Бастауыш сынып оќушыларыныњ шыѓармашылыќ іс-єрекетін дамытудыњ ерекшеліктері

Сабақтың әрекет теориясына сәйкес ұйымдастыруды баланың жеке басын дамытудың басты кепілі. Ол үшін мұғалім мына қағидаларды есінде ұстауы қажет:

• 
  баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап тілектерін, шығармашылығын жетілдіру.
  
• 
  білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау.
  
• 
  өзін -өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.
  

Осы орайда, біз өз зерттеу жұмысымызға байланысты жүргізілген қалыптастыру экспериментінде тақырыбымызға қатысты арнайы іріктеліп, жүйеленген материалдарды жоғарыда аталған бағыт бойынша сабақта және сабақтан тыс тәрбие жұмыстарында жүзеге асыруға тырыстық. Ана тілі сабақтарында «Абайдың қара сөздері», «Өкініш», «Жыл басына таласқан хайуанаттар», «Киіз үй, шаңырақ, кереге, уық». Математикадан «Үш таңбалы сандар» осы тақырыпта өткізен сабақтар оқушылардың туған жеріне, табиғатына және ата анасына деген сүйіспеншілік сезімін арттыруға, сонымен бірге төрт түлік малды аялап, қадір тұтуға мол мүмкіндік болатынына көзіміз жетті. Осы сабақтарды ұйымдастыруда алдыңғы тармақшада сөз болған оқытудың жаңа технологиясын пайдалану арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығы мен белсенділігін шығармашылық іс -әрекетке ұштастыруға тәжірибелік эксперимент кезінде талпыныс жасалды. Тәжірибелік эксперимент кезінде ұсынылған материалдардың оқушылардың шығармашылық іс- әрекетін дамытуға мүмкіндік туғызатындай етіп ұйымдастыруға тырыстық.

Сабақтарды ұйымдастыруда алдыңғы тармақшаларда сөз болған дидактикалық ұстанымдарды басшылыққа алдық. Сонымын қатар тәжірибеге ұсынылған материалдардың әдістемелік нұсқауы берілді. Сабақтарда пайдаланылатын шығармашылық тапсырмалар мен логикалық тапсырмалар, ой толғаныс, ой шақыру, топтық тапсырмалар, шығармашылық ойындар әзірленді. Сондай ақ оқушылардың белсенділігімен өткізілген тәрбие сағаттары да өз нәтижесін көрсетті.Әрине, мұндай жұмыстарды ұйымдастыру үшін мұғалім үнемі ізденіп, педагогика ғылымындағы жаңалықтарды өз тәжірибесіне енгізіп отыруы қажет. Сонда ғана оқушылардың шығармашылық іс әрекетін дамытудың жолдарын табуға болады деп ойлаймыз. Тәжірибелік эксперименттен бұрын біз зерттеу тақырыбымыз бойынша анықтау экспериментін жүргіздік. Төмендегі кестеде анықтау экспериментінің нәтижесін көруге болады.Сабақтардың қалай ұйымдастырылғанын үлгі ретінде берілген сабақ жоспарларынан көруге болады.
Сабақтардың қалай ұйымдастырылғанын үлгі ретінде берілген сабақ жоспарларынан көруге болады.

Ана тілі

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Қара сөздерді мәнерлеп оқу, қара сөздердегі нақыл сөздерді танып білу, нақыл сөздердің мәнін бүгінгі өмірмен байланыстыру.

Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорын молайту, ойлай, көру, сезіну, қабылдау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Жақсы мен жаман әдет -қылықтарды ажырата білуге өздігінен талпынып жауапкершілікті сезінетін өнегелі тұлғаны тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа білім беру.

Сабақтың әдісі: Сұрақ -жауап, ізденушілік, көрнекілік.

Формасы: жеке, топтық, ұжыммен.

Көрнекілік: Абайдың суреті, тірек сызба, нақыл сөздер, мақал- мәтелдер.

Техникалық құрал: Магнитафон (Абайдың сөзі).

Ұйымдатыру кезеңі. (Оқушылардың зейінін сабаққа атудару үшін Абайдың «Қыс» туралы бір шумақ өлең оқыдым). Авторы кім?

Жаңа сабақ.

