Былғары бұйымдарына арналған материалдардың классификациясы және оларға қойылатын талаптар

- аяқ киімге арналған материалдар;

- былғары-галантерейлік материалдар;

- ер-тұрман бұымдарына арналған материалдар;

- техникалық бұйымдарға арналған материалдар.

Топтастырудың негізгі белгілері материалдың белгіленуі болып табылады, сондықтан олар негізгі және көмекші болып бөлінеді. Негізгі материалдар (былғары, резеңке, маталар және т.б.) бөлшектерді және тұтастай бұымды дайындауға жұмсалады, ал көмекші (желім, жіптер, шеге, бояу т.б.) бөлшектерді бекіту үшін және бұйымды әрлеу үшін қолданылады.

Негізгі материалдары бастапқы шикізаттың шығу тегі бойынша былғары, тоқыма, жасанды және синтетикалық, ағаш және металдық болып бөлінеді. Өз кезегінде алғашқы үш түрлі материалды 1 класс материалдарына –табандық қатты, 2 класс –ұлтандық-каркастық, 3 класс-жоғарғы жұмсақ материалдарға бөледі.

Былғары бұымдарына арналған барлық материалдар талшықтық (былғары, жасанды былғары, тоқыма материалдар) және талшықтық емес (резеңке, пластмасса) бөлінеді. Түктілік материалдарға жоғары қалыптау, гигиеналық, жылу сақтағыштық қасиет береді, сондықтан түкті, талшықты материалдар аяқ киімнің барлық бөлшектері үшін, тек табан және өкшеден басқа қолданылады.

Былғары бұйымдарына арналған материалдардың кеуекті және кеуексіз құрылымы борлады. Кеуектерінің болуы газөткізгіштік, беріктік, жылуөткізгіштік қасиеттеріне әсер етеді. Материалдардың гетерокеуекті және шеткі кеуекті құрылымы Гоның құрылымында ауаның болуына және жылуөткізгіштігіне әсер етеді.

Былғары бұымдарына арналған материалдар өндірісінде қолданылатын негізгі жоғары молекулалық заттардың сипаттамасы

Былғары бұйымдарына арналған материалдардың көпшілігі жоғары молекулалық қосылыстар, полимерлер болып табылады.

ЖМҚ қасиеті химиялық құрылымғына (атомдардың құрамы мен біріктіру тәсіліне, молекуладағы қатарларға), физикалық құрылымына (молекулаүсті құрылымы), және микроқұрылымына байланысты. Табиғи полимерлер арасында талшгықты ақуыздың және полисахоридтердің қайта өңделген өнімдері,сонымен қатар табиғи каучук кең қолданыс тапқан. Талшықты ақуызға коллаген және кератин жатады. Табиғи белоктарға коллаген мен кератин жатады. Коллаген – жануарлардың терісін құрайтын маңызды органикалық бөлімі – 80 пайызға дейін құрғақ заттан тұрады. Жануарлар терісі күрделі өңдеуден өткеннен кейін былғары болып шығады.
Кератин – жануарлардың түгін құрайтын негіз, оны маталар және жіптер жасау үшін қолданады.

Полисахоридтердің ішінде целлюлоза табиғатта кең таралған. Целлюлозаны өңдеу одан тоқыма материалдарын және картон , резеңке өндірісі үшін әртүрлі талшықты толықтырғыштар алуға мүмкіндік береді.

Табиғи каучукты чевея ағашынан алынған сокты өңдеу арқылы алып, оны резина бөлшектерінің рецептурасының құрамына қосатын зат ретінде, каучук желімін жасау үшін және қосымша операцияларда қолданады.

Былғары бұйымдар өндірісінде материалдар мынадай топтармен берілген: латекстер, акучуктер, термоэластопластар, термопластикалық және термореактивті полимерлер.

Термоэластопластар дегеніміз – қасиеті жағынан каучуктер мен пластиктердің арасында орналасқан заттар. Қалыпты жағдайда оларда каучуктың қасиеті байқалады, ал қыздырған кезде майысқақ келеді де оңай қалыпталынады. ТЭП үшін шикізат болып изоприл, бутадиен, стирол табылады. ТЭП-ті ұлтан, өкше, желім жасау үшін кеңінен қолданады.

Былғары бұйымдары өндірісінде термопластикалық полимерлерге – поливинилхлорид, полиамид, полиэтилен, термопластикалық полиуретан, полиолфилот, полиэфир жатады. Оларды ұлтан, өкше, тұмат сірісі, өкше сірісі, фурнитура және желім т.б. зат алу үшін қолданады. Термореактивті полимерлерді (мысалы, феполформальдегид смоласы) желімдерге модификациялаушы зат ретінде қолданылады.

Аяқ киім және былғары тауарларда былғары бірінші кезекке өндіріледі. Тері арнайы физикалық және механикалық қасиеттері жоғары сапалы өнім ұсынады. Тері шикізаты түрлері мен салмағына байланысты шошқа, шағын және iрi болып бөлінеді. Шағынға бұзау, бота, құлын, қой,ешкі терісіжатады.

Ірі қара мал (ересек бұғы , морж,және т.б. ), жылқы , түйе, есек және қашыр терілері , басқа жануарлар терілері жатады. Теңіз жануарларының өңделген тері терісін шағын сомалар, балық және бауырымен жорғалаушылар ( киттер,акулалар, кесірткелер, жыландар, т.б.) . Мысалы, тері 1 ересек кит 60m² , қалыңдық ауданы - 40 см.Оның шолақ бірнеше қабаттары болады: жалғыз былғары дайындау үшін пайдаланылатын жоғарғы ( 5-6mm қалың ); 5 орындаңыз – ұлтарақты теріден өндіру үшін дайындайды.

Осылайша біз нәтижесінде 180 бұқалар аламыз, мөлшері 360m² теріде баламалы былғары аяқ киім төменгі бөлігі алынады.

Жануарлар терісі оңай ыдырап, көгеріп кетуі мүмкін. Былғары өндірісін міндеті қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге қабілетті материал мұқабаларын түрлендіру болып табылады және өнімнің қажетті қасиеттері бар .

Былғары - тотығу процесінің механикалық және физикалық -химиялық тазалау нәтижесінде жануарлар терісін дермасынан алынған материал. Теріні фабрикаларда мал терісінен өндіреді. Былғары өнеркәсібі көне болып табылады . Көптеген ғасырлар бойы адамдар жануарлар терісінен былғары терілерін алуды білген .

Тері өндіру технология процестері ұзақ болып табылады және көп еңбек талап етеді. Қазіргі уақытта , тері ауқымы айтарлықтай еңбек қарқындылығын және өндірістік цикл ұзақтығын қысқарту , ал сапасы былғары жақсартылып, кеңейтілді. Тотығу және былғары әрлеудің жаңа әдістері.

Сүтқоректілер терісінің құрылымы

Мал түрі, жасы, жынысы, өмір сүру жағдайы және тері құрылымы тері өңдеуге әсер етуі мүмкін.

.Ірі қара мал мал тері үш қабаттан тұрады:

1) жоғарғы – тері асты

2) ортаңғы эпидерма

3)төменгі –дерма