Басхордалылардың сыртқы және ішкі құрылысы

Заттар тасымалдануының тірі ағзалардың тіршілік әрекеті үшін маңызы. Заттардың тасымалдануына қатысатын тірі ағзалардың мүшелері мен мүшелер жүйесі.

7 сынып биология

• - тірі ағзалардағы қоректік заттардың тасымалының

маңызын түсіндіру;

• – өсімдіктерде заттардың тасымалын қамтамасыз

ететін мүшелерді танып білу

терминдер мен түсініктер

• Заттар тасымалы
• Қан жүйесі
• Топырақтың құнарлылығы
• Тамыр қысымы

Заттар тасымалы дегеніміз не? Жануарлар ағзасындағы тасымал. Көпжасушалы ағзалар жасу- шаларында дененің әртүрлі бөліктері, ұлпалар мен мүшелер түрлі қызмет атқарады. Ал жасушалардың қажетсінуі бірдей. Барлық тірі жасушаларға жалпы ағзаларға сияқты су, қорек (нәруыздар, майлар, көмірсулар), оттек, минералды бейорганикалық заттар мен олардың құрамына кіретін элементтер қажет. Барлық жасушалар,  мүшелер  мен ағзалар тіршілік әрекеті үдерісінде түзілетін зиянды заттардан арылғысы келеді.

Көптеген көпжасушалы жануарларда тасымалдау қызметін қан және қантамырлар жүйесі атқарады.

Өсімдік ағзаларындағы тасымал.

• Тамырдың топырақтан қоректік заттарды сіңіретін мүше екенін білесіңдер. Оған өсімдікке қажет су мен онда еріген минералды және органикалық заттар жатады. Органикалық (минералды) заттар – азот, калий, фосфор мен микроэлементтер болмаса өсімдік тіршілік ете алмайды. Топырақта органикалық зат – қарашірік болмаса өсімдік қандай да бір уақыт өседі, бірақ ол нашар дамиды. Сондықтан топырақ құнарлылығы деген түсінік бейорганикалық заттар мен қарашірік мөлшерімен байланысты.
• Тамырдың рөлі топырақтан заттарды сіңіру ғана емес, оны өсімдіктің жерүсті мүшелеріне – сабақ, жапыраққа өткізу. Тамыр жасушалары арнайы құрылысына байланысты ерітіндіні сабаққа итеру қабілетіне ие. Бұл күш тамыр қысымы деп  аталады.
• Сабақ – тамыр мен жапырақ арасында заттарды өткізетін басты мүше. Сондықтан өсімдіктің барлық бөлігінің қажет заттарды алуы сабақтың өткізгіштік жүйесіне  байланысты.

Назарларыңызға рақмет

жүктеу/скачать 214,15 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: