Бахишева с. М

белгілеу, оған қажетті ресурстарды аныктау жэне кұрастыруды көздейтін 
интеллектуалдық саласы.
Басқарудың аталған жаңа бағыты сол кездегі қоғамның ғылыми -
техникалық прогресінің каркынды дамуын өнеркэсіптердің еңбек өнімділігін 
арттыруда, жаңа техникалар мен технологияларды жасактауда жэне тэжірибеге 
ендіруде, әлеуметтік міндеттерді орындауда пайдапану, жаңа технологиялармен 
жүмыс істеуге мамандарды даярлау, олардың кәсібилігін дамыту, т.б. 
шаруашылықтың көптеген түрлі сапаларын қамтитын, кешенді максаттарын 
орындауды көздеген болатын. Басқару қызметі, сонымен катар, өндіріс, гылым 
мен білім беру салаларының нәтижелі кызмет етуін, олардың өзара қарым -
қатынасының тиімді ұйымдастырылуын, кызметкерлердің жаңа 
ғылым 
жетістіктерін игеру негізінде сапалы еңбек нэтижесін аз мерзімде, аздаған 
шығынмен қамтамасыз етуге мүдделі екені белгілі. Аталған басқару міндеттері 
күрделі жүйелер ретіндегі көптеген 
түрлі салаларды камтитын өте кең 
ауқымды болғандықтан оны жүйелі жэне кешенді жүргізу кажеттігі туындайды.
Әлеуметтік жүйелерді басқару оның құрамындағы компоненттердің өзіндік 
ерекшелік сипаттарын, олардың өзара (заттык, акпараттык, энергетикалык, т.б.) 
жэне жүйенің сыртқы байланыстарын (элеуметтік орта, табиғи орта), жүйе 
компоненттері мен түтас жүйенің даму тенденцияларын 
жүііеяік және
кеиіендік түргыдан
жүзеге асырылады. Соған орай, кез келген компонентке 
қатысты өзгерістер жалпы жүйенің мүддесіне қатысты ғана қарастырылып, 
жеке компонеттерді кұрайтын ұйымдар мен ведомостволардың жеке мүддесі 
жалпы жүйе мақсатына сәйкестендіріледі.
Бүл жүйелердің басқа техникалық, жаратылыстанудағы жүйелерден 
ерекшелігін оның адам мен қоғамның дамуына байланыстылығы кұрайды. 
Әлеуметгік жүйелердің басты компоненті болып табылатын адамдардың іс- 
әрекеттері 
жүйенің 
өзгерістерімен, 
сырткы 
ортаның 
талабымен 
ғана 
анықталмайды, олар негізінен, адамның езіндік мүмкіндіктеріне, түрлі 
жағдайларына сай шешім қабылдай білуіне қатысты анықталады. Сондықтан, 
элеуметтік жүйелердің моделі жүйенің объективтік заңдылыктарын жүйенің 
және оның компоненттерінің максатгарымен интеграциялауды кажет етеді. 
Тэжірибеде осы 
интеграциями қамтамасыз ету, үйлестіру оны басцарудың
басты мақсаты
болып табылады. Нақтылай айтқанда, әлеуметтік жүйелерді 
басқару қызметі 
сол жүйеге тэн объективтік заңдылықтарға сай жүйенің 
мақсатын ондағы адам компоненттерінің мақсатымен үйлестіру жолдарын 
анықтайды. Сөйтіп, элеуметтік жүйелерді 
дамыту жүйеге ыцпал ету арқылы
ондагы адамдар ушін 
маңызды өзгерістерді басқару негізінде 
жүзеге
асырылады [102].
Осы тұрғыдан 
алғанда, 
әлеуметтік 
жүйелерді 
баскаруда ондағы 
адамдардың өзіндік мүмкіндіктерін жүзеге асыру, түрлі қабілеттерін дамыту 
және пайдалану мақсатында белгілі бір ұйымның қызметін камтамасыз етуге, 
оны жетілдіруге және қайта кұруға бағытталған кешенді, көпкырлы кызметтің 
арнайы ұйымдастырылуы кажет болады. Әлеуметтік жүйе қүрамындағы 
кызмегтік және адами компоненттердің езара қатынастары мен жүйенің өзін өзі 
дамыту ресурстарын тиімді ұйымдастыру аркылы мақсатқа сэйкес нәтижелерін
43

