Аңыз Тарихи күй Эпостық жырлар тағылымы

Тарихи

1. 
   Эпостық жырлар
   

«Бастауыш және орта мектептерге арналған қазақ әдебиеті мен тілі бойынша оқулықтардағы өрескел қателіктер туралы» 1951 жылғы 28 тамыздағы қаулы тағы да қазақ тарихын, әдебиетін жүдеушілікке ұшыратты. Осы талқандау процесі 1953 жылы ауыз әдебиетінің халықтығы деген проблемаға ұласып, өзінің шырқау биігіне жетті. Осының нәтижесінде қазақтың ауыз әдебиеті тарихының көп шығармалары ескішіл деп жарияланып, оларды оқуға тыйым салынды. Батырлар мен эпос кейіпкерлері шыққан тегіне қарай жіктелді. Қобыланды, Алпамыс – байдың балалары, байларды қорғаған батырлар, Төлеген – бай баласы, Қыз Жібек – хан қызы ретінде бағаланды. Қазақтың бай эпосынан кедейдің ішінен шыққан Қамбар батыр халықтық деп танылды. Үш жүзге тарта батырлар жырынан тек төрт-бесеуін ғана зерттеу нысанасына алынды.

Қазақ халық поэзиясының ең бір көркем, ең көлемді саласы - эпостық жырлар. Тақырыптық жағынан қазақ эпосы үлкен он салаға жіктеледі. Жанрлық жағынан эпостық мұраларымыз төмендегіше бөлінеді:көне эпос, батырлық эпос, лиро-эпос, тарихи жырлар. Қазақтың жалпы эпостық мұраларының жиналуы мен зерттелу тарихы бар. Бұған қатысты көл-көсір әдебиеттер жазылды. Қазақ батырлық жырларын жазып алуда Ш.Ш.Уәлиханов, Н.И.Ильминский, В.В.Радлов, Г.Н.Потанин, А.В.Васильев, И.Н.Березин, Ә.Диваев, Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев, М.Ж.Көпеевтер айтарлықтай үлес қосты. Ғылыми тұрғыда зерттеу ісінде А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов. С.Сейфуллин, С.Мұқанов, М.О.Әуезов, Е.Ысмайлов, Қ.Жұмалиев, М.Ғабдуллин, Ә.Марғұлан, Ә.Қоңыратбаев, О.Нұрмағамбетов және т.б. құнды еңбектер қалдырды. Бүгінгі фольклортану ғылымында қазақ эпосына қатысты Р.Бердібай, С.Қасқабасов, Ш.Ыбыраев т.б. жаңаша зерттеулерімен танылды.

Тарихи жырлар

Батырлар эпосы
Эпостық жырлар

Лиро эпост

  тел.5-40-99

	Үш тілді Ермек Өтетілеуұлының кітаптары; «Бәрінен де қымбатты Дороже всех Tne deapelt», «Суреттер сөйлейді»,«Қазақстан-Отаным»,«Қазақ оркестрі», «Апта Неделя Tne week»,Сұлтан Қалиұлы «Бақыт құсы», Алдар Көсе хикаялар жинағы бойынша, Ш.Ахметов ХIХ ғасырдағы балалар әдебиеті I том
	Қиял-ғажайып, жануарлар, әжемнің ертегісі, өнегелі ертегі кітаптары бойынша Ш.Ахметов ХIХ ғасырдағы балалар әдебиеті II том
	Орысша-қазақша ертегілер: «Ақылды құмырсқа», «Жақсылыққа жақсылық», «Түлкіні алдаған шал»,«Сақтықта қорлық жоқ», «Дүниеде не күшті», «Жақсылық ұмытылмайды»,«Түйе неге түкіреді», «Біреуге ор қазба», Ш.Ахметов ХIХ ғасырдағы балалар әдебиеті III том
	Әлем халық ертегілерінің Алтын жинағы. Әлем ертегісімен қазақ ертегілерінің ұқсастығын салыстыру.
	Балалар әлемінен Б.Соқпақбаев «Менің атым Қожа», Ермек Өтетілеуұлы «Әдептілік-әдемілік»,«Хорошие манеры»,Сәкен Иманасов«Жәнібек пен атасы»
	Б.Майтанов «Абай», Ш.Күмісбайұлы «Қаракерей Қабанбай», Ж.Қасымбаев «Абылай хан»,«Кенесары Қасымов», Г.А.Галиев «Керей мен Жәнібек»,Г.А.Галиев «Томирис»,Б.Е.Көмеков, Г.А.Галиев «Шыңғыс хан»,Күмісбайұлы.Ш. «Қанжығалы Бөгенбай», «Шақшақұлы Жәнібек», «Қаракерей Қабанбай»,Қ.Омарұлы, Ә.Нұршайықов «Қамбар батыр», Э.Н.Батталова «Қозы Көрпеш-Баян сұлу», «Алпамыс батыр»,Б.Көмеков,Қ.Сәки «Байбарыс Сұлтан», Күмісбайұлы.Ш.С.Ахтанов «Қобыланды батыр», М.Құл-Мұхаммед «Мөңке би»
	«Жеті ғасыр жырлайды», Ы.Алтынсарин «Кел,балалар,оқылық», А.Құнанбаев шығармалар жинағы, М.Жұмабаев «Шолпанның күнәсі»,С.Торайғыров «Қамар сұлу», М.Әуезов «Жетім»,«Көксерек», «Балалық шақ»,Абай жолы романынан үзінді., Д.Исабеков «Шойынқұлақ», Ә.Кекілбаев «Аңыздың ақыры» роман, Ж.Аймауытов «Ақбілек», С.Сейфуллин «Аққудың айрылуы», С.Бегалин шығармалар жинағы, Қ.Мырза-Әлі шығармалар жинағы, Ш.Мұртаза «Интернат наны»
	С.Шаймерденов «Битабар балуан» повесі, М.Әуезов «Абай жолы» романы, С.Мұқанов «Мөлдір махаббат», Ғ.Мүсірепов «Қазақ солдаты», Ғ.Мұстафин «Қарағанды», М.Мағауин «Тазының өлімі»,О.Бөкей «Жылымық», «Атау кере», М.Мақатаев «Аманат»,
	Қ.Қайсенов «Жау тылында»,Ә.Нұрпейсов «Қан мен тер», І.Есенберлин «Қаһар», Р.Мұқанова «Мәңгілік бала бейнесі», Д.Исабеков «Біз соғысты көрген жоқпыз», Ә.Нұршайықов «Ақиқат пен аңыз», М.Әуезов «Қилы заман», «Жетім», Ә.Шәріпов «Партизан қызы», Б.Момышұлы «Ұшқан ұя», Т.Молдағалиев «22 июнь,1941 жыл» өлеңі, Сайын Мұратбеков «Жабайы алма»,Тахауи Ахтанов «Қаһарлы күндер»,Қасым Аманжолов «Дариға, сол қыз»,Баубек Бұлқышев«Заман біздікі»,Мамытбек Қалдыбай «Атақ пен шатақ»
	Ф.Оңғарсынова шығармалар жинағы,Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармалар жинағы, А.Байтұрсынұлы «Әдебиет танытқыш», М.Шаханов «Эверестке шығу», Ш.Айтматов «Қош бол,Гүлсары» М.Мағауин «Алдаспан», Орынбай Жанайдаров «Менің елім Қазақстаным»

Қорытынды: Кітапхана-кітап арқылы жас жеткіншектердің ой-өрісін дамытуға,парасаттылыққа тәрбиелей алатын мәдениет орталығы. Сондықтан мәдени ошақтарды жандандыру,оның ішінде балаларға қызмет көрсететін мектеп кітапханаларының еңсесін көтеру,дәстүрімізді сақтай отырып,өскелең ұрпақтың білімін,рухани байлығын арттыру,тиімді ақпаратпен қамтамасыз ету өз қолымызда. Өйткені білімді, білікті, мәдениетті, көзі ашық баланың тәрбиесі – тәуелсіз еліміздің ертеңгі болашағы болары сөзсіз.

Кітапхана болашақ ұрпақтың ғылым мен білім нәріне сусындайтын қайнар орнына айналсын!
Негізгі әдебиеттер

Әбдіғали Бекішев,  РМК «Ғылым ордасы» Сирек кездесетін кітаптар

мұражайының меңгерушісі.

Б. Ыбырайым  "Қазақстан" ұлттық энциклопедиясы, Алматы,

"Қазақ энциклопедиясы", 1998 ж. 5-том

Қазақ әдебиетіндегі балалар әдебиетінің туралы мәліметтер "Мектептегі кітапхана" : №1-2013,№2-2011,№6-2011,№5-2009

Ы.Алтынсарин,Ө.Тұрманжанов,С.Ерубаев туралы материалдар "Googul" сайтынан

жүктеу/скачать 0,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: