Конденсаторлар. Бір-бірінен диэлектрик қабатымен бөлінген екі металл пластинадан тұратын электрлік жүйені конденсатор деп аталады. Металл пластиналар конденсатор астарлары деп аталады. Конденсаторлар жазық, сфералық, цилиндрлік болып бөлінеді.
1) тұрақты конденсатор
2) конденсаторлар магазині
|
Конденсатор астарындағы зарядтың оның тудыратын электр өрісінің потенциалының айыр-масына қатынасы конденсатор-дың электр сыйымдылығы деп аталады.
Конденсатордың сыйымдылығы конденсатордың пішініне және астарлар арасындағы диэлектрик қабатының электрлік қасиетіне тәуелді.
|
Конденсаторларды параллель қосу
Конденсаторларды параллель қосқан кездегі батареяның толық электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады:
Конденсаторларды тізбектей қосу
Конденсаторларды тізбектей қосқан кезде барлық конденсаторлардағы зарядтар бірдей, конденсаторлар батареясының толық зарядына тең болады:
|
Батареяларға түсірілген кернеу жеке конденсаторларға түсірілген кернеулердің қосындысына тең болады:
|
Конденсаторларды тізбектей қосқан кездегі батареяның толық электр сыйымдылығы келесі формуламен анықталады:
Конденсаторлар аралас қосылған кезде батареяның толық сыйымдылығы олардың қосылу схемасына тәуелді және параллель немесе тізбектей қосу заңдылықтарын пайдаланып анықтауға болады.
Электр өрісінің энергиясы. Зарядталған оқшау өткізгіштердің электр өрісінің энергиясы келесі формуламен анықталады:
.
Зарядталған конденсатордың энергиясы:
.
Зарядталған конденсатордың энергиясын астарлар арасындағы электр өрісін сипаттайтын шамалар арқылы өрнектеуге болады. Жазық конденсатордың электр сыйымдылығы екенін ескерсек
көбейтіндісі көлемді, қатынасы электр өрісінің кернеулігін береді.
Сондықтан электр өрісінің энергиясын келесі түрде өрнектеуге болады:
Бірлік көлемдегі электр энергиясын өріс энергиясының тығыздығы деп атайды.
Өлшем бірлігі .
Әдебиет
Ерсейітов Ү.Е. Жалпы физика. Оқу құралы. -Алматы: Эверо, 2014.
Дуаметұлы Б. Жалпы физика курсының негіздері. Оқу құралы. -Алматы: ҚазҰТУ, 2012.
Каргин Дж. Б., Кенжалиев Д.И., Мухамедрахимова Г.И. Физика. Оқу құралы. -Алматы: Эверо, 2014. -249.
Өткізу форматы: түсіндіру, талдау, формулаларды қорыту.
Тақырыбы: Тұрақты электр тогы.
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары/ жоспары:
Электр тогының болу шарттары және оның жалпы сипаттамасы. Металдардың электр өткізгіштігінің классикалық электрондық теориясы. Ом және Джоуль-Ленц заңдарының дифференциалды түрі. Бөгде күштер. Гальваникалық элементі бар тізбектің бөлігі үшін жалпы Ом заңы. Кирхгоф ережелері.
Дәріс тезисі
Электр тогын сандық сипаттау үшін физикалық скаляр шама ток күші енгізілген. Ток күші деп - өткізгіштің көлденең қимасынан бірлік уақытта өтетін зарядты айтады. өлшем бірлігі
Бағыты мен шамасы өзгермейтін электр тогын тұрақты электр тогы деп атайды. мұндағы: - өткізгіштің көлденең қимасынан уақытта өтетін зарядтың мөлшері.
Өткізгіштің қарастырылатын бетінің кез-келген нүктесіндегі электр тогының бағыты мен шамасын анықтау үшін физикалық векторлық шама электр тогының тығыздығы енгізілген.
өлшем бірлігі .
Тұрақты температурада өткізгіштегі ток күші түсірілген кернеуге тура пропорционал және өткізгіштің кедергісіне кері пропорционал болады.
мұндағы: R - өткізгіштің кедергісі, U – кернеу, I – ток күші.
Достарыңызбен бөлісу: |