Сейтш «кара казакка» суйснгсн Тэуке хан кеп нэрсе утты.
Ойткеш билер кенса барльщ румен тыгыз байланыс орнатып,
ел 6i рлi ri н ныгайтты. 0 з кснесшде хальщ кекейш деп кекейтесп
мэселелер: кеш-коныс. ел тыныштыгы. сырткы жаудан коргану.
т.б. талкылаган. Акыры. билер кенса ханныц кецесу кызмет орына
айналып, зор саяси мацызга ие болды.
Казак: «Б1рлп< болмай, -прл1к болмайды» дегендей, 9p6ip рудыц
мал-жан ушш. коныс-кыстау ушш кыркыспай,
езара тату-тэтп
туруын насихаттайды. Мундай дау-жанжалды коймаса, руаральщ
тартысты б т р м е с е , елдщ елд1ктен айырылатынын, баскаларга кул
болатынын айтады. Мысалы, Букар жырау:
Олетугын тай ушт,
К,алатугын сай ушт
Цылмацдар жанжал, ерегес...
... Мац-мац басып журщз,
Байсалды уйге тусщз.
Айнала алмай — ат елан,
Айыра алмай - жат влет!
Жат бвйынан туцтет!
Б эрщ з 6ip енеден тугандай бвлыцыз, -
дейдк
Тэуке хан ез сырткы саясатын бейб1т дипломатияльщ жол-
мен журпздк Ол Бухар ханымен де,
Ресей мемлекелмен де тату,
достык карым-катынас жасауга тырысты.
Казак кауымыныц уш жузге - ¥ л ы жуз, Орта жуз жэне Kimi
жузге жпсгелу1 6
ip
не
oipHcmc
гасырда пайда болмаганын Тэуке хан
жаксы бидк Бундай алып жерде 6
ip ryrac
этникальщ, аумактьщ 9
pi
тайпальщ б1рлсст1ктщ калыптасуы алые заманнан басталса керек.
Жуз курамына юрген тайпалардыц шыгу теп, айналыскан
K
9
c i
6
i,
т ш жэне мэдениеп жагынан 6
ip -
6
ipiHe
ете жакын. Олардыц узак
жылдар бойы 6
ip
аймакта аралас-куралас ONtip
cypin,
тутас хальщ
болып калыптасканында дау жок.
XV гасырдыц ортасында казак
хандыгы курылган кезде мшс. осы езара жакын казак тайпалары
этникальщ 6
ip
аумакка 6
ipiicri.
117
Хандьщ бшпк к езвд е казак жуздер1 ездершщ тарихи калып-
таскан Keniin-кону рэслмш тольщ сактады, бул уакытта эр жуздщ
кажет десещз, 9p6ip рудьщ epic-конысы бслгЫ ед1
Казактыц уш жузге
oeniH vi
территориялык тургыдан юке асы-
рылып, ал жуздердщ курылуына непз
болган туыстас жеке рулар
мен тайпалардьщ 6ip одакка 6ipiryi болды. Нэтижесшде, уш ipi
этногенездш уйыткы куралып, ол казак атаулы халыкты тарих сах-
насына шыгарды.
***
Казак елшщ ынтымагын уш жуздщ арасындагы ауыз 6ipnii<
деп тусАнген ел агалары - Теле, Казыбек, Эйтеке б иле рд in айщан-
дары делшетш канатты сездер кеп. Оныц Kciroipi кисынга келш,
ал кайсысы келмей жатса да, ар жагында 6ip шындьщ бары
кумэнс1з. Сол сездердщ мазмунына карап отырып, б иле рд in кемел
жастарында айткан сездер1 ме деп пайымдайсыц. Олай болса XVIII
гасырдыц 40-50 mi жылдары казактыц уш бшшц арасында туган-
мыс делшетш 6ip-eKi улпсш келпрешк:
«Yin жуздщ баласы тугел бас косып, 6ip улкен аска жиналады.
Ел адамдары - «Бул аска эр ел кызьщты тарту-таралгы, жаксы сай-
мандар, Typni аспаптар оке лещ» деп жар салады. Kimi жуз 6ip жаксы
ер косып окслсдк Бул срдщ эдем ini ri не кызыгып ¥ л ы жуздщ 6ip
батыры зорльщ кылып, тартып алып кстсдк Kimi жуз cni болып срд1
даулайды. Bip ер ymiH уш жуздщ баласы тагы бас косады.
Теле би:
- Ердщ бшпгш айтсын,
Достарыңызбен бөлісу: