқу еңбегінің білім мен біліктілік жүйесін анықтау, оларды қалыптастыру мен дамыту әдістемесін жасау.	6 апта	2
8	Қазіргі кездегі сабақ құрылымы. Сабақ жоспары.	Оқушылардың танымдық қызметін белсенді ету. Проблемалықоқыту. Оқушыларбілімінтексеру. Оқушыларжауаптарынақойылатынталаптар. Білімдітексеруәдістері (ауызекі, жазбаша, практикалық, графикалық). Тест алуоқушыларбілімі мен біліктілігінбақылаудыңтиімдібіртәсілі, оныңартықшылықтары мен кемшіліктері. Тестіктапсырмалардыңнегізгіформалары.	7 апта	4
9	Іс-әрекет негізіндегі сабақ құрылымы. Сабақ құрылымы.	Лабораториялық жұмыстарды ұйымдастыру мен өткізу ерекшеліктері. Экскурсиялар, олардың биологияны оқыту жүйесіндегі және жекелеген пән сабақтары жүйесіндегі орны. Экскурсия кезінде оқушыларды оқытудың тәрбиелеудің және дамытудың әдістері мен әдістемелік тәсілдердің құрылымы және ерекшеліктері. Экскурсия нәтижелерінөндеужәнеолардысабақкезіндепайдалану.	8 апта	4
10	Сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыс.	Сыныптан тыс жұмыстардың түрлері: топтық, көпшілік, жеке. Жас табиғат зертеушілер үйрімдері, олардың мазмұны. Юнаттардың зерттеу жұмысы және олардың қоғамдық пайдалы жұмысты ұйымдастыру мен өткізуіне қатысу. Тематикалық биологиялық кештерді, олимпиадаларды, көпшілік қоғамдық пайдалы шараларды, КВН-ді ұйымдастыру, апталықтар, диспуттар өткізу. Биология пәні бойынша сыныптан тыс оқуды ұйымдастыру. Әдебиеттерге шолу жасау.	9 апта	2
11	Биологияныоқытудыңматериалдықбазасы.	Биология кабинеті, оны ұйымдастурыжәнежабдықтау. Биология кабинетінеқойылатынталаптар. Класс, лаборанттықбөлме. Көрнекіқұралдардытаңдау мен сақтаупринциптері. Биология кабинетініңлабораторлықжәнеэкскурсиялықжабдықтары. Тірітабиғатбұрышы. Өсімдіктерді мен жануарлардытандаужәнеолардытірітабиғатбұрышындаорналастыру. Өсімдіктер мен жануарлардыкүтудіұйымдастыру. Мектепоқу-тәрбиеучаскесі. Учаскетерриториясынұйымдастыру. Учаскебөлімдеріжәнеолардыпайдаланумақсаты, Негізгідақылдар мен сорттардыбөлімдербойыншаорналастыру. Жануарлардыучаскеніңзоологиялықбөліміндеорналастыружәнеұстау. Оқушылардыңтәжірибелік-практикалықжұмыстарыныңнәтижелерінқорытындылау.	10 апта	2

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.

4 Әдебиеттізімі

1. Биологияныоқытуәдістемесі. Оқуқұралы/ авт.Мырзабаева А.Б. – Караганда, 2006.

3. Всесвятский Б.В. Проблемы дидактики биологии. - М.,1969.

4. Всесвятский Б.В. Системный подход к биологическому образованию в средней школе. - М.,1985.

5. Измайлов И.В. и др. Биологические экскурсии. - М.: Просвещение, 1983.

6. Чередов Н.М. Формы учебной работы в школе. - М., 1988.
Қосымша әдебиеттізімі:

1. 
   Брунов Е.А. Уроки анатомии, физиологии и гигиены человека. - М., 1984.
   
2. 
   Кузнецова В.Н. Уроки биологии 6-7 кл. - М.,1991.
   
3. 
   Методика обучения зоологии. /Под ред.Шелаева и др.- М., 1979.
   
4. 
   Муртазин Г.М. Активные формы и методы обучения биологии - М., 1989.
   
5. 
   Мягкова А.Н. Методика обучения общей биологии - М.,1985.
   
6. 
   Общая генетика. Алиханян Н. С. - М.:Высш. Шк. 1988.
   

4 кесте