Бахишева с. М

объектінің жалпы жүйе ретінде емес, жүйелік объектілердің белгілі бір ерекше 
сипатгамалары бар жүйелерге катысты деңгейде қарастырылуы мүмкін болады
Әлеуметтік жүйені басқару стратегиясын таңдауда екі түрлі бағыт бары 
ескеріледі, олар:
- ортаға бейімделу жэне сол ортадағы табигы үрдіске ену;
- ортаны өз мақсаттары мен міндеттеріне сай өзгерту.
Бұлардан баска әрекеттердің барлығы да осы екі бағытгың ортасынан орын 
алып, олардың біреуінің сипатында болады. Алайда, «мекеменің, ұжымның 
тағдырына жауап беретін адам үшін стихиялық өзгерістерге бейімделу 
жеткіліксіз», сондықтан ол өзгерту жасауға мүдделі.
Зерттеушілер жүйені жетілдіру мен дамытуға бағытталған баскару 
кызметін былайша сипатгайды:
- түрлі әрекеттер мен жүйелердің даму үрдісін кайта карау, оларға тэн 
ұғымдар мен түсініктерге сипаттама беру;
~ олардың өмір сүру жағдайлары мен факторларын, механизмдерін 
айқындау;
~ олардың қайсысына ықпал етуге болатынын, an қайсысы өзгертуге 
келмейтінін аныктау;
- жасалатын эрекеттердің қай жерде, кандай деңгейде кері ыкпалы болуы 
мүмкіндігін болжау;
Міне, осылардан соң белгілі бір мақсаттар мен міндетгерді коюға болады.
Жүйелі ой-әрекеттері 
эдіснамасының белгілі өкілдері 
Н.Г.Алексеев, 
О.С.Анисимов, В.В.Сазонов, Ю.В.Громыко, т.б. [89,90, 91] эрекет туралы жэне 
оны қайта жаңғырту, өзгертудің эдіс -тәсілдерін, жолдарын терең зерттеген 
болатын. Осы зерттеулер негізінде баскару әрекеттерін тэртіпке келтіріп 
отыратын оның нормапары болатынын, сол нормалар негізінде әрекеттің түрі 
мен мазмұны, сипаты 
жасалатыны аныкталды. Норма - эрекетті жүзеге 
асырылатын жағдайларын сипаттайтын түсініктемелер, олардың 
әрекет 
мазмұнын 
анықтайтын 
бірнеше типтері 
бар. 
Олар, 
О.С.Анисимовтың 
анықтауында төмендегідей болып беріледі:
_ 
тургы -
әрекеттің фундаменталдык негіздемесі, ол кез - келген 
нормаланған эрекетті құрастыру немесе тапдау барысында өзгермейтін негіз 
олып қапады;
-
принцип -
тұрғыны нақтылауда қолданылатын құралдардың жиынтык 
түсініктемелері;
~ 
мацсат -
эрекеттің нәтижесін кандай болуы қажет екенін көрсетеді, 
түпкілікті өнімнің (білім беруде -адамның) сапалық сипаттамасын береді;
~ 
жоспар -
түпкілікті нәтижеге жеткенге дейінгі өнімнің аралык 
сипаттамаларының жүйелі түрде 
кұрастырылган кезеңцері. 
Білім берудегі 
жоспар баланың жас ерекшеліктеріне сай кұрылады.
-
әдіс
- әрекеттің жалпылама көрінісі, ол әрекеттің түйінді сипаттамаларын 
бере отырып, негізгі сапасын бекітеді;
_ 
әдістеме
- эдістерді қолдануда жэне оның мазмұнын нақтылауда пайда 
болады, бір әдістің бірнеше әдістемесі болуы да мүмкін. Әдістеме логикасы 
әрекеттің 
белгілі бір эдістегі негізгі сапасына сэйкес колдануға мүмкіндік
37

береді. әдістеме, сонымен қатар, әдістерді пайдалануда нәтижеге жетуге 
мүмкіндік беретін ережелер мен 
критерийлерден тұрады. Әдістемелік 
нормаларды сактау барысында жобалау эрекеі аркылы түпкілікті нэтижеге 
жетуге жағдай туғызылады;
-
технология -
берілген әрекетті бір аралык жағдайдан екінші жағдайға 
жеткізудің, одан әрі түпкілікті нәтижені камтамасыз етуге кажеті күралдар мен 
амалдардың сипаттамасы;
-
жоба
- әрекеттін болашақтағы нэтижесінін көрінісі жэне оған жету үрдісі 
туралы түсінік. Әрекеттің кешенді нормасы жэне оны кұрастыру мақсатгы 
айқындаудан, қай тұрғыдан қарастырылатынын белгілеуден, принциптері мен 
жоспарын, әдістері мен эдістемесін, технологиясын аныктаудан түрады.
-
багдарлама -
нормалардың ішіндегі ең накты жэне толык берілген түрі. 
Жоба негізінде жасалған бағдарламалық күжатта берілген материадды 
түпкілікті 
нэтижеге жеткізудегі 
адамнын 
эрекетке 
қандай жолдармен 
қатынасатыны айқындалады. Осыған байланысты, әрекетті жүзеге асырушы 
адамның — субъектінің — кэсібилік деңгейі мен білімділік сапасына койылатын 
талаптар да беріледі.
Берілген жобаны жүзеге асыру үшін оньщ 
орындаушы субъектісіне 
әрекеттің негізгі нормативтік мазмүны мен міндетті нормалары негұрлым 
толықтай берілсе, түпкілікті нэтижеге жету мүмкіндігі соғүрлым жоғары болады
Субъектілік— басқару үрдісінде аса маңызды фактор болып табылады, 
өйткені субъектаралық қатынастар баскару нэтижесінде қайта жанғыртылу 
нысанына айналады.
Бүл катынастарды ғалымдар жүйелі ой —әрекет әдістемесі өкілдері [93, 94] 
ұй ымдастыру ш ыл ы қ — техникалык немесе 
басцару әрекеттері
ретінде 
сипатгайды. Әрекетке үйымдастырушылық -техникалық қарым —катынас жасау 
басқару позициясына өтуді білдіреді, осы негізде басқарушы жэне баскарылушы 
әрекеттер бөлініп шыға
ды. Нацтылай айтцанда, олардың біріниіісініц ьщпая
етуі нәтижесіне екіншісі қайта жаңгырту нысанына айналады.
Сөйтіп, 
асқару -әрекеттің үстінен эрекет жасау да, ал ал басқару қызметінің объектісі -
келесі эрекет болып табылады, бүл жерде басқарудың мақсаты - басқарылып 
отырған объектіні дамыту, жаңарту. 
Осы мацсатты көздей отырып, басцарушъі
асцарылушы объектіге ъщпал ету нысандары ретінде оныц нормалары мен
уйымдастырылуыныц әлеуметтік -мәдени түрлерін алады.
Осы жерде 
орындалуы міндетті басқару процедуралары қатарында басқарылушы эрекетке 
әдіснамалык талдау жасау, әлеуметтік -мэдени ситуациялары мен норма 
тудырушы заңдылықтары мен жағдайларын зерттеу жатқызылады.
асқару объектісімен ұйымдастырушылық - техникалық қарым -катынаска 
түсе отырып, 
басқарушы басцарыпушы әрекеттің нормаларын - царастырылу
тұргысы мен принциптерін, мацсаты мен жоспарын, технологиясы мен
қажетті ресурстарын жацарту үшін жобалау цызметін 

жүктеу/скачать

Достарыңызбен бөлісу: