Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы

байланысты болса, оны Жугшю шешед1. Оган 6-8 би, 
oipHcmc 
сыйлы аксакал катысады. Тебе бцщ ею жак Kcnicin тандайды. 
Жупшс мушслсрш Тебе би шакырады;
б) Егер ата баласыньщ, ру ш ш щ арасындагы дау болса 
(тебелес, боктау, уса к урлы к т.б.) 6ip б ид in немесе аксакалдьщ 
ез1 де шешед1. Бидщ ынтасына карай керип-колан аксакалдар 
бул шеппмге катыса береди
2. EceciH куып журген жакты - даугер (даушы), ал оныц карсы 
жагын жауапкер (жауапты) дейд1.
3. Бшпктщ TopTioi бойынша билер мен аксакалдар тебе 
басында катарласа отырады (жарты шецбер болып).
4. Ец алдымен Т ебе би жиналган елге ютщ барысын баяндайды, 
бшпкке катысып отыргандарды таныстырады.
5. Жугшютщ шарты бойынша ею жакта би алдында шарт 
жугшш отырады, ею колын салалап, тоесшщ устше кояды.
6. Алгашкы сезд1 даугер бастайды, ол сезш аяктаганнан кешн, 
оны жауапкер жалгастырады.
7. Жупшске отырмай турып би ею жактыц жаксыларына, не 
даугер мен жауапкердщ ездерше ез-ара кслюмгс келу жешнде 
усыныс айтуга хакылы (тереге барып, тебеге шыкпайык).
8. Егер ею жак та биге салса, ол даудыц шеш1м1н не ез 
акылымен, не жанындагы билермен акылдасып айтуга тшст1.
9. Бшпк айтылатын жерге даугер мен жауапкердщ туыстары, 
агайындары, жактастары келуге хакылы. Олардыц эр кайсысы 
талкылау барысында сейлейм1н десе epiicri.
10. Бшпкп б ид in жалгыз айтуына муддел1 болса, даугер мен 
жауапкер оны алдын-ала ескерту1 тшс.
11. Егер дау б1рнсшс б ид in талкысына туссе, онда орталарынан 
Тебе би сайланады (даугер мен жауапкерден усыныс туспесе, онда 
билерд1ц ездер1 келюед1).
12. Би шеш1м1не разы болмаган жак, еюнпп жактыц кел1с1м1н 
алып, езге биге баруга усыныс жасауга хакылы. ("Улксн казанда, 
немесе боска казанда кайнальщ”).
13. Егер жолы Kimi рудыц бшнен дау б т м таппас а, не даушылар 
шеш1мге кещл1 толмаса, жолы улкен рудыц бшне баруга хакылы
228

(мэселен - Бай улыныц бише кецш толмаса, оныц устшен Эл1м 
улы бише барып шеппмд1 буза алады).
14. Ею жак б i рдей бид1 мойындаса, соньщ oc.irici деп б ид in 
алдына камшыларын тастайды.
15. Жауапкер не даугер келю1мд1 уакытта би алдына келмесе, 
онда би сол елдщ жаксыларына сын айтуга мумюндт бар. Егер 
би мен оныц erimin ocpvmi.icpi 6ip рудан болса, би ез бспмсн 
жасауыл ж1берш, кушпен алгызуга хакылы.
16. Жасауыл акы - “ат майы” жауапкердщ есебшен ете лсд i.
17. Егер дауласушы жакты и 6ipi (юнэл1) бшпкке келмесе, 
билер барымта алуга руксат бередк
18. Даугер мен жауапкердщ сездершде (мэселен мал, не жеар 
туралы) бiрдей кисынсыздык болса, би ею жагына тец жарады. 
Муны “Жарасу” немесе "Карындас болу” дейд1.
19. "Карындас болып” б1туге ешкандай шек болмайды.
20. Би ез алдына келген кандай болмасын icii “жан берпзбей”, 
“антка туарм сй. алдымен ею жактыц ез-ара келю1м1мен 
бтст1руге муддел1 болуы керек (“жаман би жанга салады”).
21. Жауапкер де, даугер де ic барысында куэлерд1 катыстыруга 
хакылы. Би алдында езшщ айгагын усынатын адамды “бет айгак” 
деп атайды, ал егер жасырын калгысы келсе, оны “сырт айгак” 
дсйдк Ел алдында екеушщ де coii сешмд1 болуы шарт.
22. “Бет айгак” езшщ куэлш 
yniiH 
“сушнпп” (табылган дуние- 
малдыц 1/5 белтнс дешн) талап стущс бегет жок, егер айтканы 
жалган болса, оны кайтаруы тшс.
23. Егер “бет айгак” би алдына келмесе, би оны жасауыл 
жлбсрщ алгызуга хакылы (акысы юнэлшщ устшен).
24. Айгак берушшердщ дауласушыларга туыскандык немесе 
жолдастьщ катысы болмауын би eii кадагалайды (“жан айгактыц 
тайгагы”).
25. Егер айгак ею жактыц 
6ipiHe 
буйреп буратын болса, ол 
куэлш етуге ж1бершмейд1 (“Жан айгактыц тазасынан”).
26. Егер айгак елге танымал, беделд1 (султаннан не атакты 
батыр-би тукымынан) болса, оныц “жан 6epyi” талап етшмейд1.
27. “Жан 6epynii” тандау м1ндет1 даугерге жуктелед1 не бидщ 
ез1 жауапкер жактыц 6ip беделд1 адамын жанга салады.
229

28. Егер кылмысксрдщ бала-шагасы кылмысты бЫп турып 
жасырса, олар юнэл1 болып есептелмейщ жэне айыпталмайды.
29. Жауапкер 03i юнэ тагып отырган жактыц iniiHeH даугсрдщ 
C03iH беютетш “жан бсрстш адамды тандауга мумкшдт бар.
30. Эйелдщ куэлш 6epyiHe руксат, 6iрак оныц сезшщ шын- 
дыгына Kyiieyi “жан 6epyi” кажет.
31. Ipi кылмысты 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: