Білім беру бағдарламасына арналған Zhка 1210 «жануарлар және қҰстар анатомиясы»
Дәрісте қамтылатын негізгі сұрақтар
жүктеу/скачать 0,97 Mb.
|
umkd vm anatomiya kaz 21-22
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәрістің қысқаша мазмұны
| Дәрісте қамтылатын негізгі сұрақтар:
1. Вегетативтік жүйке жүйесінің жалпы сипаттамасы. 2. Симпатикалық жүйке жүйесінің орталықтары. 3. Симпатикалық жүйке жүйесінің ганглийлері. Дәрістің қысқаша мазмұны: 1-сұрақ. Парасимпатикалық жүйке жүйесінің орталықтары симпатикалық жүйке жүйесінің орталық тәрізді орталық жүйке жүйесі мүшелерінде біртұтас орналасады. Жүйке жүйесінің бұл бөлімінде барлығы алты өзіндік орталық болады. Олар ортаңғы мида, сопақша мида және жұлынның кұйымшақ бөлімінің сегменттері сұр затының латеральды мүйіздерінде орналасады. Ортаңғы ми орталығы көз-қимыл жүйкесінің парасимпатикалық ядросыңда (nuclei parasympathici n. oculomotorii), ортаңғы мидың алдыңғы төмпешіктер аймағында жатады. Аталған орталықтың нейроциттері аксондарынан түзілетін түйіналды миелинді жүйке талшықтары көзқимыл жүйкесі құрамында мидан шығып, осы жүйке бойында жатқан кірпікті ганглий (ganglion сіііаге) нейроциттерінде синапспен аяқталады. Аталған ганглий нейроциттерінің түйінсоңы миелинсіз жүйке талшықтары кірпік жүйкелері (nn. ciliares) - деп аталып, көз алмасындағы кірпікті дене және қарашықтың қысқыш бұлшық еттерін жүйкелендіреді де, көз қарашығын тарылтады. Ал алдыңғы мойын ганглийінен келетін симпатикалық түйінсоңы миелинсіз жүйке талшықтары көз қарашығын кеңейтеді. Сопақша мида төрт орталық болады. Олар: І.Көзжасын бөлу орталығының (nucleus lacrimalis) түйіналды жүйке талшықтары бет жүйкесі құрамында мидан шығып, одан бөлінеді де, сына-таңдай шұңқырында жатқан қанат-таңдай ганглийі (ganglion pterygo-palatinum) нейроциттерінде аяқталады. Ганглийден шығатын түйінсоңы жүйке талшықтары көзжасы безін, таңдай мен мұрын қуысы кілегейлі қабықтары бездерін жүйкелендіреді. 2.Алдыңғы сілекей бөлу орталығының (nucleus salvatorius rostralis) түйіналды жүйке талшықтары да, бет жүйкесі құрамында мидан шығып, төменгі жақ ганглийі (ganglion mandibulare) нейроциттерінде аяқталады. Ганглий нейроциттерінің аксондарынан түзілетін түйінсоңы жүйке талшықтары төменгі жақ және тіласты сілекей бездерін жүйкелендіреді. З.Артқы сілекей бөлу орталығының (nucleus salvatorius caudalis) түйіналды жүйке талшықтары тілжұтқыншақ жүйкесі құрамында мидан шығып, жырымдалған тесік маңындағы құлақтық ганглий (ganglion oticum) нейроциттерінде аяқталады. Бұл нейроциттердің түйінсоңы жүйке талшықтары құлақтүбі, үрт және ерін сілекей бездерін жүйкелендіреді. 4. Іштік орталығының (nucleus parasympathicus n. vagi) түйіналды миелинді жүйке талшықтары сомалық жүйке талшықтарымен бірігіп, кезеген жүйкені құрайды. Кезеген жүйке сопақша мидан бөлінгеннен соң, мойын аумағында симпатикалық бағанның мойын бөлігімен бірігіп, кезеген-симпатикалық бағанын (truncus vago-sympaticus) түзеді. Көкірек куысына кіреберісте кезеген жүйке симпатикалық бағаннан ажырайды да, көмекей мен жұтқыншақты жүйкелеңдіретін сомалық қайтарма жүйкені бөліп, кұрсақ қуысына енеді. Көкірек қуысындағы мүшелерді (жүрек, өкпе т.