камтамасыз етудің тиімді механизмі — басқарудағы 
жобалау қызметі
болып 
табылады.
В.М. Розиннің айтуынша, ж
обалау қызметі
эрбір кіші жүйенін басқару
құрылымы мен деңгейлеріндегі дербес максат пен міндеттерін нақтылауды жэне
оныҢ орындалуын ресурстык камтамасыз етуді көздейді, сонымен қатар, 
кіші
жүиелер егі мақсат ~ міндеттердің реттелген жиынтыгы үлкен жүйеніц
мщсатын жүзеге асыруга
мүмкіндік береді. 
Әлеуметгік жүйелерді
асқарудағы жобалау шын мәнінде әдіснамапык— теориялық контекст ретінде
қолданыла алады, өйткені, оның шыгу көзі эдіснамадан, нактылап айтканда
жүиелі ои-әрекетгері эдіснамасында пайда болган болатын.
ерттеушілер пікірінше, жобалау «сызба арқылы көрсету шеңберінен асыл
олашақ ситуацияны көзге көрсететін жэне адам баласын коршаған жана
ғдаиларды өзгертудің негізін салады» [103, 104]. Жаратылыстану ғылымы
япүытрШаСЫ логикасындағьі дэстүрлі жобалау техникалык, инженерлік,
м яі/гиКТ^ аЛЬ,К салаларда жоспарлау, модельдеу «болашак бейнені» құрастыру
к-упытп.тНДа қолданьшып келді. Жобалау институтгары элитарлык түрде
Жпвяпаи’
° НЫ Ж^3еге ась,РУ олардан бөлек «технологтардың» міндеті болды.
(АЮІІ 
Жэп
техн0Л0ГИЯЛЬІК білімдердің біріктірілуі жүзеге асырылған елдерде
жасалғяниі я°НИЯ ' Ж^Не Т'®'^ постинДустриалдык қогамға карышты кадамдар
әпекетімрн 
п
е^ ПЛ1' асқаРУДағы бұндай өзгерістер мен жангыртулар жобалау
белгілеп 
аИланьістьІРьшьш’ әУел' оның сүлбасын, немесе идеалдық бейнесін
кдшыльшын жя ° ҒаН жетуге қажетті элеуметтік 
- техникалык әрекетгер 
К¥рьшымын жасаудың маңызын атап көрсетіледі.
байланьістітьіг'4 ЖЗВД сипатьі оның жүйелі зерттеу әрекеті мен тығыз 
тудырып отьгоган^’ я*™ Жобалау мен зеРттеУДІҢ біріктірілуі бүгінгі өркениет 
қүрастыпушылык 
ЬІЛЬ,-°' <<Өнд'Р 'стің жУйелі құрылымына зерттеушілік, 
барысында өнім 
¥ИЬІМДастыРУ> баскару әрекеттерінің енуі өвдіріс
қайта Kvnv технпп 
ШН
қатар оны ойлап шығару, өзгертіп отыру жэне 
эрекепі уйммпя 
0гияларыныН 
Катар жүретінін көрсетеді. Бүл жағдайда 
болады өйткені °™ рудың біРг¥тас түрі қалыптасуына қызығушылық пайда 
болуы дамытыпум Т¥Тастық жаңа 
технологиялар мен жаңа
эрекеттердін лайда 
біртугас
гурі петінлрСӘНе Қ¥растыРЬІЛУЬІ кызмеггерін қамтиды. Оны әрекеггің 
түтыну үрдістепінен Карастыра 0тыр ь т , онын дэстүрлі түсініктегі бөлісу мен
Z l Z 7 ^ Z J e
Ж0ҒЗРЫ Деңгейде екенін « р е м а м і .
универсум» 
лат
қызмет‘н бүгінгі оның идеологтары «технологиялық

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: