Бахишева с. М
|
Бахишева С.М (2)
| күрделі жүйе түріиде
ұйымдастырылган объектілер екенін үғына бастады. Ал, жүйелік зерттеулердің пәні тепе - теңдік жағдайдағы күрделі жүйе болып табылатыны 70-жылдардан бастап қана, әлемдік жүйетанымда тепе - теңдік емес жағдайдағы жүйелердің пайда болуымен байланысты аныкталды. И.В.Блауберг, Э.Г.Юдин өз еңбектерінде күрделі уйымдасқан жүйенін табигаты ретінде оның онтологиялық мәртебесі емес, гносеологиялык табиғаты алынатынын нақтылап, жүйелік зерттеулердің гносеологиялық міндеттеріне назар аударады. «Егер жүйелерге дейінгі зерттеулерде объектіні сипаттау туралы айтылса, жүйелік зертгеулердің мақсаты оның өмір сүру тетіктерін анықтау, яғни, объектінің өмір сүруі мен дамуын ішкі және сырткы сапаларына байланысты қарастыру» дейді [4,6.28-29]. Жүйелік тұрғыны одан эрі нақтылау, оның кызметтері туралы түсінікті кеңейту оның негізгі идеяларын зерттеу және құрастырумен байланысты жүргізілді. Олар төмендегі бағыттарда жасалды: • Жүйелік турғының философиялық аспектілері: а) жүйелер онтологиясы (rp.ontos — болмыс туралы ілім, әлемнің жүйелік бейнесі, яғни, «жүйе» ұғымына онтологиялық анықтама беру, жүйелік объектілерді классификациялау [44, 6.843]; б) Жүйелік түрғының гносеологиялык (гр.gnosis — таным теориясы) мэселелері, яғни, «жүйе» ұғымына гносеологиялық анықтама беру, оны зерттеу мен сипаттаудың принциптерін, жүйелік тұрғының негізгі категорияларын - байланыстарын,- қүрылымын, жүйекураушы байланыстарын, т.б. нактылау [44, 6.288]; • Жүйелік логика және әдіснама (жүйелік түрғының өзіне тән әдістері); • Арнайы - ғылымдык жүйелік тұжырымдамалар (түрлі жүйелік объектілер ерекшеліктері, арнайы - ғылымдық жүйелік тұрғылардың типологиясы, т.б.); • Жүйелердің жаппы теориясы. Егер осы жүйелік тұргыны зерттеу бағыттары мен жогарыда келтірілген И.В.Блауберг пен Э.Г.Юдин үсынған ғылымның әдіснамалык қүрылымын салыстырар болсак, олардың жүйелік идеялардың философиясынан бастап, нақты зертгеулер эдістемесіне дейін ғылыми эдіснамасын түгелдей камти отырып кешенді карастырылғанын байкауға болады. Осының өзі жүйелік тұрғының баска түрғылардан ерекшілігін көрсетеді. Ғылымдағы «түрғы» түсінігі өзі пайда болған кезден бастап зерттеу объектісіне ерекше көзкарасты білдірсе, «жүйелік түрғы» осы көзқарас негізінде ерекше зерттеу жолдарын қүрастыру жэне оны ерекше әдістермен нактылауды кездейді. Жоғарыдағы екі кұрылымда да төртінші деңгейлер сэйкес келмей түрғаны байқалады, олар - зертгеудің эдістемесі мен технологиясы жэне жүйелердің жалпы теориясы. Оның себебі, алғашында арнайы - гылымдык жүйелік түжырымдамалар жасалуына байланысты әрбір нақты ғылым үшін жүйелік зерттеулер эдістемесі құрылады, сөйтіп ол осы саладағы барлық зерттеулерге ортақ болады деп есептелген болатын. Бірақ, жүйелік зерттеулер тарихы осы күнге дейін эбір накты зерттеуші жүйелік зерттеулердің әдістемесін өзі қүрастыратынын көрсетіп отыр. Осыған орай, жүйелік зерттеулер бағыттарындағы жүйелік логика мен әдіснамалык деңгейінде жэне ғылыми әдіснамадағы жаппығылымдық эдіснама деңгейлерінде жүйелік зерттеулер әдістемесі емес, эрбір нақты зерттеуші - ғалым үшін жүйелік зерттеулер әдістемесін жасау туралы сөз қозғалуы тиіс. Жүйелік түрғының дүниетанымдық қызметі оның философиялык қырларын құрастыруда анықталып, негізделді. Осыған орай жүйелік зерттеулердің онтологиялыц багыты әлемнің жүйе екенін дәлелдесе, гносеологиялық багыты - егер таным объектісі жүйелі болса, онда оны танушы ой да жүйелі болуы тиістігіне назар аударады. Жүйетану философиясының гносеологиялык жэне онтологиялык бағыттарындағы басты нэтиже - жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|