Бактериялар №3 мектеп-интернаттың биология пәні мұғалімі Орынханова С. А



Дата06.11.2023
өлшемі2,3 Mb.
#189960
Байланысты:
124636.pptx

Бактериялар

№3 мектеп-интернаттың биология пәні мұғалімі Орынханова С.А.

Бактериялар – тірі ағзалардың ежелгі түріне жатады.Олар 3,5 млрд. жыл бұрын архей эрасынан бастап өмір сүреді.

  • «Бактерия» термині гректің «bacterion» - таяқша деген сөзінен шыққан.
  • Бактерияларды тек микроскоп арқылы көруге болады, сондықтан оларды микроорганизмдер немесе микробтар деп атайды;
  • Микроорганиздерді микробиология ғылымы зерттейді.
  • Бактерияларды зерттейтін ғылым – бактериология ғылымы.
  • Бұл ғылым негізін Антони ван Левенгук қалаған ( XVII ғ.) .

Ашылу тарихы:

  • Ең алғаш бактерияны микроскоп арқылы көріп, сипаттаған 1676 жылы голландиялық натуралист Антони ван Левенгук.
  • «Бактерия» терминін 1828 жылы Христиан Эренберг енгізді.
  • 1850 жылдары Луи Пастер бактериялардың физиологиясы мен зат алмасу қасиеттерін, олардың ауру туғызушы қасиетін сипаттады.
  • Роберт Кох бактерияларды зерттей отырып, олардың ауру қоздырғыш екенін ( Кох таяқшасы). 1905 жылы туберкулез ауруының себебін анықтағаны үшін Нобель сыйлығын алған.
  • М. В. Бейерник және С. Н. Виноградский микробиология мен бактериялардың табиғаттағы рөлін ашудың негізін қалаған.

Микроскоп 1751 ж

Бактериялар қайда өмір сүреді?

  • Бактериялар Жер шарының кез-келген жерінде кездеседі: атмосферада, мұхит түбінде де, ағысы жылдам өзенде де, өте қатты суықта да,қайнаған сүтте де, ядролық реакторда да; ең көп кездесетін жері топырақта. Топырақтың жоғарғы қабатында 1г. Миллионға жуық бактерия болады, яғни шамамен 1 гектарда 2 тонна бактерия. Бактериялар сонымен бірге өсімдіктер, жануарлар, адамдар денесінде паразиттік жолмен тіршілік етеді.

Бактерия жасушалары өте ұсақ.

  • Бактериялар – организмдердің ішіндегі жасушалары ең ұсақ түрлері,оның жасушаларының мөлшері 0,1 - 10 мкм.
  • Қарапайым типографиялық нүктеден орта көлемдегі 100 мыңға жуық бактерияны көруге болады екен.

Өсімдік жасушасы мен бактерия жасушасын салыстыр:


Өсімдік жасушасы
Бактерия жасушасы
Бактериялардың ерекше белгілері:.
  • Ядросы жоқ.
  • Жасуша шырынына толы үлкен вокуолі жоқ.
  • Қозғалу органоидтары бар ( талшығы мен кірпікшесі)
  • Цитоплазмсы бар.
  • Қабықшасын қоршаған капсуласы бар.

Бактериялар пішініне қарай бірнеше топқа бөлінеді:

 

  • коккалар (шар тәрізді);
  •  

  • бациллалар (таяқша пішінді);
  •  

  • спириллалар (оралма тәрізді);
  •  

  • вибриондар (үтір пішінді).

Бактериялардың қоректену типтері

Автотрофты Гетеротрофты


Ауада өмір сүреді
Оттексіз ортада өмір сүреді
Күн сәулесінің энергиясын пайдаланады(цианобактериялар)
Бейорганикалық заттар энергиясын пайдаланады
(күкіртбактериясы,темірбакте-риясы)
Сапрофиттер- өлекселарді ыдыратушы
Паразит-тер- тірі ағза денелерінде тіршілік етеді
Симбиоздар

Бактериялардың тыныс алу жолдары:

  • Аэробты – оттекті ортада тыныс алады.
  • Анаэробты – оттексіз ортада тыныс алады.

Бактериялардың көбеюі:

  • Бактерия жасушалары әр 20-30 минут сайын екіге бөлінеді

Спораларының пайда болуы

  • Қолайсыз жағдай туғанда (су,тамақ жетпегенде, температура төмендегенде) бактериялар тыныштық күйге көшеді.
  • Споралар өте төзімді, олар қайнатқанда, құрғатқанда, төмен температурада сақтала алады.

Бактериялардың көп түрлілігі:


Бактерия сибирской язвы
бактерия вызывает заболевание туберкулёзом.
Бактерия холеры
Бактерия молочнокислого брожения
Бактерия дифтерии
Бактерия стафилококка

Бактериялардың табиғаттағы және халықшаруашылығындағы маңызы.

Метан түзушілер

  • Метан түзушілер
  • Күкіртбактериялары

Туберкулез таяқшасы

  • Туберкулез таяқшасы
  • Стафилококкалар
  • Ішек таяқшалары

Бекіту сұрақтары:

Тест.

  • 1. Бактериялар қандай ағзаларға жатады:
  • а) көпжасушалы; 6) біржасушалы.

  • 2. Бактерия жаушасында не жоқ:
  • а) ядро б) цитоплазма

  • 3. Бактерия споралары не үшін қажет:
  • а) көбеюге;

    б) қолайсыз жағдайдан қорғануға.

  • 4 Өзіне қажет органикалық заттарды бейорганикалық қосылыстардан алатын бактериялар қалай деп аталады:
  • а) автотрофтар; б) гетеротрофтар

  • 5. Таяқша пішінді бактериялар:
  • а) спириллалар

    б) бациллалар

Рахмет!


Үйге тапсырма:§3 оқу, сұрақтарға жауап беру.”Ауру тудырушы бактериялар” атты эссе жазу.

Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет