Бағдарламасы «Дене шынықтыру және спорт мамандығы бойынша пәндерді оқытудың әдістемесі»
Дәріс. Тақырып: Балалар мен жасөспірімдер спорт мектептерінде оқу-машықтануүрдісін ұйымдастыру
жүктеу/скачать 209,08 Kb.
|
ДТТӘ дәрістер
| Дәріс. Тақырып: Балалар мен жасөспірімдер спорт мектептерінде оқу-машықтануүрдісін ұйымдастыру
Бұл сұрақты оқу барысында тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған факторларды анық түсіну қажет, негізінен дене тәрбиесі оқытушысы дене тәрбие үрдісінде қандай интелектуалды, адамгершілік, еңбек және эстетикалық тәрбиенің тәсіл, әдістерін қолданады. Алдымен негізгі ұғымдарды білу қажет – тәрбе ұғымын кең және тар мағынада, тәрбие үрдісі дегеніміз не? Педагогикада бұл ұғым нақтыланып қарастырылған (Белоусов В.В. 1968). Адамның жас тұрғысынан дамуында дене тәрбиесіне өте маңызды роль беріледі. Бұл мәселе өскелең ағзаның қалыпты денелік дамуына және оның денсаулықты нығайтып, тұлғалық рухани сапалықтарды қалыптастырып жетілуіне қатысты. Мұның барлығы дене тәрбиесін дұрыс жолға қойуымен шынайы және мүмкін болады, оны дене тәрбиесінің тікелей қатысты басқа түрлерімен үйлесімді жүзеге асырады: интелектуалды, адамгершілік, еңбек және эстетикалық. Дене тәрбиесінің бұл түрлерінің гимнастика, ойын, спорт және туризм сабақтары үрдісінде ерекшеліктерін анықтау қажет. Сонымен қатар, дене тәрбиесі оқытушысына қойылатын ғылыми-әдістемелік әзірлік және адамгершілік келбеті талаптарын жақсы түсіну керек. Бұл тақырыптың барлық сұрақтары оқу құралында жетерліктей ашылған, қажеттілікке орай оқып және түсініктемесін жазып алу қажет. Бірақ біз Сіздерге жекелей сұрақтарды, алдымен дене мәдениеті және спорты оқытушысының тәрбие қайраткерлігінің технологиясын түсіндіреміз. Тәрбие қайраткерлігі технологиясы дегеніміз не? Бұл дегеніміз тәрбие құралдарының жиынтығын және әрекет ету ретін іріктеуді анықтайтын, әдістемелік және ұйымдастыру-әдістемелік н±с±аулары. Ол дене мәдениеті және спорт саласында стратегияны, әдіс және тәсіл, техникасын анықтайды. Тәрбиелік технологияның құрамдас бөлігі, қабылдау, байланыстырушы тізбек, бау саналады. Технологияның негізгі элементі ретінде әрине, дене мәдениеті және спортпен жаттығатындарға және ұжымға біртекті педагогикалық ықпал жасайтын нақты тәсілдерді және олармен өзара байланыста тұлғаның мақсатына жетудегі тәрбие әдістемесі саналады. Тәрбие әдістемесі негізін өзара байланысқан құралдар мен тәсілдер құрайды, ал тәжірибесінде бірлікте қолданылады. Тәрбие әдістемесі жүйесінде студент түсінуі міндетті, әр нақты әдісті өзгелерден жеке әмбебап ретінде қарастырмау керек. Тәрбие әдістемесінің жиынтығын қолдану технологиялық өзара байланысында қолдану тәрбиелікке мақсатқа қол жеткізеді. Тәрбие әдістемесінің ешқандай жекеленіп алынғаны адамда жоғары саналықты, сенімділікті және жоғарғы адамгершілік қасиеттерді қалыптастырмайды. Басқалай айтсақ, ешқандай әдіс әмбебап саналмайды және тәрбиеліктің барлық мәселесін шеше алмайды. Тәрбие әдістемесінде неғұрлым әрекеті жоғары саналатыны: Дәстүрлі қабылданғандар – сендіру,жаттығу, марапаттау, көндіру және мысал; Инновациялық-әрекеттілік (жаңа тәрбие технологиясын ендірумен ескертілген) – моделді-мақсатты қадам, жобалау, алгоритимдеу, шығармашылық өзгермеу және т.б); Тұлғалы-ресми емес (беделді адамдар арқылы, таныс дәне тустар арасынан); Тренингті-ойынды (арнайы берілген жағдайдағы әрекетте,тұлғалық және топтықтәжірибені қамтамасыз етеді) - әлеуметтік-психологиялық тренингтер, іскер ойндар және т.б.; Шарттылар (шынайы негіздегі өзіндікталдау және өзіндік құндылықты түсіну, жекетұлғалы әсерленушілікке негізделген). Студентке дене тәрбиесі үрдісіндегі тәрбиенің әртүрлерінің негізгі аспектілерін, осы орайда қоғамға қажетті тұлғаны қалыптастыруда қолданатын құралдар мен әдістерді оқу қажет. Дене тәрбиесі үрдісіндегі интелектуалды тәрбиелеу: дене мәдениеті және спортпен айналысудың интелектке әсерінің обьективті жағы, ақыл-ой және дене әрекеттілігі біртұтас және өзара әрекеттеболады. Дене тәрбиесі ілімінде Лесгафт П.Ф. толыққанды және ғылыми сенімділікпен көрсетті. Студентке осы сұрақтың жалпы түсінігін қалыптастыру үшін, біз интелект тәрбиелеудің тәсіл және әдістерінің негізгі міндеттеріне тоқталамыз. Міндеттер: жаттығушылардың дене мәдениеті саласындағы арнайы білімдермен байыту және осы негізде дене мәдениеттік және спортттық әрекетке саналы қатынасты қалыптастыру, қажетті дүниеге көзқарасты қалыптастыру; ақыл-ой қабілеттілігін, қимыл әрекетіндегі саналылық белсендігін және шығармашылықты дамыту; өзін тануға, өзін тәрбиелеуге және өзін жетілдіруге қажеттілік және қабілеттілікті дамытуды ынталандыру. Құрал ретінде дене мәдениеті сабақтары саналады. Олардың мазмұны және көлемі жалпы орта білім беру мектебі, лицей, колледж, ЖОО-дардың дене тәрбиесі бағдарламасымен анықталады. Интелектуалды тәрбие құралдарына ұйымдасқан мәселелік жағдайлар (ақпаратты қабылдау және өндеу, шешім қабылдау т.б. саналады). Әдістерге қатысты: оқытылатын материал бойынша сауал: бақылау мен салыстыру; оқытылатын материалды талдау және байыту; қимыл әрекетін бағалау және талдау. Сонымен, дене мәдениеті және спорт сабақтары интелекетің келесі жақтарының дамуына әсер етеді: ынта, байқампаздық, тапқырлық және шапшаң ойлау және т.б. Дене тәрбиесі үрдісіндегі адамгершілік тәрбиесі адамның адамгершілік сенімділігін, адамгершілік сезімін дамытуды және қоғамда өзін-өзі ұстау машық және әдеттерін мақсатты түрде қалыптастырады. Міндеттері: адамгершілік санасын қалыптастыру, қайраткерліктегі идеялы сенімділікті және сарынды, жоғары адамгешілікпен келісетін нормасын қалыптастырады; адамгешілік сезімін қалыптастыру; адамгешілік сапасын, әдетін, этикалық норманы сақтау, қоғамдық ақталған тәртіп машығын; тұлғаның еркіндік тұсын және сапасын қалыптастыру. Құралдар қатарына: оқу-жаттығу сабақтарының мазмұны және ұйымдастыру, сайыстың спорттық жүйесі, оқытушы қайраткерлігі және т.б. Әдістер өз қатарына: ұстаным нормасының қалыптасқан дәстүр негізінде түсіндіру арқылы ссендіру; әңгімелесу; этика тақырыбына диспуттар, көрнекілік мысал; тәжірибелік оқыту; марапаттау (мақұлдау, мақтау, алғыс жариялау, мақтау қағазымен марапаттау және т.б.): оқытушы көмекшісі ретінде сенім көрсету, сайыс қортындысын шығаруда топқа ынталандыру ұпайын санау және т.б.; жасалған қылығына жазалау – ескерту, сөгіс, ұжым (спорттық команда) жиынында талқылау, командадан уақытша шығару және т.б. Дене тәрбиесі және спортпен шұғылдану тұлғада төмендегідей сипат қалыптастырады – патриотизм, азаматтылық, еңбексүйгіштік, ұжымдасу, жолдастық көмек, саналы тәртіп, шыдамдылық, шешімділік, батырлық және т.б. Дене тәрбиесі үрдісіндегі еңбек тәрбиесі. Тұлғаны тәрбиелеудегі маңызды критериінің бірі еңбекке қатынасы. Еңбекке қатынас тәртіпті сақтаумен, тапсырманы орындаумен, еңбекте шешімділік қабылдау, ұжымдық жұмыста жеке үлес қосумеен сипатталады. Дене және еңбек тәрбиесінің өзара байланысы, дене тәрбиесі еңбекке, адамның еңбек қабілеттілігінің көтерілуіне тікелей әсер етеді, ал еңбек тәрбиесі өз кезегінде дене тәрбиесіне адамның өмірге дайындығына және еңбекке нақты бағыттылық береді. Міндеттері – еңбекке сүйіспеншілікті тәрбиелеу; еңбекке саналы қатынасты қалыптастыру; қарапайым еңбек қабілеттіліктері және машықтарын меңгеру. Құралдары қатарына – оқу еңбегі (дене тәрбиесі бойынша академиялық сабақ үрдісінде, спорттағы салмақты жаттығуларда, сайыстарда, топқа тәжірибелік өзара қызмет көрсетуде (сабақ орнын дайындап және құралдарды жинастыруда, спорттық құралдарды күтіп, әзірлеуде және т.б.), дене тәрбиесі сабақтары бойынша қоғамдық пайдалы жұмыс (спорттық-сауықтыру лагерінде және т.б.). Дене тәрбиесі үрдісінін арнайы әдісіне: еңбекке тәжірибелік баулу; әңгімелесу; еңбек нәтижесін бағалау; үлгілі еңбек мысалы. Сонымен, дене тәрбиесі үрдісінде және онымен тығыз байланыста мынандай сапаларды тәрбиелеуге болады, ұқыптылық, үнемділік, адам еңбегін және қоғамдық меншікті бағалау, шыдамдылық, жігерлілік, тәртіптілік және т.б. Дене тәрбиесі үрдісінде эстетикалық тәрбие адамдарда эстетикалық қабылдауды, өмірге деген өзіне деген талғамды қалыптастыруға итермелейді. Осымен қатар сұлулықпен тек ләззаттануды емес, бастысы өз қадамдарында тәрбиелеп, шынайы жүзеге асыру. Міндеттері: дене мәдениеті саласында эстетикалық сезім мен талғамды тәрбиелеу; адамның денесі мен қозғалысында эстетикалық бағаны қалыптастыру; қоршаған ортада жолдастардың тамаша тәртібін танып және бағалауды тәрбиелеу. Құралдары қатарына дене тәрбиесінің (оқу сабағы, спорттық секциялар, мейрамдар, қойылымдар, табиғи және гигеналық талаптар, сабақ құрылымы, музыка, өнер шығармалары және т.б.) әр түрлері жатады. Дене тәрбиесі үрдісінде эстетикалық тәрбие келесі әдістермен сипатталады: бейнелі сөз, дене жаттығуларын эмоциялы-мәнерлі түсіндіру; жаттығуды эмоциялы-мәнерлі және техникалы жетілген түрде көрсету; қимыл және әрекетте шабыттандырушы мысал; дене жаттығулары сабағы үрдісінде тәжірибелік оқыту қимыл әрекеттегі сұлулықтың шығармашылық көрінісінде көрсете білу. Танымал сөздегі тәрбиеге жалпы талаптың ерекше көрінуі: “Тәрбиеші өзі тәрбиеленушіден кімді жасағысы келсе сол болуы қажет … немесе, қайткеде барлық күш жігерімен соған ұмтылуы қажет”. (Чернышевский Н.Г., 75 б.). Педагогикалық жұмыста келесі тәрбиелік міндеттерді жоспарлап және жүзеге асырады: келешектік және жақын мерзімдік, ұжымдық және даралық, жекелей және нақты оқушыларға байланысты. Осыған байланысты, студент білуі қажет, педагог әрбір спортшыға дұрыс қадам жасауы, оның бойында жақсы сапаны демеп және дамытуы, өз шәкіртінің тек спорттық жетістіктеріне ғана емс сабағына, мәдени өсуінде назардан тыс қалдырмау керек. Дене тәрбиесі ұстазының тәрбиелік қайраткерлігінде тиімділікке қол жеткізуі: қайраткерлік-тәрбие үрдісінің біртұтас ұйымдастырылуы; тәрбиенің әлеуметтік- құндылық мақсаттық және тәрбиенің мазмұнды бағытталуы жетістіктері; дене жаттығуы және спорт сабақтары үрдісіндежағымды сарынды қамтамасыз етуі; спорттық ұжымның бірлігіне қол жеткізу; міндеткерлікке жекелей қатынасты жоғары кәсіби, шығармашылық деңгейде орындау; тәрбие үрдісін жан-жақты қамтамасыз ету. Дене мәдениеті оқытушысына қойылатын талап, тәжірибелік қайраткерлік және білімнің кез-келген саласының мамандықтарымен сәйкес. Біз оқытушының, жаттықтырушының тәрбиеші ретінде тұлғалық келбетіне қойылатын талаптарға тоқталамыз. Көп жағдайда оқытушыға байланысты шәкіртінің тұлға ретінде қалыптасуы. Педагогикалық шеберлік критерилері оқытушының іскерлік және тұлғалық сапа жиынтығынан қалыптасады. Дене тәрбиесі (спорттың түрі бойынша жаттықтырушы) оқытушысының міндетті іскерлік сапасы ретінде: елдегі тәрбиенің идеялық негізі; өз ісің білу; қозғалысқа оқытуды білу және дене сапасын тәрбиелеу; өз ісің білу; жаттығушылардың ұжымын ұйымдастыру және әр оқушыға маңызды қадам жасай білу; оқу-тәрбие үрдісінің нәтижесін ескеру және бақылауды меңгеру; мәдениетті болу. Оқытушының бойында болуы шарт негізгі тұлғалық сапа қасиеттеріне: шығармашылық белсенділік; ақыл-ой ептілігі; еңбексүйгіштік; шыншылдық; риясыздық; принциптілік; сабырлық; талап қоя білу; қарапайымдылық; мәдениет. Педагог өзің ұстау әрекетімен ұжымда оптимистік, шырайылық, сергектік, таусылмас энергияны орнықтыруға ықпал ету керек. Дүниеге шырайлық сезім ортақ істе табысқа жетуде, әркімнің өз күшіне деген сенімділікті нығайтады.Осы негізде,барлық тәрбиенің өзара үйлесімділігінің обьективті негізі тәрбиенің барлық әлеумтеттік жүйесінің ұйымдастыру заңдылығында адамның дене және рухани дамуынының бірлігі саналады. жүктеу/скачать 209,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|