Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы
жүктеу/скачать 5,8 Mb. Pdf көрінісі
|
kazybek
1 saljam, 1 saljam, 1 saljam, 1 saljam, 1 saljam
| Батасызга бата бол,
Арып-ашцан цэрттщ, Жел жагына жота бол, Панасызга пана бол, Кек сацтамас бала бол, Д ос суйтт, цас сыйлар, Асу бермес дана бол, - деп батасын 6epin, мандайынан шскепп. ¥лагатты Алдабергенулы Телепберген аксакал терец ойлы, есюше окыган адам. Ол МошЬур Ж усштщ дш и дастандарын Мэненулы Имангали жазбасынан аударып, ел игЫ п нс усынды. Намаз, Кунэ, Имандыльщ, Kaoipre орналастыру, Дш, Мухаммед Пайгамбар туралы эцпмелерд1 тамсандыра суреттей отырып, ем1р кубылысыныц сан-кырлы болмысын, мэнш тушндеуге тырысады. Демек, мошЬуртану саласыныц кай тусынан болсын, Телепберген агамыздыц i3iH байкаймыз. Елде Баймагамбетулы Жэкеш аксакал есюше окыганы бар, токыганы мол адам болды. Ол Каз дауысты Казыбек б ид in туып ескен ортасын, ел1 мен жерш жаксы бiлдi. Бабаныц ем1р тарихын, билпч жолын жатка айтып, ел игш гш е усынды. Курметп Жэкеш атамыздыц казак халкынын XVII—XVIII гасырдагы улы уш бшшц 6ipi, кернекп когам жэне мемлекет кайратксрк кереген саясаткер, ел тарихында ешпес i3 калдырган, халкымыздын улы перзенп кемецгер Казыбек Келд1бекулыныц бшпк журпзген сэттершен саханаландырылган койылымнан кем емес баян айтканын талай ecrin, Kepin ест1к. 11 Казак же pi ндс ел oip.iiriH ту еткен Тэуке хан, Абылай хан, Теле, Каз дауысты Казыбск. Эйтеке билер, Караксрсй Кабанбай. Канжыгалы Бегенбай батырлар сиякты кесемдер болды. Елдщ е л д т н сактап. абыройын аскактаткан - ^лы т^лгалар. Солардьщ 6ipi 9pi 6iperem - атагы алты алашка бiрдей цэдэметп Казыбск би. Ол - кара кылды цац жарган од in би, кемецгер кесем. Оныц алгашцы елш ш к сапары 1684 жылы жоцгарлардыц цонтайшысы Калдан Бешоцту уацытында Жетюу бойына салган ойранынан соц, Аргын 1ппнде Сушндпч руыныц Айдабол ^лы Тэйкеллр би басцарган Елш ш кпен болтан. Кейб1р авторлардыц шюршше сол кезде Казыбсктщ жасы 13-14-те ед1 деп жазып жур. Б^л - жацеац midp. Ойткеш, Маццан экесше арнаган жоцтауда: Е>елгт шътар Алашца К,оцтажыга барганыц. Он сег1зде сол кунде, К,алмацты сы т а алзаныц. К,азацты жоцтап цалмацтан, Арага co3di салганыц: Цалмацтыц ханы К,оцтажы Жауаптан устап алганыц. Босатып едщ, жан экем, Тутцында цазац цалганын. Талап алзан шабынды, Цайтарып алдыц бар малын. Олцысыз тоцеан жеард1, Сол жерде анъщ алзаныц. К,алмац пен цазац бас цосып, Ею удай болган тобында Алдыца 6ip жан салмадыц,» - деп жырлаган. (Байтурсынов А. Ацжол. Алматы: Жалын. - 1991. - 151 б.). 12 Казыбсктщ Жет1 жаргыны дайындаудагы ерекше кызмстш кызы Манкан оксслнс арнаган жоктауында: «К,азацца деп зац жасап, К1азыбектщ цасца жол, Артында мирас цалганы. Ш аригат айтцан жол емес, Законыц тазы жол емес, Соларменен б1рдей гьт, К,азацца 6ip жол салганы». - деп жырлаган. (Байтурсынов А. Ац жол. Алматы: Жалын. - 1991. - 152 б.). Камканыц (Манкан) осы кунге дешн бгзге к с л т жеткен осы жоктау жыры Каз дауысты Казыбск б ид in O M ip тарихыньщ бага жетпес кунды тарихи дереп екендш н мойындауымыз керек. Бул жоктаудагы уакыт дереп, жас дереп - тарихи шындьщ. К1тап редактордьщ алгы созшен, юрюпеден, 10 бел1мнен жэне корытынды сезден турады. Казыбск бидщ туып ескен ортасы, деп аталатын 6ipiHnii бол1мде оныц слк теп жэне уш журты бер1лд1. Екшцп бол1м Казыбек б ид in OMip мсктсбк деп аталады. Мунда ол алган тэл1м-тэрбие жэне сол кездеп елдщ абыз кариялары тура лы айтылады. YniiHnii бол1мде Казыбек би курган эдш бюпктен ел аузында кец тараган эцпмелер бер1лд1. Бул бел1м Каз дау ысты Казыбск би, деп аталады. Казыбек би - Елпп, Казыбек би - Колбасшы. Казыбек би - Косем, жэне Казыбек би - Эулие деп аталган TopTiHnii, 6eciHnii, алтыншы жэне жетшпп бол1мде кемецгер бабаныц ел баскарган улагатты OMip жолынан мэл1мет бершд1. Казыбек би жэне Жет1 Жаргы, деп аталатын сепзшпп бол1мде оныц ел баскарган, зац шыгарган жэне эдш бюпк курган енсгсл1 ем1р1нен коп эцпме бер1лд1. Тогызыншы, оныншы, он 6ipiHnii жэне он екшпп бол1мде улагатты бабаныц елдщ сырткы саясатын баскарган мэмлсгсрлпч OMip жолынан, оныц 6yriHri казак е\прш дсп орны жэне одан тараган урпак туралы дерек бер1лд1. Корытынды Казыбск б ид in улагатты OMipiHe жэне сан-салалы 13 кызмстшс кыскаша шолу мен Баба ем1ршщ буп н п жэне келешек ^рпакка тэрбиелш мэшне арналды. Ацыз тарихи шындыктан ау- ылын тым алые салмайды, кейде асырып, кейде жасырып болган окигыны баяндайды. Жас ^рпак улп алсын, еткеш мен кеткешн бисш . деп ¥ л ы даланыц уяы перзенттершщ ем1р жолын баяндап отырмыз. 1. Кттап жогаргы сынып окушылары мен студент жастарга ^лттык танымдьщ колданбалы оку ю^ралы рет1нде жазылды. Б^л снбектi жиып, к^растыруга камкор болган жолдасым Магдат пен кенже ^л балам Жангугтыга, ютаптыц колжазбасын тексерш реттеген балаларым Рауан мен Катирага жэне осы киын 9pi рухани жауапты ж^мыстыц басы-касында болып, баскарган Максат пен Рысбекке шынайы алгысымды б1лд1ремш. Ал, еткен аталарымыз Баймагамбетов Жэкеш, Алдабергещшы Телепберген аксакалдардыц жаткан жерлер1 жарьщ болсын. Осы аты аталган азаматтьщ бэрше агайындьщ жасаганы ушш Алла разы болсын, кемецгер бабамыз Казыбск б ид in аруагы колдап журеш. Слздсрд1 кашанда цасиетп Бабам аруагы колдап журеш! 14 |