ip улыс ел болды. Оныц ею эйел1 де найман кызы - 6 ip i

Орта жуздщ ipi кесемдершщ тарапынан колдау тауып отырды: 
«чрез доношение обретающегося у вышеупомянутого хана порут- 
чика князя Уракова, получено известие, что Барак салтан и Казбек 
бий, а более некоторой киргизец, называемой Алтык, возмущает 
акибы здесь взять намерение, ежели оной хан и другие владельцы 
в Орск прибудут, что им тамо удержать будет».
Абылай султанныц контайшы тущ ынынан босатылуына К33 
дауысты Казыбсктщ аткарган кызмстщщ корытындысы Рсссйдщ
XVI-XVIII гг. сырткы саясаты мурагатыныц (РССМ) дсрсктсршсн 
белгш .
Орынбор комисиясыныц бастыгы И. Нсплюсвтщ Ресей ую- 
метшщ Сенатына 1743 жылгы 8-nii ini лд еде жазган мсшмдсмс 
хатында: «Орта Жуздщ ханы Эбшмэмбеттен 7 маусымда кыскаша 
хат алдым. Оныц хабарлауынша: Жоцгар билеуппанде туткында 
болган Абылай султан мен ел агасы Жапак CKcyi кайтып к е л п т . 
Калмактар ещц олармен татуласуда», - деп жазылган (Казахско- 
русские отношения..., 284 б.).
Бул дерекп Иван Лапин мен Мансур Аксаковтыц 1743 ж. 30-шы 
тамызда Орынбор комиссиясыныц кецсесше берген мэл1мдемес1 
толыктыра туседь Онда: «Абылай жоцгарлардан улкен курметпен 
босаган. Оган алтын окамен зерленген отау уй, окалы шапан, жи- 
намалы тем ip шатыр, тем1р сауыт т. б. берш аттандырган. Мундай 
сый-сияпат Абылайга казак пен жоцгардыц келешекте тату туруы 
уш1н керсетшген. Жоцгарлар ез тарапынан будан былай казактарга 
тшспещц», - деп жазылган. («Казахско-русские ...», 289 б.; «Абы­
лай хан» ..., 136 б.).
Keneci дерек - Абылайдыц туткыннан босап келгеннен ке­
шн Орта Жузге барып, Эбшмэмбет хан мен Барак султанныц 
жэне ел агаларыныц Жоцгар калмактарымен, Калдан Серенмен 
арасындагы байланыстары жешнде барлау ж урпзш кайткан баш- 
курт Текен Балтасевтыц (мумюн Балташев болар - 1743 ж. 22- 
mi кыркуйсктсг1 мэл1меттершде: «Жоцгар билсуцпа Калдан Се­
рен ез атынан Эбшмэмбет хан мен Барак султанга слип жлбсрш. 
ез1нде аманатта калып отырган Эб1лмэмбет улыныц орнына Барак 
султанныц улын жлбсруд1 талап еткен. Бул жешнде Эбшмэмбет
142

хан мен Барак султан Казыбек бимен жэне баска да ел агаларымен 
акылд аскан.
Бул мэмшегер Каз дауысты Казыбектщ Калдан Серенге ба­
рып, Абылай султанды туткыннан босату туралы журпзген келю- 
сездершен кешн Эбшмэмбет хан мен Барак султанга берген акылы 
болганына.
Будан 6ip ай еткен соц Абылай, касындагы баска адамдар- 
мен 6ipre Жоцгар туткынын босап келген. Онымен 6ipre калмак 
enniinepi де (30 адам) келген...
Б1раз жыл еткеннен кешн Казыбек атын Жоцгария мен Кытай 
согысы журш жатканда кездест1рем1з. Орта жуздщ ец жауынгер, 
ец акылды султаны Абылайды туткынга туарген Калдан Серен- 
нщ максаты оны елт1ру емес. Егер enriprici келсе ею жыл устап, 
соцынан сый-сияпатпен аттандырып, калыцсыз кыз 6epin, «кун- 
дебау» деп бала ертш ж-i берме с сдк Калдан Сереннщ ойында казак 
пен калмактыц кушш косу, кешпелшерд1 6ip тудыц астында устап, 
Шыгыста - Кытай, Батыста - Ресей тарапынан тенген каутке 
карсы туру едк Окиганыц барысыныц мазмуны мен мэнш казак 
шежлрсанен артык жетюзе алатын дерек жок.
Казак-калмак арасындагы канкуйлы согыстыц тынышталып, 
ею ортада бейб1т карым-катынастыц орнауы жэне 1756-1757 жж. 
казак-кытай согысыныц казактыц пайдасына ineininyi, кемецгер 
Ер Казыбек кесемшц колбасшылыгы жэне акылман саясатымен 
icKe аскан ел баскару ецбепш ц 6ip Kepimci болды.
Одан кешнг1 заманда Кытай уюмет! Казыбек биге хат жазып, 
елш1 ж1бер1п, калмактан босаган жерге шакырып, улес усынады. 
Ал, Ресейдщ сонау Тевкелев заманынан 6epi (1731 ж.), кашанда 
Казак ордасындагы ец ьщпалды би деп танып, Орынбор мен Ci6ip 
губернаторыныц Казыбек бид1 у не Mi назарда устауы, оныц Казак 
Ордасыныц ец беделд1 3pi ьщпалды саяси кайраткср1 болганын 
жэне кесем екенд1г1н керсетед1.
Б упн oipeynep: - «Осы Каз дауысты Казыбек “Би” болды 
ма?», - деген сурак кояды. Шынында, Казыбек би ем1р сурген 
килы-килы заманында, оныц халкына аткарган сан-салалы баска 
кызмет1не Караганда, бшпк кызмет1 жокка тэн емес пе?
143

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: