1. Бастауыштыбағыныңқылы сабақтас құрмалас әдетте it деген бастауыштан басталады, содан кейін баяндауыш, одан кейін that шылауымен енгізілетін бағыныңқылы бастауыш.
1 2 3 4
It is necessary that he should go there. Оның онда баруы керек.
2. Толықтауышты бағыныңқылы сабақтас құрмалас.Толықтауышты бағыныңқылы етістікке байланысты және содан кейін тұрады. That, what, when, where, if, whether деген шылаулармен енгізіледі.
Бұндай сөйлемнің сызбасы төмендегідей:
1
басыңқы сөйлем
+
2
шылау
+
3
толықтауышты бағыныңқылы
1 2 3
He thinks that she will come today.
Оның ойынша, ол бүгін келеді.
3. Анықтауыш бағыныңқылы сабақтас құрмаласбасыңқы сөйлемдегі зат есімге байланысты және содан кейін тұрады. Анықтауышты бағыныңқылы who, which, that, сирек when және where деген сөздермен енгізіледі.
Бұндай сөйлемнің сызбасы төмендегідей:
1
Зат есім
+
2
шылау
+
3
анықтауыш бағыныңқылы
1 2 3
Here is the book that I want to read.
Менің оқығым келетін кітап мынау.
4. Мезгіл пысықтауышты бағыныңқылы сабақтас құрмалас Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі ойдың болу мезгілін білдіреді. When, after, till, until, as шылауларымен енгізіледі.
Бұндай сөйлемнің сызбасы төмендегідей:
1 2 3
I watched TV after I finished my hometask.
Мен сабақ оқығаннан кейін, теледидар көрдім.
5. Шартты пысықтауышты бағыныңқы сабақтас құрмалас Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі ойдың болу шартын білдіреді. Шартты пысықтауышты бағыныңқы сөйлем if, сирек in case, unless және т.б.шылаулармен енгізіледі.
Бұндай сөйлемнің сызбасы төмендегідей:
1
Шылау
+
2
Шартты пысықтауышты бағыныңқылы
+
3
Басыңқы сөйлем
1 2 3
If you read this book you will like it.
Егер мына кітапты оқысаң, ол саған ұнайды.
1
Басыңқы сөйлем
+
2
шылау
+
3
Шартты пысықтауышты
бағыныңқылы
1 2 3
He will give me this book if he has it.
Егер ол онда болса, ол маған бұл кітапты береді.
Бекіту жаттығулары
Жаттығу №1 Жақшаның ішіндегі сөздерді қолданып,екі cөйлемді бір сөйлемге біріктіріңіз: A. 1. It was spring. It was warm (and). 2. It was raining. It was warm (but). 3. I like apples. I like plums (and). 4. Go home at once. Mother will be angry (or).
B. 1. She was late. She seldom came on time (but). 2. Run. You will be late (or). 3. He looked at his watch. It was four o’clock. (-). 4. Everything went fine. She was happy (and). 5. He is very old. His mind is as sharp as ever (yet). 6. I was busy. I would have come (or else). 7. I would have come. I was busy (but). 8. You don’t know all the facts. You would have changed your mind (otherwise).
Жаттығу №2 Сөйлемдерді бағыныңқы сөйлемдермен толықтырыңыз: 1. Here is the student who …
2. Meet the man who …
3. I shan’t forget the place where …
4. What will you do when …
5. What did you do before …
6. Will you stay here while…
Жаттығу №3 Жақшаны ашып, етістікті қажетті формаға қойыңыз және қай бағыныңқы сөйлем if немесе when арқылы енгізілетінін айтыңыз: 1. I don’t know if I (to find) this book but if I (to buy) it it will be a good birthday present for my friend. 2. Does he know when they (to go) on the excursion? 3. I’ll give this book to you when I (to finish) reading it. 4. Will you go to the skating rink if he (to ask) you to? 5. We don’t know when she (to come) to us but when she (to come) we’ll invite her to the party.
