Бекітемін физика, математика және ақпараттық технологиялар факультетінің деканы Асанова Б. 2021 ж. Жалпы физика курсы модулі механика
жүктеу/скачать 3,02 Mb.
|
УМК Механика 1 курс 2021
| 3.2. Жылдамдық және үдеу
Қозғалыстың кинематикалық сипаттамалары векторлық шамалар – жылдамдық және - үдеу болып табылады. Жылдамдық қозғалыстың өзгеру тездігін, сондай-ақ оның берілген уақыт мезетінде бағытын анықтайды. орташа жылдамдық жол өзгерісінің уақыт өзгерісі -ға қатынасымен анықталады: . Лездік жылдамдық ұғымын енгізейік. Егер аз уақыт ішінде нүкте орын ауыстырса, онда уақыт аралығы шексіз азайған кездегі қатынасының шегі лездік жылдамдық деп аталады, яғни . (3.3) Жылдамдық шамасы жол теңдеуінің бірінші туындысы арқылы да анықталады. (3.4) (3.4) өрнегінен (3.5) шығады. Бұл материалық нүктенің өте аз dt уақыт ішінде жүрген шексіз аз жолы. Берілген t yақыт ішінде жүрілген жол (3.5.) өрнегін интегралдау арқылы анықталады (3.6). Халықаралық бірліктер жүйесінде (ХБЖ) жылдамдықтың өлшем бірлігі . Егер қозғалыс кезінде нүктенің жылдамдығы өзгермесе( ), онда қозғалыс бірқалыпты деп аталады. Бірқалыпты қозғалыс жолының теңдеуі (3.7) Бірқалыпты емес қозғалыс кезінде нүкте жылдамдығы шама және бағыты жағынан уақытқа тәуелді өзгереді. Жылдамдықтың шама бойынша және бағыты бойынша өзгеруін сипаттайтын шаманы үдеу деп атайды. Орташа үдеудің шамасы өрнегі арқылы анықталады. Лездік үдеу түсінігін енгізейік. Егер аз t уақыт аралығында нүкте жылдамдығы -ден -ге өзгерсе, онда жылдамдық өзгерісі болады. Лездік үдеу деп, t0 кезінде қатынасы ұмтылатын шекті айтады, яғни (3.3) теңдікті есепке ала отырып (3.8) , жағдайында қозғалыс бірқалыпты айнымалы деп аталады. Үдеудің өлшем бірлігі . Кез келген уақыт кезіндегі жылдамдық қатынасын интегралдау арқылы анықтауға болады: , Мұндағы уақыттың мезетіндегі бастапқы жылдамдық. Бұдан (3.9) (3.9) теңдеуінен бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезінде жылдамдық уақыт бойынша сызықтық түрде өзгеретіндігі көрінеді. Жылдамдықтың мәнін (1.6) теңдеуге қойып жолды табамыз . (3.10) 3.3-сурет Бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезіндегі нүктенің өткен жолы уақыттың функциясы болып табылады. Оның графигінің түрі үдеудің модулі мен таңбасына байланысты (3.3–сурет) парабола болып табылады. жүктеу/скачать 3,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|