б.) жүйкелендіретін тармақтарды беріп, кезеген жүйке құрсақ қуысына кіріп, жартыайшыкты ганглийге (ganglion semilunare) жетеді де, одан симпатикалық жүйке талшықтарымен бірге құрсақ қуысындағы барлық ішкі мүшелерге жан-жаққа таралып, "күндік өрімді" құрайды. Кезеген жүйкенің түйіналды миелинді жүйке талшыктары ішкі мүійелер қабырғаларындағы микроскоппен ғана көрінетін тым майда жүйке түйіншелері немесе торалтары нейроциттерінде синапспен аяқталады. Олардың қысқа аксондарынан түзілген түйінсоңы миелинсіз жүйке талшықтары өздері кабырғаларында орналасқан ішкі мүшелердің етті қабықтары мен қабаттарын және бездерін жүйкелендіреді. Қүйымшақ орталықтары (nuclei parasympathici sacrales) нейроциттерінің түйіналды миелинді жүйке талшыктары жүлын жүйкелерінің вентральды түбіршіктері құрамында шығып, жұлын жүйкелерінен бөлінеді де, өзара бірігіп, жамбас жүйкелерін (nn. pelvini) құрайды. Бұл жүйкелер жамбас қуысында жатқан ішкі мүшелер қабырғаларына еніп, оларда орналасқан микроскопиялық жүйке тораптары нейроциттерінде аяқталады. Нейроциттер аксондарынан түзілген қысқа түйінсоңы миелинсіз жүйке талшыктары өздері орналасқан ішкі мүшелердің етті қабықтары мен бездерін жұйкелендіреді. Ішкі мүшелер қабырғаларында орналасқан (интрамуральды) жүйке тораптарының гистологиялық құрылысы. Интрамуральды жүйке тораптары сыртынан 2-3 қабат коллаген талшыктары мен олардың аралықтарындағы жасушалардан құралған қапшықпен қапталған. Жүйке торабында құрылысына байланысты нейроциттердің (Догель нейроциттері) үш түрі ажыратылады. Олар: 1-түрі — ұзын аксонды эфферентті (қозғалтқыш) нейроциттер. Бұлардың тармақталған көптеген қысқа дендриттері және бір ұзын аксоны болады. 2-түрі — біркелкі өсінділі афферентті (сезімтал) нейроциттер. Нейроциттер өсінділерінің барлығы құрылысы жағынан бірдей және тармақталмаған. Сондыктан, бұлардың өсінділерінің қайсысы дендрит, қайсысы аксон екенін ажырату қиын. Нейроциттердің 2 - түрінің аксондары, нейроциттердің 1 - түрінің дендриттерінде синапс арқылы аяқталатыны тежірибе жүзінде анықталған. Осыған орай, оларды сезімтал нейроциттер дейді. 3-түрі — байланыстырғыш (ассоциативті) нейроциттер. Синапстық (синапсалды, синапссоңы төмпешіктеріндегі) көпіршіктердің мөлшеріне сәйкес, нейроциттердің 1 - түрінде: қоздырғыш холинергиялық (диаметрі 40-60 нм) және тежегіш адренергиялық (диаметрі 30-50 нм) синапстардың болатындығы анықталды. Ішек қабырғаларындағы жүйке тораптарының құрамында тежегіш пуринергиялық (циаметрі 100 нм) нейроциттер кездеседі. Олар өздерінен ішектер қабырғаларындағы перистальтикалық рефлекстің тежелуін қамтамасыз ететін пурин қосындыларын бөледі. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|