Бағдарламасын жазып, деңгейлерді белгілеу. Қонақтар шақыру. \мұғалімдер, ата-әжелер, әке-аналар, шәкірттер.\

1. 
   Әр сыныпта сайыс өткізіп, жеңімпаздарын анықтау.
   
2. 
   Әр топты алдын-ала сайыс бағдарламасымен таныстыру.
   
3. 
   Бағдарламасын жазып, деңгейлерді белгілеу.
   
4. 
   Қонақтар шақыру. \мұғалімдер, ата-әжелер, әке-аналар, шәкірттер.\
   
5. 
   Мектеп залын безендіру, адами қасиеттерге баулитын нақыл сөздер, мақал-мәтелдер жазып қыстыру.
   
6. 
   Сахнада үш топқа сай отыратын орын даярлау, түрлі қолөнер бұйымдарымен безендіру.
   

(Сахнаның екі жағынан қазақша киінген бір ұл, бір қыз шығады).

1. 
   «Бала шешен» тобы 8 б
   
2. 
   «Сал сері» тобы 8 а
   
3. 
   «Өсиет» тобы 8 ә
   

1. 
   «Мен атамның жалғасымын» деп аталады. Онда топ өзін таныстырады.
   
2. 
   «Асылдың сөзі – ақылдың кені» деп атадық. Онда топқа берілген үй тапсырмасын тамашалайсыздар.
   
3. 
   «Ескірмейтін ескі сөз» деген сайыста мақал – мәтел айтысын ұсынамыз.
   
4. 
   Сайыс «Деген екен» деп аталады, Онда сайыскерлер ұлы ғұлама ойшылдарды бейнелей, парасатты, даналық сөздерді айтады.
   
5. 
   Сұрақ-жауап қоржыннан асық алып нөмірін айтады жргізушілер сұрақты оқып береді.
   

Орны бөлек батаның

Бізге тәлім, өнеге -

Ақ тілеуі атаның.

Өзеріңнен шығар даналар!

Әже: Ата жолын қуатын

Әже жолын қуатын

Өзіңе айтар батамыз

Сайыста болар қуатың.

Жүйрік тілді ақын бол,

Жақсыларға жақын бол,

Достарыңмен тату бол,

Дұшпаныңа қату бол!

Әже: Ұсақ болма, ірі бол,

Өз ортаңның гүлі бол,

Ата-анаңның көзінің

Сөнбейтұғын нұры бол!

Азаматтың бірі бол,

Шешен сөздің пірі бол! Әумин!

Ұл: Иә, ойға тоқы, нарқын сез,

Ата сөзі – алтын сөз

Оқушы: Атам маған әмәндә:

«Әдепті жан бол», - деген.

Атам сөзі санамда,

Жасы үлкенге жол берем.

Алдын орап кісінің, кесіп өтпей көлденең,

Ізетімен кішінің сәлемдесіп қол берем.

Оқушы: Атам маған әмәнда:

«Кіші пейіл бол», - деген

Ата сөзі санамда,

Мақтанбауды жөн көрем.

Қалдыратын ұятқа

Жалған сөзге төзбеймін

Жеткізеді мұратқа.

Тек шындықты көздеймін.

Қыз: Ей, тәккәппәр дүние, маған да бір қарашы

Танимысың сен мені,

Мен қазақтың баласы...,

-деп, бірінші сайысқа топтарды шақырамыз.

Ұл: Атаң болса анаңмен, алтыннан соққан қорғаның.

Ағаң болса ақылды ешкімнен кем болмадың.

Інің болса жанашыр семсер қылыш білегің

Ақылды қыз, ақылды ұл – өкпе, бауыр, жүрегің

– демекші, бүгінгі сайыста әр топтың өзіндік ерекшелігін байқаған боларсыздар. Екінші сайысымыз «Асылдың сөзі – ақылдың кені» деп аталады. Онда топқа берілген үй тапсырмасын тамашалайсыздар. Сахнаға «Бала шешен» тобын шақырамыз. Олар Абыз баба туралы көрініс ұсынады. (Әсет би Абыз бабаға көрісе келеді)

Әсет: Ассалаумағалейкум, Абыз баба, жасыңыз келіп қапты 120 – ға. Айтыңызшы өсиет бір асқан дана.

Абыз:

Е, ұрпаққа жеткізетін 25- тің қадірін

Әсет би өзің боласың, Жас өткенде білерсің.

Мен айтайын сен тыңда: Қара көздің қадірін

Ата-анаңның қадірін Нұр кеткенде білерсің.

Балалы болғанда білерсің. Татулықтың қадірін

Ағайынның қадірін Дос кеткенде білерсің

Жалалы болғанда білерсің. Жақсы әйелдің қадірін

Балалықтың қадірін Өлгеніңде білерсің.

Саналы болғанда білерсің. Жақсы туыс қадірін

Асыл менен жасықты Көмгенінде білерсің.

Бағалы болғанда білерсің. Аяқ қолдың қадірін

Бостандықтың қадірін Ақсағанда білерсің.

Жабылғанда білерсің. Отыз тістің қадірін

Қалтаңдағы ақшаңды Қақсағанда білерсің.

Қағылғанда білерсің. Қызыл тілдің қадірін

Денсаулықтың қадірін Оқтағанда білерсің.

Ауырғанда білерсің Білгеніңді сөйлеп қал,

Ақ бетіңнің қадірін Білгендерден ғибрат ал.

Қан кеткенде білерсің.

Ақ білектің қадірін

Әл кеткенде білерсің.

«Үш би не деді екен – деп сұрай қалса», «Біз былай дедік, билер былай деді» , - деп, жұрт айта жүретіндей, артымыздан бір ауыз сөз қалдыралық ( бәрі Төле биге қарайды)

Шешендіктен не пайда,

Артыңа сөзі қалмаса

Батырлықтан не пайда,

Халқыңа қайрат қалмаса?

Хандықтан да пайда жоқ.

Қарашасын жаймаса.

Молдалықтан пайда жоқ,

Шариғатты өзгертіп,

Надандарды алдаса.

Ол ерттеуші аттан кем емес.

Отбасында білгір қарт болса,

Ол жазылған хаттан кем емес.

Ей, үш жүз, керіспегін,

Асылы, бізге керіскен жөн емес.

Біз, үш жүз, керіспейік, келісейік!

Ал кірісе қойсақ, үшеумізге де

Бірдей хандық түгіл, ондық та жоқ.

Қарт: Бөлтірік, Адам баласын қор қылатын немесе зор қылатын не нәрсе?

«Күншілдік» деген бар, содан сақтан,

«Кекшілдік» деген бар, содан сақтан.

«Астамшылдық» деген бар, одан алыс жүр.

«Сараңдық» деген бар, одан қалыс жүр.

«Қараңдық» деген бар, одан таза бол,

«Бәлеқорлық» деген бар, одан ада бол

«Ынсапсыздық» деген бар, содан аман бол.

Білімсізден жаман жоқ.

Ата сөзін білмесең,

Жұрт айтады «надан», - деп.

Жамандыққа бармапты.

Арда тұтып үлкенді,

Ата жолын жалғапты,

• 
  дей отырып, екі сайыстың нәтижесі шыққанша Ақылбеков Дәуреннің орындауында «күй» .....
  

Адамның сәні – өнер, білім, ақылы,

Жердің сәні – жеміс, өнім, дақылы,

Сөздің сәні- өнегелі, өткір нақылы,

Пікірдің сәні – ең пайдалы мақұлы,

• 
  депті, сондықтан келесі сайыс – сөздің сәні – «Мақал – мәтел» айтысы.
  

1. 
   Алыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы шал сәлем береді.
   
2. 
   Сыйға – сый, сыраға – бал
   
3. 
   Аз да бітер, көп те бітер, татулыққа не жетер
   
4. 
   Бірлік түбі –тірлік.
   
5. 
   Биік төбеге шықсаң, көзің ашылады, жақсымен сөйлессең, көңілің ашылады.
   
6. 
   Әңгіме – әңгіме дегізер, әңгіме бұзау емізер
   
7. 
   Тау тауға –қосылмас, адамға адам қосылар.
   
8. 
   Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.
   
9. 
   Ағайын тату болса – ат көп, абысын тату болса- ас көп.
   
10. 
    Ерді намыс өлтіреді, қоянды қамыс өлтіреді.
    
11. 
    Отанға опасыздық еткенің, өз түбіңе жеткенің.
    
12. 
    Жалғыздың үні шықпас, жаяудың шаңы шықпас.
    
13. 
    Алтау ала болса – ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса төбедегі келеді.
    
14. 
    Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ.
    
15. 
    Оқу – білім бұлағы, білім – өмір шырағы.
    
16. 
    Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің.
    
17. 
    Көре –көре көсем болады, сөйлей- сөйлей шешен болады.
    
18. 
    Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер.
    
19. 
    Білекті - бірді жығады, білімді- мыңды жығады.
    
20. 
    Қонақ келсе –құт, барыңмен –күт.
    
21. 
    Сыпайы сырын сақтар, әдепті арын сақтар.
    
