| Адамның қалыптасуы идеясы. Фридрих Ницше адамның тірі жан ретінде қалыптасу идеясының негізін қалаушы. Егер көптеген философтар адамды бұрыннан қалыптасқан субъект ретінде қарастырса, Ницше, керісінше, бұл түр, басқа биологиялық түрлерден айырмашылығы, оның қалыптасу үдерісінің әлі де болса жүріп жатқандығы туралы айтады. Бұл ұстаным үлкен эвристикалық күшке ие болып, кейіннен ХХ ғасырдағы тәуелсіз бағыт ретінде философиялық антропологияның көптеген мәселелерінің пайда болуына әкеледі.
Заманауи адам - бұл жай ғана эскиз, болашақ адамның эмбрионы, шынайы адам табиғатының нақты өкілі. Алайда, бұл процестің сөзсіз жүзеге асатынына кепілдік бар ма? Ницшенің айтуынша, мұндай кепілдіктер жоқ. неміс философының пікірінше, қазіргі адам - жануар, ол өзінің мәні мен мақсатын жоғалтқан. Христиандық аскетизм адамды мағынасыз азаптан босатуға бағытталғанымен ешқандай нәтиже шыққан жоқ деген тұжырымдамаға келеді.
Ницшенің пікірінше, қандай адамды нақты адам деп санауға болады? Тек өзінің билікке деген ұмтылысы алдында ары таза адамды ғана. Ницшенің адамзаттың алғашқы тарихына қатысты социологиялық және этиологиялық болжамдары дұрыс па? Қазіргі ғылым бұл сұраққа теріс жауап бере бастады. Бұл, әрине, Ницшенің философиялық антропологиясы толығымен дұрыс емес деген сөз емес. Керісінше, оның идеялары антропологияның философиялық мәселелерінің дамуына түрткі болып, адам өмірінің мәселелерін тәуелсіз философиялық пән дәрежесіне көтеруге ықпал еткен болатын.
Қорытындылай келе, өзімнің жұмысым барысында Европалық ғалымдардың зерттеу жұмыстарының адам философиясына қатысты тұстарын нақты көрсетуге тырыстым. Өкінішке орай, Фейербах, Гегель, Конт, Спенсер, Шопенгауер сияқты ғалымдар еңбектерін толық зерттеп үлгермедім. Жұмысымды Ницшенің философиялық ойларымен аяқтауға тура келді.
Достарыңызбен бөлісу: |
