Бағдарламасы фсо пгу 18. 1/02 Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

Бекітемін

________________ Н.Э. Пфейфер

«___»_____________2008ж.

Құрастырушы: аға оқытушы Оспанова А. К.

Биологиялық экология пәні бойынша

050608 Экология мамандығының студенттері үшін

Жұмыс бағдарламасы 050608 Экология мамандығының ҚР МЖМБС 3.08.323-2006ж және типтік бағдарламасы РО Экология секциясының кеңесі баспаға ұсынған 2006 ж. 19 мамырдың № 2 хаттама

« 26 » мамыр 2007. № 9 хаттама

Факультет деканы________ Базарбеков К. У. 2008 ж

«___ » ________ 2008 ж

ПӘННІҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Курстың мақсаты:

Болашақ жас мамандарға биологиялық экологиядан білім негіздерін қалыптастыру.Тірі ағзалар мен өлі ағзалар арасындағы биологиялық және экологиялық ұғымдарды жете түсіндіріп, негізгі бағыттарды анықтау.

тірі ағзалардың биологиясын қарастыру.

биология мен экологияны ұштастыру.

биохимиялық айналымдар мен таныстыру.

әртүрлі факторлардың биологиялық және экологиялық әсерлерін білуді үйрету
Студент нені білу керек :

биологиядағы ұғымдарды экологияда пайдалана білу.

-экологияның негізгі заңдарын.

-биологиялық және экологиялық міндеттерді шешудегі іргелі негіздерді қолдануды.

биологиялық және экологиялық мәселелерді және ондағы процестерді зерттеуде жаңа әдістерді пайдалану.

биологиялық және экологиялық жағдайды бағалауды.

биологиялық қоректі тізбекті, экологиялық қоректі тізбекпен ұштастырып, қолдануды.

«Биологиялық экология» пәнін игеруге қатысты пәндер:

«Қоршаған орта туралы ілім», «Геоэкология», «Өсімдіктер, жануарлар, микроорганизмдер әлемінің әралуандылығы»,«Экологиялық білім және әлемтану».

Пәннің тақырыптық жоспары

Кіріспе. Биоэкология пәні; анықтамасы, мақсаты міндеттері мен әдістері. Экологиялық білімдердің қалыптасуының қысқаша тарихи очеркі. К.Рулье, Ч. Дарвин, Э.Геккель еңбектерінің классикалық экологияны қалыптастырудағы маңызы. Экологияның бөлімдері; аутэкология, демэкология, синэкология, әлемдік экология. Экология пәндердің осы күнгі классификациясы. IUCN-Табиғат Қорғаудың Халықаралық Ұйымының табиғатты қорғау қызметі бойынша ұсыныстары. «Экология саясат-экономика принципі. Табиғатты пайдалану экономикасы, қоршаған ортаны құқықтық тұрғыдан қорғау жүйесі. Экологиялық зерттеулердің Қазақстандағы және шет елдердегі бағыттары. Қазақстан ғалымдарының экология ғылымын дамытуға қосқан үлесі. Қоршаған ортаны қорғау мен табиғатты пайдалану салаларындағы жаңа көзқарастар мен жаңа технологиялардың бағыты және олардың іске асырылуы.

Биоэкология негіздері. Организм және орта. Дж Берналдың осы күнгі биопоез теориясы, оның негізгі қағидалары. Жердің химиялық және биологиялық эволюциясының кезеңдері. Өсімдіктер мен жануарлар әлемінің алуан түрлілігі. Биологиялық әралуандылыққа әсер етуші факторлар. Климаттық аймақтылық және негізгі құрлықтық және сулық экожүйелер, олардың ерекшеліктері.Организм және оның тіршілік ету жағдайлары. Экологиялық факторлар және олардың классификациясы. Шектеуші факторлар. Ю. Либихтың минимум ережесі. В. Шелфордтың толеранттық заңы. Негізгі абиотикалық факторлардың экологиялық мәні. Экологиялық факторлардың әсеріне организмдердің кеңістік пен уақытқа байланысты реакциясы. Факторлардың сигналдық мәні және организмдердің индикаторлық мәні. Биологиялық әралуандылық және әралуандылық индекстері.

Популяциялық экология. Популяция туралы түсінік. Популяцияның статистикалық сипаттамалары. Популяция тығыздығына тәуелді және тәуелсіз факторлар. Популяция санының реттелуі. Оргнизмдер санының түр ішінде реттелуі. Организмдердің кеңістікте орналасу сипаты. Популяцияның динамикалық сипаттамалары. Популяция ішіндегі генетикалық полиморфизм. Тірі қалуқисық сызықтары, биотикалық потенциал туралы түсінік. Популяция санының өсуінің экспоненциалдық және логистикалық модельдері.Агрегациялар, топ эффекті және оның ролі.

Қауымдастықтар экологиясы. Синэкология негізі түсініктері. Биоценоз, биогеоценоз және экожүйе туралы түсінік. Экологиялық қуыс. Экожүйелер, олардың құрамы, әралуандылығы, динамикасы. Қауымдастықтың функционалдық ұйымдастырылуы. Биоценоздың трофикалық құрылымы. Қоректік тізбектер және трофикалық деңгейлер, қоректік торлар.Тіршілік циклдары және биологиялық түрлердің әсерлесу модельдері. Экожүйенің энергетикалық балансы. Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы. Термодинамика заңдары экологиялық жүйелердеорындалуы. Экожүйедегі энергия алмасуы (1% және 10 % ережесі). Экологиялық пирамидалар. Қауымдастықтар мен экожүйелердің биологиялық өнімділігі. Экожүйелердің тұтастығы мен орнықтылығы. Экологиялық сукцессия. Биологиялық әралуандылық табиғи сукцессия барысында және антропогендік әсер нәтижесінде өзгеруі, биологиялық болжам.Экотиптер. Биосфераның құрылымы,эволюциясы және орнықтылық шарттары.