22. 
    Жаманның тілі ащы, көк мияның гүлі ащы.
    
23. 
    Үкенді сен сыйласаң, кіші сені сыйлайды.
    
24. 
    Жаманға еткен жақсылығың, жатқа еткен малмен тең.
    
25. 
    Жақсыға барсаң, жазылып қайтарсың, жаманға барсаң, жабығып қайтарсың.
    
26. 
    Жақсылықты қызғанба, бәріңізге жетеді, Жақсы болып бір жүрсең, дүние қызық боп өтеді.
    
27. 
    Жақсымен жанассаң, жетерсің мұратқа; жаманмен жанассаң қаларсың ұятқа
    
28. 
    Жақсы байқап сөйлер, жаман шайқап сөйлер.
    
29. 
    Жаманның өзі бола алмайды, болғанды көре алмайды.
    
30. 
    Күтімі жаман ағаштың, бітімі де жаман.
    

Жақсы деген кісінің,

Алды арты бірдей жарық болар.

Жақсы деген ісімнің,

Бас аяғы бірдей анық болар.

Жаман деген кісінің,

Алды арты бірдей жау болар.

Жаман деген ісіңнің,

Бас-аяғы бірдей дау болар, - деген екен.

Ұл: Көп жасаған қария-

Ақылы теңіз, Дария,

Көп өнеге сөзі бар,

Сөзі – соқпақ, өзі – нәр.

Ата салты ардақты,

Әрбір сөзі салмақты.

Сол сөздерді ұқпасаң,

Тістерсің бір күн бармақты.

Келесі сайысымыз «Деген екен» деп аталады. Сахнада ұлы ғұламалар. Құлақ салыңыздар,

«Бала шешен» тобы Әбу Насыр Әл-Фараби өсиетін ұсынады

(Сахна төрінде Әл- Фараби, қолында үлкен кітап, ойлана қарап тұр)

Жақсы мінез- құлықпен ақыл күш болып біріккенде, бұлар адамшылық қасиеттер болып табылады. Біз қасиеттер деп әрбір нәрсенің игілікті жағын айтамыз, адам бойындағы мінез-құлық сапаларының абзалы да, оңбағаны да жүретұра пайда болады.(Ақырын басып өз тобының артына барып тұрады)

Іс тындырсаң, аптықпа,

Өлшеп –пішіп, асықпа!

Даналардың сөзі ақыл,

Зер салсаң зердеңе қонар

Басыңа түссе қара түн.

Нар түйеше көтергін.

Тағдырына тап болса, Қиындыққа қарсы тұр.

Жомарттық – жүрек қуанышының шыңы.

Қайырымдылық адам көркі,

Ал білім оның байлығы

(Ол да өз тобының артына барып тұрады)

Жұғымды болар елге еркесіндей

Жақсының жүзі жылы, сөзі майда,

Халқымның қалың жүнді көрпесіндей.

Жақсыға үлкен – кіші бәрі жақсы

Жасынан бірге өскен көкесіндей.

Жақсы кісі көрінер жыл құсындай,

Жаман адам балтаның ұңғысындай.

Жақсы адам алысты жақын етер,

Беттескен екі таудың тұрғысындай.

(Ол да өз тобының артына барып тұрады)

Ұл: Айгерім ендігі сайысымыз сұрақ –жауап қоржынымызды сайыскерлерге ұсынайық.

1. 
   сұрақ . Қазақ халқының «Үш бәйтерегі»
   
2. 
   сұрақ . Қазақ халқының бес арысы атанған тұлғалар.
   
3. 
   Абылай заманындағы қазақтың қол бастаған, ту ұстаушы үш батыры
   
4. 
   ХХ – ғасырдағы қазақтың кеменгерлері
   
5. 
   Күй атасы кім?
   
6. 
   Атаға бөлінгендер адыра қалады, көпті қорлаған көмусіз қалады. Қанатты сөздің авторы кім?
   

Шешен де өткен не бұл-бұл,

Көсем де өткен не дұл-дұл,

Сөз мәнісін білсеңіз,

Ақыл – мизам, өлшеу – құл.

Егер қисық көрінсе,

Мейлің таста, мейлің күл

-деп Абай атамыз айтқандай аз да болса ғибрат аласақ, сайыс нәтижесін шығарғанша, ән тыңдайық...

1) Он бір түйе, бес жылқы,

Екі сиыр, бес ешкі.

Екі қоян, үш түлкі,

Таба алмасаң бос күлкі. (28)
2) Басында таяғы бар,

Төрт аяғы бар.

Сегіз тұяғы бар,

Иегінде сақалы бар. (ешкі)

Төрт сылдырмағы бар,