Кіріспе бөлім.

Оқушылар Абай Құнанбаев деп жауап береді.

Абай туралы не білеміз?

Оқушының ойы.

Құнанбай Зере Ұлжан



Ибрагим Ұлы ақын

Ә семпаз болма Ғылым таппай

Күз Жазғытұрым Қыс

Жаңа тарау.

Әдептілік, ар- ұят адамдықтың белгісі.

Оқушылар көрініс көрсетті.

Талапбек: Ассалаумағалейкум, ата!

Зерделі: Сәлеметсіз бе, ата!

Атасы: Армысыңдар, балаларым. Өркендерің өссін!

«Адамдықтың белгісі иіліп сәлем бергені» дегендей, сәлемдесуді ұмытпағандарың мені қуантады.

Бұл жолы айтар әңгімемде адамдық, инабаттылық, ізеттілік жайында. Құлақ салыңдар, қарақтарым!

Мұғалім: Қазақтың ұлы ақыны, данышпан ойшылы Абай Құнанбаевтың қара сөзінен жаңа тарау басталды.

«Әдептілік ар ұят адамдықтың белгісі.

Тұрпайы мінез тағы жат надандықтың белгісі» дегендей

1. 
   Абайдың отыз сегізінші қара сөзінен: қара сөзде адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Ол надандық, екінші -еріншектік, үшінші- зұлымдық.
   

ә) Үш топтан үш оқушы мәнерлеп оқыды.

б) Қара сөздегі нақыл сөздерді танып жазып алды.

Надандық - ғылым мен білімнің жоқтығы.

Залымдық - адам баласының дұшпаны.

Білімсіздік - хайуандық

2. 
   Үш топ түгел қара сөзді мәнерлеп оқыды.
   
3. 
   Көрініс «Әке мен бала» туралы. Көрініс еріншек бала туралы болды.
   

4. 
   Топпен жұмыс.
   

2-топ. Надандық пен залымдық туралы.

3-топ. Білімді, білімсіз адам туралы мақал- мәтел айтты.

Білімді мыңды жығады,

Білекті бірді жығады.

Оқыған озады,

Оқымаған тозады.

Оқусыз білім жоқ,

Білімсіз күнің жоқ.

5. 
   Тірек сызба арқылы оқушылар өз ойларын айтты.
   

Жаманнан жирен:

Мұғалім сабақты бекітіп оқушылардың білімін бағалады.

6. 
   Өткенді бекіту.
   
7. 
   Үйге: Абайдың қара сөзін оқу.
   

Ана тілі

Сабақтың мақсаты

1. Оқушыларға мәтіндегі негізгі ойды, идеяны ұғындыру. Кейіпкерге мінездеме беру.

2. Сұраққа нақты жауап беруге, сөздік қорын арттырып, байланыстырып сөйлеу тілін және дүниетанымын дамыту.

3. Жақсы әдеттерді мысалға ала отырып, еңбекті сүюге, үлкенді сыйлауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Әдістер: әңгіме, сұрақ жауап, көрнекілік, ойын, венн диаграммасы.

Көрнекіліктер: төрт түлікке, пірлеріне байланысты суреттер, көрініске байланысты суреттер, сөз жұмбақтар, жұмбақтар.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі. Жұмбақтар шешуі.

1. 
   Иір иір денесі,
   

Ащы шөптер тамағы,

Шөлге шыдап бағады. (Түйе)

2. 
   Тастан -тасқа секіреді,
   

Ойын болып көкірегі,

Аула оның тұрағы. (Лақ)

3. 
   Төрт тағанда бойы бар,
   

Кербезденіп жүрмейді,

Айналдырған тоны бар. (Қой)

4. 
   Ұқсап тұрған жақшаға,
   

- Ал, балалар шешкен жұмбақтарымыздың жауабы не жайында екен?

- Мал жайында.

Үй тапсырмасын тексеру.

1. 
   Әр малдың төлдерін атату (суретін көрсету арқылы).
   
2. 
   Пірлерін атату (Қамбар ата, Зеңгі баба, Ойсыл қара, Шопан ата, Сексек ата).
   
3. 
   «Лағым,», «Құлыншағым» өлеңдерін мәнерлеп оқыту.
   
4. 
   Ертегімен көрініс көрсету арқылы үй тапсырмасын қортындылау.
   

Баяғы өткен заманда бір байдың малы өте көп болыпты. Үйір- үйір жылқысы, шұрқыраған сиыры, шұбырған түйесі мен қора- қора қойы және ешкісінде сан жоқ екен. Олар өздерінің көптігіне масаттанып, бір күні иелеріне таласа бастайды. «Иеме ең керегі мен, жоқ мен» деп бір- бірімен дауласа бастайды. Бірінші болып жылқы шығады:

Әсем десең, әсеммін,

Сылаң қағып өсемін.

Кең далада көсіліп,

Самал желдей есемін.

Алысқа шауып барамын,

Адамның бабын табамын.

Сонда жүгіріп шыққан сиыр:

Көгалда тұрағым,

Дайын тұр құрағым.

Сүтіммен, етіммен,

Адамға ұнадым.

«Мө» деп мөңіредім.

Молшылық төңірегім.

Келесі кезек түйеге тиеді.

Жан жағыма қараймын,

Күн мен түнді санаймын.

Осылайша олар көп дауласады. Мұны естіп тұрған иесі былай дейді: - «Сендер босқа таласпаңдар, сендердің барлықтарың адамға керексіңдер. Жылқымен адамдар алысқа бара алса, сиырдың сүті мен еті тағам, түйе сусыз жерде ұзақ жүруге шыдамды, қой мен ешкінің жүнінен киім, төсеніш т.б. жасайды. Міне көрдіңдер ме? Сендердің барлықтарың адамға керексіңдер. Енді бұдан былай еш уақытта таласпаңдар» деп сөзін аяқтайды.

Жаңа сабақ.

• 
  Балалар, бағанадан айтып жатқан төлдеріміз немен қоректенеді. (шөппен)
  
• 
  Дұрыс айтасыңдар, адамдар шөпті орады, малға қыстық азық дайындайды.
  
• 
  Бүгінгі өтетін сабағымыз, осы малға шөп дайындау жайында екен. Бұл Дулат Исабековтың әңгімесі. (өмірбаянын қысқаша айту, суретін көрсету).
  

1. 
   Өзім бір рет оқып беремін.
   
2. 
   Түсінгендерін сұрақ қою арқылы тексеремін.
   

ә) Ол оны неге орындамады?

б) Әжесі не істеді?

в) Малқардың өкінуінің себебі неде?

3. Мәтіннің кез-келген жерінен балаларға тапқызып оқыту.

а) Көкесінің тапсырмасы.

ә) Әжесінің сөзін.

б) Малқарды мақтаған жерін.

в) Малқардың өкінген жері.

4. Мәтінді үш бөлімге бөліп, әр бөлімге ат қою.

(1 Ұмытшақ Малқар, 2 Әженің көмегі, 3 Малқардың ақылы.)

Сергіту сәті.

Қане қанат жазайық,

Қарлығаш боп ұшайық,

Ұшып ұшып алайық,

Орнымызға қонайық.

Дәптермен жұмыс. Ойлы сөз.

Ұқыпсыздық, салақтық жаман әдет.

(сөздерді талдау, мағынасын түсіндіру)

Сабақты бекіту. Малқарға мінездеме.

Бағалау

Үйге тапсырма.

Сабақтық тақырыбы: үш таңбалы сандар.

Сабақтың мақсаты:

1. 
   Білімділік: үш таңбалы сандарды оқу, жазу және қосып азайту есептерді түрлендіріп, салыстыру; цифрларды пайдаланып, сандарды құрап жазу; математикалық терминдерді дұрыс айтуға үйрету.
   
2. 
   Дамыту: үш таңбалы сандарды разрядтық қосылғыштарға жіктеуге машықтандыра отырып, ой өрісін, қиялын дамыту.
   
3. 
   Тәрбиелік: ұқыптылыққа, әдептілікке, мектеп оқушысының ережесін сақтауға тәрбиелеу.
   

Әдістері: сұрақ жауап, түсіндіру.

Көрнекіліктер: схема, плакаттар.

Сабақтың барысы.

а) Психологиялық дайындық. Оқушылардың сыртқы формасына, партада дұрыс отыруына байланысты мақтау айту.

- Балалар, бүгін ерекше әдемі болып келіпсіңдер. Әдемі бантиктерің мен галстуктерің сендерге керемет сән беріп тұр. Сендердің мектеп оқушысы екендеріңді бірден анғаруға болады. Ендеше «мектеп оқушысы » деп кімді айтамыз?

- Оқушы ережесінен нені білесіңдер?

- Оқушы қалай киінуі керек?

- Оқушы әдемі, таза киінуі керек. Себебі, ол кішкентай балаларға үлгі болуы тиіс.

- Дұрыс айтасың Әсел сендер сияқты мектеп оқушысы. Ол үнемі таза жүргенді ұнатады. Бірде Әсел көйлегін кірлетіп алды.

- Оның кір көйлегін тазарту үшін не істеу керек?

- Қандай көмек бересіңдер?

Кір көйлек. Жуу. Таза көйлек.

Мұндай операцияларды тек заттарға ғана емес, сөздер мен сандарға да жүргізуге болады. Мысалы: өрт т төрт

Көрсетілген операцияларды орында:

1-Т 2-Т 3-Т 4-Т 5-Т

+125 -100 +210 -200 +201

135 635 120 859 102

260 535 330 659 303

385 435 540 459 504

510 335 750 259 705

Беріген мысалдарды ьоптап шығарып, мәнін тауып, тексеріп болған соң ғана топ лидері мәнін тақтаға жазады.

Қанша таңбалы сандарды «+», «-» ?-3

Әр бағанда неше мысалдан берілген? – 4

Жалпы сынып оқушылары неше топқа бөлінеді? – 5

• 
  Енді 3, 4, 5 цифрларын пайдаланып, үш таңбалы сандар жазыңдар. Әр топ топтастыру жасайды.
  

543 534 453

Разрядтық қосылғыштарға жіктейді.1, 2, 3, 4, 5-ке дейін санау арқылы оқушылар жаңа топ құрайды.

Мағынаны тану.

Біз 2-сыныпта үш таңбалы сандарды «+», «-» күрделі теңдеуледі шешуді үйрендік. Ал, 1-сыныптан есеп шығаруды оның негізгі бөліктерін талдауды қуыршақ арқылы үйренгенбіз. Ендеше есептің негізгі бөліктерін айтайықшы. Шарты, сұрағы, шешуі, жауабы. «Ол не?» ойынын ойнатамын. Шарты?

• 
  Ол зат. Ол көзге әдемі көрінеді. Ол не болуы мүмкін?
  
• 
  Онымен еденді, есікті, партаны сырлауға болады. Ол не болуы мүмкін?
  
• 
  Сыр (краска)
  
• 
  Дұрыс. Ендеше сыр туралы айтылған №5 есепке көңіл аударайық. Есепті толығымен өзім оқимын.
  

2-топ. Сұрағын ғана оқиды.

3-топ. Есепте не айтылғандығы туралы айтады.

4-топ. Қанша амалмен орындалатыны туралы айтады.

5-топ. Есепті шығарады.

Б.-68 кг Жөнделді - 34

Е.-35 кг Жөнделмеді - 66

Т.-17 кг Б.-?

Қ-? Ш: 34+66=100

Ш:68-35=33 Ж: 100 мектеп

33-17=16

Ж: қалғаны 16 кг

Венн диаграммасына салу.

1. Азайту амалымен орындалады. 1.Қосу амалы.

2. Екі амал. 2. Бір амал

3. Қалғаны. 3. Барлығы

Ой толғаныс.

Қария кішкентай немересін базарға жұмсайды. Оған ақша беріп, «үш нәрсе сатып әкел» депті. Бала базардан бір ғана сатып алып келіпті.

• 
  Баламау, әкелгенің бір ғана қауын ба? деп таң қалған әкесіне:
  
• 
  Бұл бір ғана емес, үш нәрсе, депті бала.
  
• 
  Қалайша үшеу? деп сұрапты әкесі.
  

1. 
   Балалардың ойын тыңдаймын (қабығы, дәні, шырыны).
   
2. 
   Үш саны туралы халық ұғымдарын айт.
   
3. 
   Үш цифрын ғана пайдаланып, үш таңбалы сан айт.
   

Бағалау.