Табиғатты қорғау және табиғатты пайдаланудың экологиялық принциптері. Әлемдік экологиялық проблемалар. Антропогендік әрекет және экологиялық болжам. Экологиялық мониторингтің ұйымдастырылуы және қоршаған ортаның ахуалы. Халықаралық ынтымақтастық. Адамзаттың биологиялық және мәдени мұрасы. Қоршаған ортаны қорғау мен табиғат ресурстарын ұтымды пайдаланудың Қазақстандағы және шет елдердегі қазіргі кездегі күйі. Қоршаған табиғи ортаны жобалау мен басқарудың принциптері. Биосфера туралы ілім және В.И.Вернадскийдің биосфералық-носфералық концепциясы. Биосфераның табиғи-ресурстық потенциялы туралы түсінік. Су ресурстары, атмосфералық ауа және оны қорғау. Топырақ және оны ұтымды пайдалану. Қазіргі заманның әлеуметтік-экологиялық проблемалары. Экожүйелердің және қоғамның орнықты дамуы.Экологиялық қауіпсіздік. Экологиялық білім беру.

Экологиялық білімдердің қалыптасу тарихы. Климат-Жердегі негізгі экожүйелерді қалыптастырудағы басты фактор.

Атмосфераның газдық құрамы және қазіргі атмосфераны қалыптастырудағы тірі организмдердің ролі. Атмосферадағы ластаушы заттардың РШК. Ластаушы заттардың классификациясы, сипаттамалары.

Атмосфералық ауаның ластану себептері және салдары. Дара организмдер экологиясы. Популяциялардың құрылымы мен динамикасы. Экожүйелердің құрылымы мен динамикасы.

Биосфераның біртұтастығы және орнықтылығы. Табиғат ресурстары және табиғатты ұтымды пайдалану. Жердің және Қазақстан Республикасының су ресурстары. Сумен қамтамасыз ету және суды тұтыну, классификациясы, түрлері. Судағы ластаушы заттардың РШК. Табиғи ортаның әлемдік ластануы.

Табиғи ортаның әлемдік деңгейдегі ластануы, себептері мен зардаптары. Қазақстанның экологиялық проблемалары. Әлеуметтік-экономикалық дағдарыс және экожүйелер мен қоғамның орнықты дамуы. БҰҰ қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы. (1995).

ҚР табиғат қорғауға қатысты заңнамалары. (Қазақстан Республикасының «Қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы» Заңы, 1997; Қазақстан Республикасының «Экологиялы сараптама туралы» Заңы, 1997; Қазақстан Республикасының «Ерекше қорылатынтабиғи территориялар туралы» Заңы, 1997 және т.б.).

Өндірістік мекеменің экологиялық паспортын жасау. Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынастар тарихының негізгі кезеңдері. Қазақстанның климаттық аймақтары және экожүйелердің типтері. Ерекше қорғалатын табиғи территориялар. Қоршаған ортаға көрсетілетін ықпалды бағалау критерийлері. Антропогендік әрекет және биосфераның орнықтылығы.

Адамның экологиялық мүдделерін құқықтық қорғау. Табиғи ортаның ахуалын тіркеудің автоматтандырылған жүйесі және ақпараттық бақылау жүйелері.

Қоршаған ортаны қадағалау саласындағы халықаралық ынтымақтастық. Экологиялық білім беруде қолданылатын негізгі принциптер мен әдістер.

Этика және эстетика проблемалары. Экологиялық білім беруге қатысты IUCN бағдарламалары және халықаралық ынтымақтастық.

Экологиялық білімдердің қалыптасу тарихы. Климат-жердегі негізгі экожүйелерді қалыптастырудағы басты фактор.

Атмосфераның газдық құрамы. Атмосферадағы ластаушы заттардың РШК. Ластаушы заттардың классификациясы.

Атмосфералық ауаның ластану себептері. Дара организмдер экологиясы. Популяциялардың құрылымы мен динамикасы. Экожүйелердің құрылымы мен динамикасы.

Биосфераның біртұтастығы және орнықтылығы. Табиғат ресурстары және табиғатты ұтымды пайдалану. Сумен қамтамасыз ету. Табиғи ортаның әлемдік ластануы.

Қазақстанның экологиялық проблемалары. Әлеуметтік-экономикалық дағдарыс. БҰҰ қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы.

ҚР табиғат қорғауға қатысты заңнамалары. Өндірістік мекеменің экологиялық паспортын жасау. Адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынастар.Қазақстанның климаттық аймақтары және экожүйелердің типтері.

Ерекше қорғалатын табиғи территориялар. Қоршаған ортаға көрсетілетін ықпалды бағалау критерийлері. Антропогендік әрекет және биосфераның орнықтылығы.

Адамның экологиялық мүдделерін құқықтық қорғау. Табиғи ортаның ахуалын тіркеудің автоматтандырылған жүйесі және ақпараттық бақылау жүйелері.

Қоршаған ортаны қадағалау саласындағы халықаралық ынтымақтастық. Экологиялық білім беруде қолданылатын негізгі принциптер мен әдістер.

Этика және эстетика проблемалары. Экологиялық білім беруге қатысты бағдарламалары және Халықаралық ынтымақтастық.