Берлібаев бақДӘулет тұрбекұлы қазақстанда тарихи білімнің қалыптасуы мен дамуы: тарихи-теориялық зерттеу
жүктеу/скачать 0,89 Mb.
|
| Қорытынды бөлімде диссертацияда алынған нәтижелер нақтыланып, қарастырылған мәселелер бойынша тұжырымдар жасалды.
Білім – философиялық ұғым. Ал тарихи білім – тарихтың тарихилығы, тарихи ойлау, тарихтану деп бөлінетін тарих ғылымының бір тармағы. Бұл мәселе - әлі күнге тақырып жағынан да, проблема жағынан да теориялық тұрғыдан Қазақстан тарихнамасында арнайы зерттелмеген жаңа құбылыс. XX ғасырдағы кеңес дәуірімен бірге жүйелі ғылыми даму жолына түскен ұлттық тарихи білімнің теориялық-методологиялық мәселелерінің шешімі ең алдымен оның қалыптасу тарихымен байланысты. Осыған орай біздің қолымызға түскен деректердегі түркі тектестердің б.д.д. әлеуметтік-саяси тарихына талдау жасағанда, дәстүрлі тарихи білімнің элементтері сақ-түрік дәуірінен бастау алатынын байқадық. Ол ежелгі түрік сенімдерінен өрбіп, ислам діні арқылы орта ғасырдағы ғұлама-ойшылдарға жалғасып, қазақ хандығы дәуірінде өрістесе, түркілердің славян тектестермен араласуынан барып, дағдарысты күй кешіп, кеңес дәуірінде идеологиялық құрсауға ұшырады. Дегенмен, кеңес дәуіріндегі КСРО тарихи білімінің көлеңкесінде, ғылыми тұрғыдан зерттеле бастаған ұлттық тарихи білімнің тарихын білу – егеменді елдің жаңа тарихи білімдік ұстанымдары мен болашақ зерттеу әдістерін таңдауға көмектеседі. Кеңес дәуірінің алғашқы жылдарындағы ұлттық тарихи білімді дамыту мәселесі әміршіл әдістерге сүйеніп қазақ халқының тарихына қатысты материалдарды тездетіп жинаудан басталды. Бірақ аса құнды деректер бәрібір халықтың қолында қалып қойды. Көркемдік факторлар арқылы кейбір шындыққа жеткізетін қазақтың ауызша тарихы мен аңыз-әңгіме, өлең-жыр, мақал-мәтелдеріне көңіл бөлінбей бұрынғы патша мекемелерінде сақталған құжаттар негізінде көбінде болжам түрінде жазылған қазақ тарихы жарық көрді. Авторы А.П. Чулошников болған осы еңбектің кемшілігін көріп, оның қолданысқа жарамайтыны жөнінде сын айтқан М. Тынышбаевтың қозғау салуынан кейін ғана қазақ тарихының жазылуы 1924 жылдан бастап ғылыми жүйеленген әділ жолға түсті. Алайда көп кешікпей, жергілікті тарихшышылардың бәрі дерлік жазаға тартылғаннан кейінгі ұлттық тарихтың білімдік мәні, идеологияға бейімделіп оқытылды. Орта мектепте КСРО тарихы мен арнаулы орта және жоғары оқу орындарында КОКП тарихына қосымша тіркелген Қазақстан тарихы мен Қазақстан КП тарихы, шын мәнінде Ресей империясының тарихын және кеңестік – идеологиялық тарихи білімді насихаттаудың құралына айналды: - әкімшіл-әміршіл бюрократиялық жүйеге мамандар дайындап, жастарды коммунистік идеяға берілген азамат ретінде қалыптастыруда ерекше рөл атқарды; - шаруашылық-экономикалық мәселелерді коммунистік партияның ұстанып отырған саясаты мен идеологиясына орай біржақты насихаттап, Қазақстандағы әміршіл-әкімшіл жүйенің экономикалық негіздеріне бейімделген көзқарасты қалыптастырды; - социализимнің тоталитарлық концепциясы тарихи білімнің ұлттық мазмұн жағынан жетілуін тежеді. Осыған қарамастан Одақтас Республикалардың тарихын оқытудың ғылыми негізі бәрібір, кеңес жылдары қалыптасты: 1934-жылдан бастап Қазақстан тарихын КСРО тарихы пәнімен бірге оқытудың жолдары белгіленіп, Қазақстан тарихының очеркі мен Қазақстан тарихын оқытуға арналған тұңғыш бағдарлама дүниеге келді; Қазақстандағы жоғарғы оқу орындарында Қазақстан тарихы кафедраларының ашылуы, орта мектептерде Қазақстан тарихына арналған сағат жүктемелерінің бөлінуі кеңес жылдары жүзеге асты; Қазақстан тарихын тұтастай қамтыған жүйелі тарихтың томдар жинағы, орта мектептер мен жоғары оқу орындарында Қазақстан тарихы пәнінің оқулықтары мен бағдарламалары кеңес жылдары жазылып, олар кеңес өкіметі тарағанша пайдаланылды. 1991-жылдан жаңа көзқарастар мен тұжырымдарға негізделіп, білімді модернизациялауға бет алған бүгінгі тәуелсіз Қазақстандағы тарихи білімнің даму тенденциялары кеңестік оқу жүйесіндегі оң тәжірибелерден қорытынды шығарудан кейінгі ұлттық ерекшеліктермен белгіленуде. Жалпы алғанда, диссертацияда ұлттық тарихтың ғылыми білім ретінде қалыптасуы мен дамуының бүгінгі Қазақстан тарихы ғылымы талаптарына сай жаңа методологиялық тұрғыдан зерттелуі және оның объективті тарихи баға берілуі тиіс мәселелері талдап көрсетілді. Қорыта келгенде айтарымыз, тарихи білімді шынайы дамыту арқылы ғана біз, бүкіл ел экономикасын тұрақты жылжытуға қуатты қарқын қосамыз. Мұның өзі бәсекеге қабілетті дамыған елу елдің қатарына таяу жылдарда-ақ қосылуға жол ашады. Сонымен бірге, төл тарихты білудің арқауында қазақ халқының тағдыры, оның өсіп-өркендеуі, ұлт ретінде жойылып кетпей, ел ретінде қалып, тәуелсіздікті сақтап қалудағы асыл мұраттары жатыр. жүктеу/скачать 0,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|