Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдысын тексеруге арналған
жүктеу/скачать 0,5 Mb.
|
Оқу техникасына арналған мәтіндер
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАБАНМЕН АЙҚАС
- ЛҰҚПАН ХАКІМ
- ПІЛ МЕН ТЫШҚАН
| ҚҰСМҰРЫН
Қазақ халқының ұлы ғалымы Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың кіндік қаны тамған Құсмұрын бекінісінің ескі жұрты қазіргі Қостанай облысы Семиозер ауданы «Шөптікөл» совхозының бөлімшесінен үш-төрт шақырым жерде. Шоқан туған Аманқарай дуанының осында ауысуына орай жаңа дуан да Құсмұрын болып аталып кеткен. Шоқанның әкесі майор дәрежесіндегі Шыңғыс Уәлиханов, сол кездері Құсмұрын дуанының аға сұлтан болған, «Қара шаңырақ» иесі атанған. Өз шаңырағының, қала берді, бүкіл Уәли әулетінің мұрасы – Уәли ханның сауыты мен дулығасын Шыңғыс 1865 жылы Орыс география қоғамына тарту еткен. Ата дәстүрі бойынша құрылтайға Шыңғыс ұрпағымен қатар, әр руда жұрт тұтқасын ұстаған ақсақалдар, ұлыстағы түменбегі, мыңбегі батырлар, жорық, қауға күндерінде айрықша көзге түскен жалаң қылыш ерлер де келген. Етегі шұбатылған шекпен сыртынан бадана киіп алыпты. Тозған шаруамызды түзейміз деп бес жүзаламан атқа қоныпты. (122 сөз) ҚАБАНМЕН АЙҚАС Атын баптап мініп, қару-жарағын ұстауға әдеттенген Ерасылдың он үш жастан асқан кезі. Күзді күні, қысты күні саятшылық құрып, аң-құс аулауға дағдыланды. Садақ тартып, мергендікті де игерді. Күн салқын тартқан. Ел жайлаудан ойға қарай бет алып, бүгін Майлытаудың сайын құлдаған. Кенет көш басындағы түйе жетелеген егде әйелдердің үрейлі дауыстары еміс-еміс естілді. Атын тебіне алға шыққан Ерасыл үй орнындай алаңқайда айбат шегіп көлденең тұрған танадай қабанды көрді. Ерасыл атынан қарғып түсті де, көші-қон кезінде қолынан тастамайтын найзасын кезеніп, ілгері жылжыды. Көзі тесірейіп, түгі тікірейген қабан аузын ақситып тап берді. Ерасыл өзіне қарсы атылған тағыны көз ілеспес жылдамдықпен түйреп алды да, басынан асыра лақтырып жіберді. Шыңғырып гүрс еткен қабанның ішек-қарыны ақтарылып жатты. Ерасыл ортекедей ойнақтаған Керқұласын жетелеп ілгері жүре берді. (122 сөз)
ЛҰҚПАН ХАКІМ Лұқпан хакім қарыз сұрап келген кісінің бетін қайтармайтын еді. Бір күні бір кісі келіп, мың алтын алады. Іштей: «Қарызын бермей кетейін» деп ойлайды. Жолда бара жатып, бір жерге дем алады. Сол кезде бір құс келіп, жатқан түйіншекті іліп ала жөнеледі. Құс Лұқпан хакімнің үйінің төбесінен ұшып бара жатқанда, түйіншегі жерге түсіп кетеді. Қарыз алған кісі Лұқпан хакімге қайтып келеді, тағы мың алтын беруін өтінеді. Ішінен: «Егер осы жолы берсе, мың алтынын екі мың қылып қайтарамын-ау» деп ойлайды. Лұқпан сұрағанын береді. Алтын алған кісі сауда жасап, мың алтыннан он мың пайда көреді. Лұқпаннан алған қарызын екі есе қайтарады. Сонда Лұқпан хакім: «Бірінші алғанда бермей кетейін деп арамдық ойлап едің, ол саған бұйырмады. Екіншіде адалдық ойлап едің, пайда таптың. Бұдан былай қара ниет болма», - дейді. (123 сөз)
ПІЛ МЕН ТЫШҚАН Ерте, ерте, ертеде піл мен тышқан дос екен. Күндердің бірінде екеуі бірлікте егін салып, астық жинапты. Қамбадағы астықты пілдің иеленіп алуынан қорыққан тышқанның ойына арамдық еніпті. Ол қамбадағы астықтың астынан ін қазып, астықты жер астындағы өз қамбасына таситын болыпты. Әр күні түнде піл ұйқыға кеткен кезде, тышқан ұрлық істейді екен. Бір күні қамбадағы іннің аузын байқап қалған піл, оны бітеп тастаса, ертесіне тағы да ашылып қалыпты. Тышқаннан сұраса, ол: Мен емеспін, көрген жоқпын, - деп зар-зар етіпті. Ақыры тышқан бүкіл астықты ұрлап тауысыпты. Бар пәленің тышқаннан келгенін енді ғана сезген аңқау піл ашуы келіп, оған тап беріпті, қуып жетіп, табанымен таптап өлтірмекші болғанда, тышқан інге кіріп, құтылып кетіпті. Осылайша олардың достығы жаулыққа айналыпты. Күні бүгінге дейін пілдің тышқанның інін көрсе, табанымен басып тұрып алатыны сол өшпенділіктен қалған екен. (Жәди Шәкен) (126 сөз) жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|