Бейсебаева салтанат бейсекуловна «мемлекет және қҰҚЫҚ теориясы»

1. 
   Мемлекеттік-құқықтық құбылыстарды зерттеуде қаңдай ғылыми әдістер қолданылады? Атап-атап айтыныз.
   
2. 
   Заң ғылымдар жүйесі қандай бөліктерден тұрады?
   

Қоғамның саяси жүйесі – нақты саяси қызметті атқарушы мемлекеттік және мемлекеттік емес әлеуметтік институттардың жиынтығы. Мұндай әлеуметтік институттарға мемлекет, партия, кәсіподақ және саяси ұйымдар мен қозғалыстар жатады. Сөйтіп, қоғамның саяси ұйымының жиынтығын құрайды. Бұлардың барлығы қоғамның саяси жүйесінің субъектілері бола отырып, қоғам өмірінің маңызды саласына – билікті алу үшін, ұстап тұру үшін және пайдалану үшін күрес жүргізеді. Қоғамның саяси жүйесі ішкі және сыртқы саясатты іске асыруды қамтамасыз етіп қана қоймай, мемлекеттегі әлеуметтік топтардың мүддесін қорғайды.

1. 
   Саяси жүйенің бөлшегінің ұйымдық сипаты болуы қажет.
   
2. 
   Кез келген қоғамдық бірлестік, ұйым саяси жүйенің болмысы бола алмайды.
   
3. 
   Саяси жүйеге жату үшін оның алдына қойған мақсатының саяси мазмұны болуы шарт.
   
4. 
   Саяси сипаты, . оның бағдарламасында анықталады.
   

1. 
   оның институттылығы, яғни саяси жүйесінің негізгі құрамды бөлшектерінің болуы:
   
2. 
   реттеушілік жағы (құқық, саяси нормалар мен дәстүрлер, моральдың кейбір нормалары т.б.);
   
3. 
   қызмет етушілік жағы (саяси тәртіптің негізін құраушы, саяси қызметтің әдістері);
   
4. 
   идеологиялық жағы (саяси сана, қоғамды билік етуші идеология).
   

1. 
   Мемлекеттегі ерекше ұйымдасқан адамдар тобының саналы түрде еңбекті бөлуіне байланысты қалыптасқан әлеуметтік орта. Бұл топ мемлекет атынан жұмыс істейді. Олар қоғамдық пайдалы еңбекті ұйымдастырып қана қоймай, еңбек жалақысының мөлшерін, еңбек өнімінің бағасын белгілейді. Меншік мемлекеттік немесе қоғамдық түрде болады. Мұндай әлеуметтік ортада жеке меншік емес, өзіндік меншік өмір сүреді. Билік үстемдік етуші жаңа таптың қолына өтеді. Бүкіл қоғамдық өмірді идеологияландыру жүреді. Тоталитарлы саяси жүйе, дәлірек айтқанда қоғамның партиялық - мемлекеттік ұйымы барлық әлеуметтік, сонымен қатар экономикалық ұйымдардың негізін құрайды. Ол қатаң орталықтандырылған сатылы (иерархиялық) құрылыммен ерекшеленеді. Бұл саяси жүйенің ядросы – жаңа тәртіптер үшін күресуші тоталитарлық типтегі партия болды. Билік аппаратының шамадан тыс өсірілуі, идеологияның әлеуметтік организмнің барлық салаларына енуімен қатар жүреді. Осыған сәйкес дін, мәдениет, оқу, ғылым саласы қалыптасады. Мемлекеттегі жалғыз партия мемлекеттік саясатты шешеді. Мемлекеттегі түрлі қоғамдық ұйымдар (кәсіподақ, мәдени одақтар, жастар, әйелдер, балалар ұйымдары) партия саясатын іске асырушылар болып саналады. Мұндай қоғамдағы саяси жүйе сыртқы ортамен қатыссыз тұйық өмір сүреді. Тарихта мұндай саяси жүйені «өндірістің азиаттық тәсілі» деп аталатын кеңестік одақтағы сталиндік типті атаймыз.
   
2. 
   Қоғамның экономикалық өмірінің өзгеруіне қатысты жаңа әлеуметтік орта дамыды. Нарықтық ақша –тауар қатынасына негізделген ортада ерікті кәсіпкерлік қызмет қалыптасты. Ақша адам еңбегінің нәтижесіне айналды. Қоғамдағы адамның жағдайы, оның саяси өмірдегі орны мүліктік жағдайына, белсенділігіне, байлығына қарай анықталады. Мемлекет мұндай саяси жүйеде нарықтық экономикаға жағдай жасаушы ретінде адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етеді. Осы жүйедегі партиялар билікті сайлау компанияларына қатысу арқылы алуға ұмтылады. Құқық түрлері саяси мақсатқа жетудің басты құралына айналады. Жеке меншікті мемлекет қорғайды. Нарықтық ақша-тауар қатынасына негізделген саяси жүйе қоғам дамуының либералды-демократиялық моделіне алып келеді.
   
3. 
   Әлеуметтік ортаны ұйымдастырудың үшінші типі – конвергенциялық атау алған түрі. Конвергенциялық саяси жүйеге тән нәрсе әртүрлі мазмұндағы және мәндегі көптеген саяси институттардың араласып кетуі. Тарих көрсеткендей конвергенциялық саяси жүйе бір әлеуметтік ортадан екінші әлеуметтік ортаға өткен кезде пайда болады. Бұл саяси жүйе өзінің тұрақсыздығымен, қарама-қайшылығымен көрінеді. Бөліп-таратушы кеңестік одақтық әлеуметтік ортадан нарықтық экономикаға өту кезеңі конвергенциялық саяси жүйені алып келді.
   

1. 
   жалпы халықтың ресми арнаулы өкілі ретінде;
   
2. 
   жалғыз тәуелсіздікті қолданушы;
   
3. 
   қоғамды басқаруға арналған әлеуметтік аппаратқа (жария билікке) ие болуы;
   
4. 
   «күштеу» құрылымдарының бар болуы;
   
5. 
   қоғамда құқық шығарушылық қызметті атқаруы;
   
6. 
   материалдық құндылықтардың иесі ретінде көрінуі (мемлекеттік меншік, бюджет, валюта т.б.);
   
7. 
   саяси кеңістіктегі шекарасының айқындылығы.