Бахишева с. М

айналып, 
көптеген 
коғамдық 
жэне 
жаратылыс 
тану 
ғылымдарының 
мэліметтерін өз пэнінде снтездеуші адам тэрбиесі жөніндегі интегративті 
ғылым» бола алатынын дәлелдейді. Автор бұл туралы К.Д.Ушинскийдің «егер 
педагогика адамды барлык жағынан тэрбиелегісі келсе, онда бәрінен бұрыи 
оның өзін барлық жағынан білуі керек» деген пікірін негізге ала отырып, 
«әрдеңгейлі білім беру жүйелері, олардың кызметіндегі сабақтастық - бұл 
үздіксіз білім берудің біртүтас жүйесінің белгісі. Осылайша, зерттеуші білім 
берудін жүйелі және сабақтастыкпен үйымдастырылуы қажеттігіне токтала 
отырып, түлғанын өзінің де ездігінен уйымдаскан, өздігінен білім ала алатын, 
оздігінен дами алатын жүйе ретінде карастыруды өзінің ғылыми еңбектерікде 
ұсынады [256, 6.45-46].
Осыған сай, адамның өзіндік дамуын қамтамасыз ететін түтас жүйе 
жасауга деген қажеттіктің бүгінгі таңда ерекше көкейтестілігі 
коғамның 
элеуметтік - экономикалық даму талаптарынан туындап отыр. Сондықтан, 
педагогикалык жүйелердің барлык денгейлері жүйенің жалпы мақсатына 
багытталып, аталған максат иелері өздігінен білім алушы суъектілер болуы 
кажет. Атап айтқанда, жүйенің өздігінен ұйымдастырушылык кабілеті оның 
күрамындағы субъектілік компоненттердің өз бетімен білім алуы мен өзін өзі 
дамыту сапалары педагогикалык жүйелер 
кызметінің табысты болуына 
мүмкіндік береді, сөйтіп, аталган сапалар жүйе кызметінің басты максаты 
болып табылады.
Сонымен, 
жүйенің 
құрылымы 
мен 
максаттары 
туралы 
аталган 
көзқарастарды зерделей отырып, «педагогикалык жүйелер дегеніміз түлганы 
өзіндік дамыту субъектісі ретінде карастыра отырып, онын өздігінен дамуын 
үйымдастыруга кажетті жэне жеткілікті езара күрделі байланысты мақсат, 
мазмұн, қарым - к атынас қүралдары мен баскару субъектілерінен 
т ұратын
компоненттер қүрылымы
» деп нақтыланган анықтамасын береміз.
Педагогикалык жүйелер 
әлеуметтік үйымдарга жататын болғандыктан, 
оны «баскарудың жүйелілік факторларының бірі - оның өзін -өзі баскара 
алушылыгы, ягни, жүйенің өзінде оның тұтастығын, қызмет етуін, жетілдірілуі 
мен дамуын қамтамасыз ететін тетіктер мен басқару факторларының 
болуында» [14, 6.233].
Қазіргі жүйелерді басқару қызметі белгілі бір жүйенін 
осы
кездегі 
жағдайымен салыстырганда жобаланып отырған болашак жагдайынын басым 
Қүндылық екенін үгыну, оны ұйымдастыру және жүзеге асыруды көздейді. Бұл 
жерде жобалау кызметіне 
даму қадамдарын орындаушы «белсенді агент» 
позициясы беріледі жэне ол 
белгілі бір максаттык - кұндылықтык 
ұстанымдары негізінде күтілетін нәтижені орындаудын жолдарын белгілейді, 
ұйымдастырады, бағалайды. Ж үйе қүрамындагы қызметтік және субъектілік 
компоненттердің өзара катынастары мен жүйенің өзін өзі дамыту ресурстарын 
тиімді үйымдастыру аркылы максатқа сэйкес нэтижелерін камтамасыз етудің 
тиімді механизмі - басқарудагы жобалау кызметі болып табылады.
99

Осылайша, жобалау педагогикалык жүйелерді дамыту қызметі болып 
табылады, 
оның
аясында субъектінің қалыптасуы мен дамуы жузеге асырылады 
[258]. Оның тұжырымдамасында білім беру процессінің тұтастығы төмендегі 
феномендермен белгіленеді: «бірлескен эрекеттер», «субъектілік қарым - 
қатынастар», т.б. педагогикалык жүйелердегі жобалау кьізметінін негіздері 
болып табылдады.
Білім берудегі жобалауга туралы зерттеушілер пікірлері төмендегідей 
болып келеді. «Педагогикалык жобалау» түсінігі В.Безруковтың аныктамасы 
бойынша 
«гуманистік мазмүндагы білімді гуманистік әдістер мен тәсілдер
арцылы игеру иегізінде белгіленген білім өнімін алудагы оцушылардың білім
нәтижелері мен мацсатына болжам жасау және оны моделъдеу
» [259].
И.А.Колесникова: «жобалау - тәжірибеде бұрын болмаган білім беру мен 
педагогикалық әрекет түрлерін жаңадан кұрастыру мақсатындагы тэжірибелік 
-бағдарлы әрекет» [150, 6.31];
А.П.Тряпыцина: «жобалау - білім берудің дамытудын жаңа саласы, 
педагогикалык әрекетті түсіндірудің жаңа амалы» [260];
Е.С.Заир-Бек: «жобалау- казіргі білім беру жүйелерін дамыту, жаңарту, 
жетілдіру жэне ондагы кайшылыктарды болдырмау міндеттерін орындауға 
бағытталған 
педагогикадагы 
және 
үйымдастырылатын 
практикалык 
әрекеттердегі колданбалы ғылыми бағыт» [261];
Н.А.Масюкова; 
«жобалау 
-
педагогикалык 
және 
ғылыми-зерттеу 
әрекеттерінің берілуін реттеп отыру қүралы» [262];
Олардан басқа жобалауға «педагогикалык жоба кұру жэне жүзеге асыру 
үрдісі, тұлғаны дамытудың ерекше жолы, оқыту технологиясы» деген 
түсініктер берушілер де бар. Бүгінгі күні жобалау әдістерімен окыту үрдісінен 
окытудағы жобалауга, немесе жобалау негізінде оқытуға, жобалау негізіндегі 
тәрбиелеуге [263], жобалау негізіндегі білім беруге көшу жүзеге асырылуда 
[264]. Бұл үрдісті жобалау ортасының білім беру ортасына айналуы дегі те 
айтуға болады, өйткені, типтік жоба кұрастыру логикасы бүгінгі танда 
оқытудың басты құралдарыньщ бірі ретінде тэжіибеге белсенді түрде еніп 
келеді.
Педагогикалык 
жүйелердегі 
жобалау 
кьізметі 
нысандарын
И.А.Колесникова төмендегідей белгілейді: білім беру ^йымын басқарудағы 
жобалау; оқу-тэрбие жүйесін басқарудағы жобалау; қ оғамдық 
баскаруДы 
жобалау. Жобалау барысында пайда болатын өнімнің, нысанның нәтижесіне, 
колданылуына 
байланысты 
білім 
беру 
жобалары 
тұжырымдамалык, 
мазмұндық, 
технологиялық 
және 
процессуалдык 
деңгейлерде 
жузеге 
асырылады [150,6.37-38]. 
Олардың мазмұны (сурет 10):
100

Сурет 10 - Педагогикалык жүйелерді басқарудағы жобалау қызметінің 
мазмұны, деңгейлері мен нәтижелері

Жобалаудыц 
тұжырымдамапьщ 
деңгейі
жобалау 
нысанынын 
тұжырымдамасын, немесе оның болжамдық нобайын, моделін құрастыруга 
ағытталады. 
Мысалы, 
білім 
стандартының 
моделі, 
бағдарлаиа 
тұжырымдамасы, оқу жоспары жобасы, т.б. бұл деңгейдегі жоба нэтижесі 
универсалдық сипатта 
болып, келесі
деңгейлердегі осыған ұқсас өнімдерді 
кдаастырудың әдіснамалық негізі бола алады.
Жобалаудыц мазмундъщ деңгейі
нэтиженің өзін ғана алу емес, оны 
" а!!ДаЛаНу ДИапаз°ВДарьша, қызмет ету бағытына карай накты сапаларын да 
құр стыруды 
көздейді, 
мысалы, 
бастауыш 
білім 
стандартын жасау, 
игвнетнкалық гимназияны дамыту бағдарламасы, әлеуметтік педагогтар 
мамандығының оқу бағдарламасы, т.б.
тігі 
„ 1 ° баЛаудЫҢ технологиялы қ деңгейі
берілген контексте қолданылатын
б я ғ п т л и '4 алгоритмдік сипаттамасын беруді көздейді, 
мысалы,
тртғапык -
әпекеттрп ° КЫТу технологаясы бойынша сабақ жоспарын кұру, топтык 
әрекетгер әдістемесінің алгөритмі, т.б.
tvdih 
үрдістік деңгей
жобаның тәжірибеде қолдануға дайын
өткізу с[іеняпийДЫ - МЬІСІШЫ’ са^ ақтаРДың әдістемелік жоспары, шараларды
өтк.зусценариилерьтэрбиеж ұмы сьш ьщ әдістемесі.т.б.
жаңаотатьшГИп ^ ЫК жҮйелеРдег* 

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: